11 maart 2011 door Nadia Eversteijn
We willen onze dochter (nu 6 maanden oud) meertalig opvoeden. Door de situatie van dit moment zullen het helaas meer talen zijn dan ik eigenlijk wil. Mijn vraag is hoe ik dit het beste aanpak. Ik zal u een korte situatieschets geven.
Mijn man is Albanees, ikzelf ben Nederlands. Met elkaar spreken wij Engels. Nu wonen we in Barcelona, waar dus ook twee talen worden gesproken: Spaans en Catalaans.
Voor ons is het erg belangrijk dat onze dochter Nederlands, Albanees en Spaans leert. Kunnen we ervan uitgaan dat ze het Catalaans wel op school zal leren? Het Engels hoort erbij in ons gezin, maar we verwachten niet van haar dat ze die taal spreekt. Dat komt later wel op school of via een of andere cursus.
Maar dan de drie hoofdtalen:
- het Nederlands is geen probleem. Ikzelf vertel en zing veel Nederlands met mijn dochter;
- het Albanees is wel een probleem. De papa heeft minder aandacht voor de communicatie. Ik moet hem er steeds op wijzen. Papa is ook minder thuis dan ikzelf. Er zijn ook weinig hulpmiddelen in die taal voor baby's (boekjes, dvd's, etc.);
- het Spaans is voor mij een vraag.
Is het voldoende dat ik mijn dochter naar Spaanse dvd's laat kijken en Spaanse muziek laat horen? Ook gaan we naar een speelgroep waar Spaans (en Engels) wordt gesproken. En ondertussen ben ik bezig afbeeldingen te zoeken en daar de vertalingen bij te zetten. Het is dan de bedoeling dat zowel mijn man en ik deze dagelijks herhalen. Kan ik aan mijn man vragen om dit ook in het Spaans voor zijn rekening te nemen? En hoe laten we het onderscheid dan zien dat papa Albanees of Spaans spreekt?
Ik weet dat ik zelf het beste alleen Nederlands kan spreken, omdat mijn Spaans niet goed genoeg is. Mijn man spreekt echter wél vloeiend Spaans.
Hoe kunnen we dit nu het beste aanpakken? Ik voel me best wel schuldig dat ik zoveel van onze meid verwacht, en ik hoop dat het geen problemen met zich mee zal brengen voor de toekomst.
Schuldgevoel is niet nodig. Op de wereld zijn talloze plaatsen waar een ingewikkelde meertalige situatie de dagelijkse realiteit is voor mensen. Dus niet alleen in Barcelona, met zijn Spaans en Catalaans, waar ook buitenlanders zoals u en uw man wonen. U stelt dus geen hoge eisen; de situatie waarin uw dochtertje opgroeit, is simpelweg een gegeven.
Functioneren in zo'n omgeving is goed mogelijk. Hieronder zal ik de verschillende talen in uw dochtertjes leven stuk voor stuk kort beschrijven. Maar eerst noem ik drie verschillende redenen waarom een bepaalde taal gewoonweg noodzakelijk en onmisbaar is voor een kind. Aan de hand daarvan kun je wat meer structuur brengen in zo'n ingewikkelde situatie met veel talen.
Wanneer is een bepaalde taal noodzakelijk en onmisbaar voor een kind? Daar kunnen drie redenen voor zijn:
1. als de ouders van het kind in die taal het beste kunnen communiceren;
2. als het kind die taal nodig om te kunnen communiceren met mensen die hem of haar nabij staan;
3. als het kind onderwijs gaat volgen in die taal.
Nederlands - Voor het Nederlands geldt in uw situatie vooral de eerste reden: het is de taal die u als moeder het beste spreekt. Als u zichzelf zou dwingen om bijvoorbeeld Engels of Spaans tegen uw dochtertje te spreken, zou dat een barrière opwerpen. U zou dan allerlei dingen niet meer kunnen doen die u nu wel doet. U zou bijvoorbeeld de troetelnaampjes die het eerste in u opkomen niet meer kunnen zeggen, en de slaapliedjes waarmee uzelf bent grootgebracht niet meer kunnen zingen.
Leert u uw dochter daarom vooral zonder schuldgevoel zo goed mogelijk Nederlands. Daarmee schenkt u haar niet alleen de beste gelegenheid om een sterke sociaal-emotionele band op te bouwen met haar moeder, maar u kunt haar via het Nederlands ook het beste vooruit helpen in haar taalontwikkeling. Want de dingen die u haar zult leren in het Nederlands (zoals praten over gisteren en morgen, het benoemen van gevoelens, en schoolse begrippen zoals 'meer' en 'minder'), kan ze daarna makkelijker en sneller leren in een andere taal.
Ze weet dan namelijk al dat er woorden bestaan voor zulke abstracte zaken als gisteren en morgen, boos en verlegen, meer en minder. Die concepten hoeft ze niet meer opnieuw te leren als ze een andere taal verwerft: ze hoeft er alleen een extra naampje voor te leren.
Albanees - Voor het Albanees is mij niet helemaal duidelijk welke redenen bij u van toepassing zijn. Is reden 1. aan de orde? Oftewel: is het Albanees de taal die uw man het vloeiendst spreekt? Of heeft hij ook het Spaans al als jong kind geleerd, en kan hij zich in die taal net zo goed uitdrukken als in het Albanees? In dat geval is reden 1. niet van toepassing, omdat het Albanees dan niet noodzakelijk en onmisbaar is.
Maar misschien kan reden 2. nog van kracht zijn: wellicht zijn er familieleden, zoals grootouders, met wie uw kind alleen goed kan communiceren als ze Albanees kent. Ook dat is een legitieme reden voor uw man om zijn dochter Albanees te leren; anders kan ze straks bijvoorbeeld niet écht praten met haar eigen opa en oma.
Al met al lijkt het me belangrijk als uw man nog eens heel goed nadenkt over de vraag: "Wil ik dat mijn dochter Albanees leert spreken?" En zo ja: "om welke reden en met welk doel?" Als het antwoord inderdaad 'ja' luidt, dan moet hij er ook echt serieus werk van gaan maken. Er zijn in Barcelona nu eenmaal weinig mensen van wie uw dochter Albanees kan leren. Ze moet het echt van het taalaanbod van haar vader hebben.
Het is al moeilijk genoeg om een taal te leren van slechts één persoon die constant die taal tegen het kind spreekt, laat staan van iemand die dat maar mondjesmaat doet. Dat schiet echt niet op. Uw man zal dus voor een grote hoeveelheid taalaanbod moeten zorgen. Dat is inderdaad lastiger als er weinig boekjes en dvd's in het Albanees voorhanden zijn, maar het kan wel. Hij kan bijvoorbeeld een Spaans prentenboek eerst zelf goed doorlezen, en het verhaal bij de prenten in het Albanees navertellen.
De conclusie van uw man zou ook kunnen zijn dat hij het eigenlijk niet per se nodig vindt dat zijn dochter Albanees leert. Bijvoorbeeld omdat zijn familieleden allemaal ook goed Spaans spreken. In dat geval zou hij er voor kunnen kiezen om het Albanees te laten schieten. Het enige wat echt belangrijk is, is dat hij een bewuste keuze maakt, met weloverwogen argumenten, en dat hij daar vervolgens ook naar handelt.
Spaans - Op het Spaans is reden 3. van toepassing. Deze taal is heel belangrijk voor uw dochter omdat het een van de twee omgevingstalen is (naast het Catalaans), en omdat ze die taal binnenkort op school nodig heeft. Het is daarom heel goed dat ze nu al naar een speelgroep gaat waar die taal gesproken wordt. Dat maakt de start op school dadelijk een stuk makkelijker voor haar.
Ik aarzel echter of het verstandig is als uw man op dit moment Spaans gaat leren aan jullie dochter. Tenminste, als hij haar ook Albanees wil leren. In dat geval lijkt het me niet zo'n goede combi. Want:
Op zich is het natuurlijk wel heel fijn dat uw man vloeiend Spaans spreekt. Bijvoorbeeld om het contact met school te onderhouden, en om zijn dochter – later – te helpen met huiswerk, etc.
Catalaans - Het Catalaans zou ik inderdaad aan de school overlaten. Ik begrijp dat het echt belangrijk is dat uw dochter die taal straks ook leert verstaan, maar drie talen is voorlopig wel voldoende. Catalaans komt later.
Engels - Van het Engels mag u verwachten dat uw dochter het wel leert verstaan (omdat het de gezinstaal is) maar dat ze het voorlopig nog niet leert spreken. Dat laatste is op dit moment ook helemaal niet nodig: ze heeft aan drie talen (Nederlands, Albanees en Spaans) vooralsnog echt genoeg om te kunnen communiceren met alle mensen die nu al belangrijk voor haar zijn.
Natuurlijk is het later, bijvoorbeeld als ze Engels op school krijgt, wel mooi meegenomen dat ze die taal al van jongs af aan veel heeft gehoord.
Veel succes gewenst!
