7 december 2007 door Aleid Grijpma
Ik ben de vader van een dochter van 13, die agressief gedrag vertoont richting haar moeder en mij. Toen ze 2½ was, zijn we gescheiden. Een jaar later kreeg ik een relatie met mijn huidige partner. Sinds vier jaar hebben wij er een dochtertje bij.
De moeder van mijn dochter heeft meerdere relaties gehad met verschillende partners, waar mijn dochter het nooit goed mee kon vinden. Ze maakte altijd veel ruzie. Toentertijd zag ik haar maar één weekend in de twee weken, vanwege de omgangsregeling.
Toen mijn dochter ouder werd, begon ze probleemgedrag te vertonen bij moeder thuis. Als oplossing kwam ze dan vaker bij mij en mijn huidige partner. Sinds een half jaar woont mijn dochter nu fulltime bij ons, omdat de relatie met haar moeder inmiddels ernstig verstoord is. Daar komt bij dat haar moeder heeft aangegeven te willen emigreren naar Australië, met wederom een nieuwe vriend.
Intussen is mijn dochter van 13 flink opstandig geworden en ze komt afspraken slecht na. Met name tussen haar en mijn partner, die ze inmiddels al 10 jaar kent, escaleert het. Mijn partner en ons dochtertje van 4 moeten soms het huis uit vluchten omdat ze bang zijn voor geweld.
Ik heb het gevoel dat ik tussen verschillende vuren in zit, want mijn (oudste) dochter is tevens slachtoffer van de situatie. Mijn relatie met mijn huidige partner staat hierdoor onder spanning omdat ze het geruzie niet meer aankan.
Ik probeer alles wat ik kan om mijn dochter in het gareel te houden, én om mijn partner te behouden. We hebben hulp gezocht bij jeugdzorg en een jeugdpsychiater, maar geen concrete oplossing gevonden. Kunt helpen?
Het eerste wat ik mij afvroeg toen ik uw verhaal las, was of uw dochter alleen een probleem heeft met de vrouwen die voor haar zorgen (en haar regels opleggen), of dat het probleem breder is. Bijvoorbeeld of er ook sprake is van opstandig gedrag in andere situaties, zoals op school, op straat, met vriendinnen, etc. Aangezien ik dat niet weet, kan mijn antwoord helaas niet heel specifiek zijn.
Hieronder zal ik uitleggen wat er aan de hand kan zijn, zodat u wat beter begrijpt waarom uw dochter zich zo problematisch gedraagt. Daarna zal ik aangeven hoe het nu verder zou kunnen.
Los van alle vragen die ik nog heb, is het in ieder geval wel duidelijk dat uw dochter een moeilijke jeugd heeft gehad, met een scheiding, veel conflicten, en wisselende partners van haar moeder waar ze het niet mee kon vinden.
Het begrip 'moeilijke jeugd' is de laatste tijd wat versleten geraakt, en zeker als het wordt aangevoerd als rechtvaardiging voor problematisch gedrag lijkt het steeds minder serieus genomen te worden. Maar toch is het nog steeds een factor van belang, mits je duidelijk aangeeft wat je er precies mee bedoelt. Dat zal ik dus doen.
Problemen tussen ouders en kinderen in de eerste levensjaren kunnen leiden tot verdere problemen in de daarop volgende jaren. Dat komt doordat kinderen erg onzeker worden van conflicten, met als gevolg dat ze geen 'stabiel zelfbeeld' kunnen ontwikkelen (althans, dat de kans daarop kleiner is dan bij kinderen die opgroeien in een stabiel gezin zonder conflicten).
In de praktijk betekent dat onder andere dat dit soort kinderen niet goed leert om zélf goed om te gaan met conflicten. Iedereen kan meningsverschillen hebben, dat is normaal, maar daar moet dan wel gewoon over gepraat kunnen worden. Als je echter van jongs af aan al ingeprent krijgt dat er niet normaal over gepraat kan worden, en dat het altijd leidt tot ruzie en gedoe, waarbij mensen gaan schreeuwen, weglopen, enzovoorts, dan is het onvermijdelijk dat een kind dat zoiets meemaakt, dat soort gedragspatronen ook zelf aanleert.
Daarnaast kan een vroegtijdige confrontatie met conflicten ertoe leiden dat deze kinderen niet goed leren hoe ze zich moeten hechten aan anderen. Ze kunnen bijvoorbeeld bang worden om afgewezen te worden. En dat kan weer leiden tot allerlei emotionele problemen en gedragsproblemen, zoals "Ik doe maar vast raar want ze willen me toch niet".
Uw dochter is 13, en dus al flink in de puberteit. Dat is sowieso een periode waarin kinderen vaak meer gaan twijfelen over zichzelf. En als je dan bij voorbaat al niet zo zeker bent van jezelf (veroorzaakt door de conflicten van voorheen), dan kan dat de problemen alleen nog maar groter maken.
Bovendien is uw dochter nu definitief in een ander gezin gekomen, bij haar vader en zijn nieuwe partner. U moet niet onderschatten wat voor impact dat heeft. Meiden en jongens die zoiets meemaken, vinden dat vaak heel eng. Onder andere omdat ze niet gewend zijn dat er nu twee ouders zijn die samen dingen willen regelen. Voorheen was uw dochter gewend om te dealen met één ouder en dat zijn er nu twee.
Daarbij zijn kinderen in dit soort situaties vaak bang dat de tweede ouder hen er weer uit wil werken. Zeker als er ook nog sprake is van een stiefbroertje of -zusje, dat geboren is uit de relatie tussen de eigen ouder en zijn of haar nieuwe partner, denken ze al snel dat ze vast niet zo leuk gevonden worden als dat andere kind. Ook dat kan tot zeer heftige gevoelens leiden (en dus een verklaring zijn voor de vraag waarom het nu zo uit de hand loopt).
Eén van de problemen die u noemde, was dat uw dochter op dit moment botst met uw huidige partner. Ik weet het niet (u wel), maar het zou kunnen zijn dat uw dochter een aversie heeft ontwikkeld tegen vrouwelijke opvoeders, op basis van haar ervaringen met haar eigen moeder. Hoe gingen die twee voorheen met elkaar om?
In ieder geval is er nu wel iets bijzonders aan de hand, namelijk dat haar moeder van plan is om weg te gaan. Ik kan me zo voorstellen dat dat tot zeer boze gevoelens leidt (in de trant van in de steek gelaten te worden, etc.). Zeker bij een meid die vermoedelijk niet goed geleerd heeft om op een gezonde manier met boosheid om te gaan (zie boven) kan dat tot extra heftige uitingen leiden.
En om het verhaal compleet te maken: naast alle 'natuurlijke' reacties die ik hierboven beschreef, moet je ook altijd nog rekening houden met bijzondere omstandigheden, zoals ADHD of een lagere intelligentie. Bij ADHD kan de 'emotionele rem' bijvoorbeeld wat minder goed ontwikkeld zijn, en bij een verminderde intelligentie kan een kind gewoon wat minder goed begrijpen wat er allemaal gaande is, met alle gevolgen van dien.
U vertelde dat jeugdzorg en de jeugdpsychiater niets konden beginnen hiermee, maar jammergenoeg vertelde u er niet bij waarom. Als ik dat wist, kon ik er misschien iets over zeggen maar nu niet.
Het lijkt me in ieder geval belangrijk dat jullie gezamenlijk achterhalen wat er nu precies aan de hand is, en wat daaraan gedaan kan worden. Iedereen moet het een kans willen geven, ook uw dochter. Zij moet inzien dat het niet gaat zoals het nu gaat, en dat daaraan gewerkt moet worden. Door alle betrokkenen.
Houd er wel rekening mee dat dit veel tijd gaat kosten. Onder andere omdat een hulpverlener, zodra die gevonden is, eerst het vertrouwen van je kind moet winnen. Pas daarna kan er gewerkt worden aan oplossingen.
Ook moet u er rekening mee houden dat er door het inschakelen van een hulpverlener of hulpverleningsinstantie nog allerlei extra conflicten kunnen ontstaan. Dat vergt veel geduld en begrip van alle opvoeders in de omgeving van uw dochter. Daarom denk ik dat er naast een individueel therapeut voor uw dochter ook begeleiding voor jullie zelf nodig zal zijn.
U vertelde dat uw huidige partner soms moet vluchten met jullie jongere dochter. Als uw oudste dochter zich echt niet kan beheersen, en geneigd is tot het gebruiken van geweld, dan kan het handig zijn om haar tijdelijk elders onder te brengen. Bijvoorbeeld bij grootouders of vrienden. Is een dergelijke uitwijkmogelijkheid niet voorhanden, dan is er altijd nog de mogelijkheid van crisisopvang (maar dan wel met het doel om weer terug te komen in het gezin).
Soms blijkt het toch zo bedreigend en moeilijk te zijn om weer bij elkaar te komen, dat je toch moet kiezen voor andere opties. Dat is dan iets om verder te bespreken met Bureau Jeugdzorg.
Helaas heb ik geen pasklare oplossing voor jullie, maar ik hoop wel dat ik een aantal aanknopingspunten heb kunnen geven om te begrijpen wat er aan de hand zou kunnen zijn.
Ik hoop echter vooral dat uw dochter iemand kan vinden waar ze vertrouwen in kan krijgen en die haar kan leren dat niet alle vrouwen of volwassenen in haar omgeving valse loeders zijn. Zodra ze gaat inzien dat ze er zelf baat bij heeft om mensen een kans te geven, zal haar agressie ongetwijfeld afnemen.
Ik wens jullie heel veel succes.
