1 januari 2000 door Joanna Sandberg
Mijn man en ik hebben een zoontje, Jonas, van bijna twee jaar. Het is een lief gemakkelijk jongetje. Bijzonder leergierig en heel snel in zijn ontwikkeling. Hij loopt in vergelijking met andere kinderen een stuk voor in zijn ontwikkeling.
Hij kent al hele liedjes uit zijn hoofd en we kunnen al hele gesprekken met hem voeren. Hij stelt vragen en wil een goed antwoord. Hij vraagt om heel veel stimulans en dat proberen we ook te geven. Natuurlijk is hij druk bezig zijn grenzen te verkennen en vraagt aan ons door zijn gedrag om die grenzen aan te geven. Boos worden huilen, gillen, kortom de dingen die kinderen doen om hun zin te krijgen.
Ons probleem ligt echter op een ander vlak. Mijn man heeft een vervelende jeugd gehad met traumatische ervaringen, verwaarlozing en agressie in het gezin. Voor zichzelf en samen met mij heeft hij wel een weg gevonden om ermee om te gaan maar in zijn nieuwe rol als vader steken toch oude ervaringen de kop op.
Hij cijfert zichzelf weg, wil Jonas (over)beschermen voor iedere tegenslag. Wanneer Jonas flink valt voelt mijn man zich nog wel een uur lang rot omdat hij het niet heeft kunnen voorkomen. Ik merk ook dat hij niet de juiste woorden kan vinden om Jonas duidelijk te maken dat iets niet mag of niet kan. Wat hij dan zegt zijn woorden als 'moet pappa je aanpakken?' (Jonas zegt dan ja! want heeft geen idee wat het betekent).
Ik merk aan alles dat het (ontbrekende) voorbeeld dat hij heeft gehad doorwerkt in zijn reactie nu. Mijn man is zich bewust van wat er gebeurt en is bang dat hij Jonas niet "onder controle" houdt zoals hij zelf zegt. We praten er veel over maar merken ook aan Jonas dat hij al handig gebruik maakt van een pappa die wat minder stevig in het zadel zit dan mamma.
Als vader is mijn man overigens helemaal het einde voor Jonas ze doen de meest gekke dingen samen en gieren van het lachen. Jonas is altijd blij als pappa er weer is dan is het feest!
Ik wil jullie toch vragen om jullie kijk op de situatie te geven want de toekomst baart me soms wel wat zorgen.
Uw vraag gaat over de problemen van uw man inzake de opvoeding van jullie zoontje. Jonas is bijna twee en kinderen van deze leeftijd zijn inderdaad druk bezig met het testen van de grenzen van hun ouders. Uw man en Jonas hebben een leuk contact en zoals u schrijft is uw man een hele leuke, vrolijke en creatieve vader.
Hij vindt het fijn om lol te hebben met zijn zoon, maar heeft moeite om op te treden tegen zijn zoon zoals boos worden en grenzen stellen. Als vader boos is, is het namelijk (even) helemaal niet leuk tussen vader en zoon. Waarschijnlijk is uw man vanuit zijn eigen opvoeding hier bang voor. Uw man heeft niet van zijn vader geleerd dat een goede vader juist grenzen stelt aan het gedrag van zijn zoon uit liefde voor hem.
Mannen en vrouwen leren impliciet opvoeden door de opvoeding die ze genoten hebben van hun ouders. Als je een fijne opvoeding hebt gehad kan je bewust kiezen wat je wel en niet van je ouders wil overnemen. Je kan dan meestal op je intuïtie vertrouwen, en het opvoeden hoeft dan vaak niet veel problemen te geven.
Wanneer je een nare jeugd hebt gehad, zoals uw man, dan gaat het opvoeden niet als vanzelf. Dat is heel goed te begrijpen. Vaak is je wijze van opvoeden dan een tegenreactie op je eigen opvoeding. Het is dan moeilijk om een middenweg te vinden, vaak wil je dan absoluut je kinderen een andere opvoeding geven dan jezelf gehad hebt.
Bijvoorbeeld als je autoritair bent opgevoed, krijg je als tegenhanger de beroemde en beruchte anti-autoritaire opvoeding. Wanneer de eigen jeugd geteisterd is door trauma’s als verwaarlozing en agressie, wil je vaak onbewust je eigen (ernstige) gemis goed maken door je kind alles te geven. Dit kan zowel in materieel -- als in sociaal opzicht. Het is dan heel moeilijk zijn om 'nee' tegen het kind te zeggen, en om grenzen en leeftijdsadequate eisen te stellen. Op bewust niveau wordt vaak op extreme wijze getracht om niet op de eigen ouders, i.c. vader, te lijken. Dit al maakt het opvoeden gecompliceerd.
Opvoeden is het begeleiden van je kinderen. Kinderen hebben het nodig dat volwassenen voor hun bepalen wat goed is, en wat ze wel of niet mogen. Ouders en kinderen zijn geen gelijkwaardige partners van elkaar. In de hiërarchie van het gezin staan de ouders samen aan de top en daaronder komen de kinderen. Van kinderen kan namelijk niet verwacht worden dat zij weten wat goed of slecht voor hun is.
Een simpel voorbeeld is de verleiding van de korte termijnsbeloning boven de beloning van de lange termijn (spijbelen versus school, snoepen versus gezondheid, etcetera). Een kind leert naarmate het ouder wordt en door een goede opvoeding zelfstandig verstandige keuzes te maken en kritisch te zijn.
Kinderen hebben veiligheid nodig om op te groeien. Zij voelen zich veilig wanneer hun ouders hen liefdevol opvoeden met duidelijke grenzen, structuur en een consequente, voorspelbare benadering. Het is dus moeilijk voor uw man om grenzen te stellen en Jonas zelf te laten experimenteren en de, soms vervelende of pijnlijke, consequenties te laten ervaren.
Je kan als ouder niet voorkomen dat er dingen in het leven van je kind gebeuren die niet leuk zijn. Als je je dan als vader, zoals uw man, ook nog rot daarover voelt is het verstandig om in therapie te gaan om je eigen moeilijke jeugd te verwerken. Ik hoop dat uw man de therapie als steun kan zien om zich prettiger te gaan voelen in de rol van vader. Zodat hij zowel een vader kan zijn die èn lol met zijn zoon maakt èn hem ook begrenst.
