27 september 2002 door Nanny Gortzak
Ik geef mijn zoontje van 5 weken borstvoeding. In het begin heb ik veel kloven gehad maar die zijn nu weg. Alleen heb ik nu rond de voeding erg last van prikkende tepels (vlak ervoor, tijdens, en erna). Alsof er met een naaldje in gestoken wordt.
De arts op het consultatiebureau kon geen spruw constateren. Wat kan dit wel zijn en wat kan ik eraan doen?
Mijn antwoord is helaas wat langer dan uw vraag. De kwestie is namelijk een stuk ingewikkelder dan hij op het eerst gezicht lijkt.
Het kan nog steeds spruw zijn, maar ook een aanleg-probleem, een overmatige toeschiet-reflex, of een bepaalde stof in uw melk (zoals nicotine, cafeïne of medicijnen).
Ik zal beginnen bij Adam en Eva: aanleggen en het ontstaan van tepelkloven. Daarna behandel ik de overige opties.
Het optreden van tepelkloven betekent meestal dat de baby niet optimaal wordt aangelegd. Het komt bijvoorbeeld veel voor dat de baby niet voldoende borstweefsel in de mond neemt, maar slechts de tepel.
Een baby die goed is aangelegd, neemt ook een flink deel van de tepelhof in de mond. Daarvoor moet de mond flink wijd open bij het aanleggen. De tong van de baby ligt onder de borst, over de rand van het tandvlees, en de lipjes zijn naar buiten gekruld.
Bij het aanleggen ligt de baby zo, dat de tepel ongeveer tegenover de neus van de baby ligt. Om goed bij de tepel te kunnen, moet hij zijn mond flink opendoen.
Als aan al deze voorwaarden is voldaan, dan komt de top van de tepel goed ver in de mond.
Na het voeden kan de tepel er misschien nog even wat langgerekt uitzien, maar verder behoort de kleur en de vorm normaal te zijn.
Als er verkleuringen van de tepel optreden, of als de tepel vervormd is (bijvoorbeeld als een lippenstift of een dental speen), dan heeft de tepel niet goed in de mond gelegen. Het gevolg kan dan zijn dat er kloven ontstaan.
Als de kloven weg zijn, maar er wel pijnklachten blijven, dan kan het zijn dat er toch nog een probleem is met het aanleggen. In dat geval is het raadzaam om iemand met verstand van aanleggen naar het drinken van de baby te laten kijken. Bijvoorbeeld een lactatiekundige bij u in de buurt, te vinden via www.nvl.borstvoeding.nl.
Als de schade aan de tepels aanzienlijk was, dan kunnen er nog enige tijd na het herstel van de kloven pijnklachten optreden.
U vertelde dat de tepels ook prikken vóór de voeding. Dan is er misschien iets anders aan de hand.
Het kan bijvoorbeeld zijn dat u een sterke toeschiet-reflex heeft, waardoor u al last kunt krijgen van uw tepels wanneer u de baby wilt of moet gaan voeden. Dit gevoel verdwijnt meestal wanneer de ergste spanning van de borst af is.
In dit geval kan het helpen als u de baby wat vaker voedt, zodat de melkstroom bij het toeschieten niet zo hevig is, en de borsten niet overvol raken.
Als na enige weken (of maanden) de vraag en het aanbod beter op elkaar zijn afgestemd, neemt het verschijnsel in de regel af.
Een veelvoorkomende oorzaak van pijnklachten is spruw. Maar spruw is vaak moeilijk vast te stellen.
Als een moeder last heeft gehad van kloven, dan kunnen de tepels bevattelijker zijn voor spruw.
Soms hebben moeder en kind nog geen zichtbare verschijnselen wanneer ze bij een arts komen. Een paar dagen later kunnen er dan alsnog aanwijzingen ontstaan die duiden op spruw, zoals:
Bij spruw kan de moeder last hebben van prikkende tepels en/of jeuk. Dit is dan niet aan het moment van voeding gebonden, ofschoon vochtige zoog-compressen vlak voor of na een voeding wel extra irriterend kunnen zijn. Soms is er echter niets aan de tepels te voelen of te zien.
Als spruw goed behandeld wordt, zowel bij de moeder als bij de baby, verdwijnen de verschijnselen al na een paar dagen.
Treedt er geen verbetering op, dan kan er sprake zijn van een andere schimmel-infectie dan spruw. Ook kan het probleem alsnog te wijten zijn aan een aanleg-probleem.
Naast aanleg-problemen en spruw kan pijn in de tepel ook veroorzaakt worden door het gebruik van nicotine, cafeïne en het gebruik van bepaalde medicijnen.
Vaak zijn er dan ook verkleuringen van de tepel waar te nemen:
Deze klachten verergeren wanneer de tepels aan kou worden blootgesteld.
Dit verschijnsel, dat onder lactatiekundigen bekend staat als Raynaud's fenomeen, lijkt op het verschijnsel van 'dode vingers'. Soms gaat het optreden van Raynaud's fenomeen elders in het lichaam samen met klachten aan de tepels.
Het probleem kan vaak verholpen worden door:
Houd er rekening mee dat het niet per se één oorzaak hoeft te zijn, die verantwoordelijk is voor de klachten. Het kunnen er ook meerdere tegelijk zijn.
En tot slot: komt u er met de bovenstaande suggesties toch niet uit, dan kunt u het beste een lactatiekundige bij u in de buurt raadplegen.
