9 december 2005 door Annelou de Vries
Wij hebben een probleem met onze zoon van bijna 16 jaar. Hij zegt dat hij last heeft van het licht en alle geluiden en geuren. De lamellen moeten bijna dicht als hij beneden is en de radio moet uit. Als mijn man of ik een liedje zingen, of neuriën, explodeert hij, en alle parfums zijn noodgedwongen de deur uit gedaan.
Volgens de huisarts moet hij maar naar Bureau Jeugdzorg gaan, maar dat zien wij niet zitten. Het probleem is dat wij niet weten of hij alles faket of niet. Hij is hierbij ook erg kinderlijk en onzelfstandig, ondanks aanmoedigingen van onze kant om de wijde wereld in te gaan.
Hij is overigens een intelligente, voor de buitenwereld zachtmoedige 4-VWO leerling, met een paar – niet al te intensieve – vriendschappen.
We hebben het idee dat hij een laag zelfbeeld heeft, maar daar wil hij niet over praten. HELP!
Ik kan me voorstellen dat u hulp vraagt bij de zintuiglijke overgevoeligheid van uw zoon. Die overgevoeligheid gaat namelijk best ver, want de lamellen moeten bijna altijd dicht van hem, de parfums zijn al de deur uit, en u mag geen liedjes meer zingen! Deze overgevoeligheid kan naar mijn idee voor verschillende dingen staan. Hieronder zal ik uitleggen waar ik aan denk.
Of u voldoende heeft aan een advies op afstand via deze rubriek, of dat er meer professionele hulp nodig is (en zo ja, welke dan), is afhankelijk van hoe het verder met uw zoon gaat. Ook daar zal ik aandacht aan besteden.
Allereerst vraag ik mij af of uw zoon altijd al zo overgevoelig was, of dat het iets is wat recent ontstaan is. U vindt dat hij nogal kinderlijk en afhankelijk is. Ook hiervan vraag ik mij af of hij dit altijd al geweest is (in vergelijking met zijn leeftijdgenoten), of dat u vindt dat er een zogenaamde 'knik' in zijn ontwikkeling zit.
Als uw zoon altijd al wat rustiger was in zijn ontwikkeling, dan kan dit gewoon zijn eigen tempo zijn waarmee hij uiteindelijk een zelfstandige volwassene wordt.
Ook vertelde u dat uw zoon een zachtmoedige jongen is. Dat klinkt alsof hij een 'gevoelig' type is. Het zou kunnen dat dit niet alleen geldt voor zijn karakter, maar ook voor zijn zintuigen, die kennelijk snel overprikkeld raken.
Als 16-jarige is hij nu op een leeftijd waarop hij zijn mening misschien in huis wil laten meetellen. Ik denk echter niet dat dat zou moeten betekenen dat hij ook de gebruiken in huis mag bepalen. Er kan natuurlijk rekening met hem gehouden worden, maar u mag samen met uw man als ouders de grenzen bepalen.
Het klinkt een beetje alsof u vindt dat er naar uw idee al te veel aangepast is in huis aan de wensen van uw zoon! Als u denkt dat dit het geval is, dan is het nu tijd om met uw zoon om de tafel te gaan zitten en met hem te bespreken dat u zich niet continu aan hem kan aanpassen.
De overgevoeligheid die u beschrijft kan ook iets zijn dat 'nieuw' ontstaan is. Iets wat uw zoon eerder niet had. U vraagt zich zelfs af of hij het faket, waarmee u misschien bedoelt dat hij wat overdreven reageert en er niet werkelijk zoveel last van kan hebben. Ook wordt hij er heel snel boos bij.
Zou het kunnen zijn dat het past bij een algehele 'prikkelbaarheid' en humeurigheid?
Ik vraag mij daarbij af hoe het verder met hem gaat. U vertelde dat hij wel een paar vrienden heeft. Niet iedere jongere hoeft veel sociale contacten te hebben en erg uithuizig te zijn, maar als u vindt dat uw zoon zich in vergelijking met vroeger aan het terugtrekken is, dan kan er meer aan de hand zijn.
U vertelde dat hij een intelligente 4-VWO leerling is. Maar weet u ook hoe het feitelijk met zijn prestaties gaat? Nemen die af? Toont hij de laatste tijd minder interesse in de dingen om hem heen, en lijkt hij misschien niet zoveel plezier meer te beleven? Kan hij zich slechter concentreren? Slaapt hij heel veel of juist heel weinig, en denkt u dat hij zich veel zorgen maakt en piekert? U sprak in ieder geval wel het vermoeden uit dat hij een laag zelfbeeld heeft.
Dit zijn allemaal signalen die zouden kunnen wijzen op somberheid en depressiviteit.
Om wat meer grip op deze mogelijkheid te krijgen, kunt u twee dingen doen. Om te beginnen zou u eens bij zijn mentor kunnen navragen of die zich zorgen maakt over uw zoon. Daarnaast zou u kunnen proberen – ondanks het feit dat uw zoon niet wil praten – om toch met hem te bespreken wat u denkt van de situatie. Niet omdat u zich zo nodig wil bemoeien met zijn leven, maar uit zorg voor hem, ook al is hij al 16...
Het laatste waar ik aan denk is tamelijk zeldzaam, maar omdat het toch een beetje vreemd overkomt wat u allemaal beschrijft, wil ik het toch noemen.
De zintuiglijke overgevoeligheid van uw zoon zou op een psychotische belevenis kunnen wijzen. Ik heb hierover in deze rubriek al eerder geschreven. Zie: Mijn zoon is onzeker en heeft angsten. Hoe kan ik hem helpen? (16 jr).
Kort gezegd: psychotische belevenissen zijn zintuiglijke ervaringen die buiten de werkelijkheid liggen maar die als reëel ervaren worden door degene die ze meemaakt. We noemen dat 'hallucinaties'. Ze kunnen samen voorkomen met gedachten en overtuigingen die niet in de realiteit passen. Dat noemen we 'wanen'.
U vertelde niet dat u denkt dat uw zoon vreemde overtuigingen heeft, maar misschien kunt u proberen om meer over zijn belevingswereld te weten te komen.
Als hallucinaties en wanen gepaard gaan met slechter en verward functioneren, terugtrekken, en minder presteren, dan kan er sprake zijn van een psychose. Psychoses kunnen voorkomen bij veelvuldig drugsgebruik en bij ernstige somberheid. Ze kunnen echter ook op zichzelf staan. Dan gaat het om een aangeboren kwetsbaarheid voor het krijgen van psychoses. De leeftijd waarop psychoses voorkomen is vanaf ongeveer 15 jaar. Maar zoals ik al zei is dit heel zeldzaam.
Voor professionele hulp verwees uw huisarts u naar Bureau Jeugdzorg. U ziet dit echter niet zitten en u bent niet de enige. Veel mensen laten zich afschrikken door de soms bureaucratische werkwijze.
U bepaalt natuurlijk zelf of u hulp wilt of niet. Maar Bureau Jeugdzorg kan hiervoor toch het goede adres zijn. Zij kunnen in enkele gesprekken helpen bij opvoedkundige problemen, als de overgevoeligheid van uw zoon bijvoorbeeld uit de hand gelopen is en uw grenzen als ouder overschreden zijn. Zij zouden dan samen met u kunnen bedenken hoe u in huis de orde weer kunt herstellen. En soms heeft Bureau Jeugdzorg cursussen of groepen voor jongeren met onzekerheidsproblemen.
Ook kan Bureau Jeugdzorg de indicatie-steller of verwijzer zijn voor hulp bij de geestelijke gezondheidszorg (GGZ), in de vorm van psychiatrie of psychologie. Dat kan bijvoorbeeld nodig zijn als de prikkelbaarheid bij een depressie zou horen.
Een verwijzing naar de geestelijke gezondheidszorg hóeft echter niet via Bureau Jeugdzorg te verlopen. Artsen mogen rechtstreeks verwijzen naar een deskundige, als zij een psychiatrische aandoening vermoeden die het functioneren van een jongere ernstig belemmert. Als u bijvoorbeeld denkt dat de overgevoeligheid van uw zoon past bij een psychose, dan kan uw huisarts u rechtstreeks naar een psychiatrische instelling verwijzen.
Als u echter denkt dat het zo ernstig niet is, maar als u toch psychische hulp wilt hebben, dan bestaan er meer mogelijkheden dan Bureau Jeugdzorg.
U kunt dan denken aan een zelfstandige psychologenpraktijk of aan maatschappelijk werk bij u in de buurt. Uw huisarts kan u helpen aan adressen, maar u kunt ze ook vinden via Internet of gewoon in het telefoonboek.
Heel veel succes ermee,
