22 oktober 2004 door Joanna Sandberg
Deze week beantwoordt onze pedagoge drie vragen tegelijk. Het verbindende thema is 'jongensgedrag'.
Mijn zoon van 13 gaat naar een Praktijkschool. Hij zit er nu vier weken. Hij heeft ADD en gebruikt Ritalin. Is thuis wel opstandig maar ook heel lief.
Ik ben gebeld door zijn mentor dat op school alles mis gaat. Hij is brutaal, doet mee aan pesterijen, presteert ver onder zijn kunnen, en heeft veel problemen met één jongen in het bijzonder.
Uiteraard heb ik dat met mijn zoon besproken en hij zegt dat die andere jongen hem uitdaagt en dingen over hem zegt waardoor de hele klas zich tegen hem keert. Dan wordt hij zo kwaad en machteloos dat hij dingen doet en zegt die hij eigenlijk niet wil.
Hoe moet ik reageren naar de mentor toe? Hoe krijg ik mijn zoon zo ver zich niet zo aan die andere jongen te ergeren? En hoe krijg ik hem zo ver zich goed te concentreren op zijn schoolwerk?
Al een tijdje heb ik moeite met het gedrag van onze zoon (9 jaar). Hij is de oudste van drie kinderen (9, 5, en 2 jaar). We wonen op een melkveehouderij waar vader en opa werkzaam zijn en waar onze zoon heel veel vrijheid heeft gehad en steeds meer heeft, omdat hij steeds zelfstandiger wordt.
De laatste twee jaar gaat hij steeds minder om met andere kinderen. Op school speelt hij normaal met klasgenootjes (aldus de meester) maar met vriendjes spelen – thuis of uit – is er bijna niet meer bij.
Het ligt volgens mij aan zijn eigen gedrag. Hij is heel bazig en wil vaak beslissen wat er gaat gebeuren. Hij doet niet vaak wat een ander leuk vindt. Heel eigenzinnig dus. Hij kan ontzettend snel en vaak boos worden om het minste of geringste. Hij is niet snel tevreden. Het klinkt alsof hij heel erg verwend is, maar ik zou niet weten hoe dat dan gekomen zou zijn. We hebben tenslotte meer kinderen.
Ook wordt hij niet meer uitgenodigd op verjaardagsfeestjes. Als moeder kun je daar best verdrietig om worden. Hij is zelf net jarig geweest en wil een feestje geven. Ik heb daar totaal geen zin in, omdat hij zelf ook niet wordt uitgenodigd. Hijzelf vindt het echter geen probleem. Hij nodigt gewoon uit wie hij aardig vindt, ook al is hij niet op hun feestje geweest. Moet ik het nu wel doen of niet?
Ik begrijp totaal niet hoe hij zo negatief geworden is. Op school heeft hij problemen met rekenen en hij krijgt daarin meer aandacht. Vaak moppert hij alles bij elkaar: ik kan niks, je vindt me niet aardig, enzovoorts.
Als ik aan hem vraag hoe hij zich gedraagt tegenover andere kinderen, zegt hij dat hij zijn best wel doet om aardig te zijn.
Wat moet ik doen om hem positiever te laten denken en blijer te laten zijn? Tevreden met de dingen die hij doet en vriendjes kan krijgen.
Ik hoop dat jullie hier een beetje richting aan kunnen geven, want ik zit er heel erg mee in mijn maag. Welke moeder wil nu niet een lief, slim en sociaal kind...
Sinds een jaar of drie hebben we een stacaravan. Op een doodnormale camping, met mensen van allerlei slag en met allerlei soorten taalgebruik. Onze zoon (7 jaar) heeft daar sinds verleden jaar wat slecht taalgebruik overgenomen. Wij vinden dat niet wenselijk en hebben hem uitgelegd dat dit niet normaal is.
Sommige ouders welke wij ontmoeten op het schoolplein, hebben gezegd dat ze liever niet hebben dat onze zoon bij hun kind komt spelen vanwege het slechte taalgebruik.
Ook is hij regelmatig absoluut niet voor rede vatbaar en loopt dan tierend en schreeuwend door het huis.
De straffen die we tot nu toe gehanteerd hebben, zijn: naar zijn kamer, speelgoed inleveren en een aantal goede gesprekken.
We zijn momenteel begonnen met een kwartier alles geoorloofd zeggen, met als voorbehoud dat er overdag niet gescholden en gevloekt mag worden.
Hij heeft aangegeven dat sommige (oudere) kinderen op school die lelijke woorden ook gebruiken. Hij is nogal klein van stuk en wordt regelmatig gepest en uitgescholden voor Manneke Pis. Daardoor heeft hij het gevoel niet voor vol te worden aangezien. Nu willen wij dit bespreekbaar maken op school.
Heeft U adviezen hoe wij met bovenstaande problemen om moeten gaan?
De overeenkomst tussen deze drie vragen is dat het om 'echt jongensgedrag' lijkt te gaan. Maar wat is dat eigenlijk? Daarom eerst maar eens een algemene beschouwing over 'jongensgedrag' en de manier waarop we daar als volwassenen tegenaan kijken. Daarna zal ik ingaan op de eigenlijke vragen.
Jongens en meisjes verschillen van elkaar. Lichamelijk zie je het verschil meestal meteen. Maar wij zeggen toch ook tegen elkaar over onze zoontjes van bijvoorbeeld nog maar 1, 2 of 3 jaar: "Ja, het is een echte jongen". Daarmee bedoelen we: hij gedraagt zich als een echte jongen. En we vinden dat (nog) geweldig. En wat is dat jongensachtige gedrag dan? Nou, niet meisjesachtig...
In het algemeen zijn jongetjes wilder en agressiever dan meisjes (ze stoeien en ze vechten), ze praten minder, ze zijn meer gericht op dingen dóen (zoals samen sporten), en ze zijn sterker dan meisjes. Jongens gebruiken dan ook sneller hun lichamelijke kracht om hun zin te krijgen, meisjes doen dat eerder met woorden.
Jongens en meisjes worden ook verschillend gewaardeerd door volwassenen. Jongens worden gewaardeerd vanwege hun competitie- en prestatiegedrag, en meisjes vanwege hun rustige gedrag (vooral in de klas!) en vanwege hun sociale kwaliteiten.
Moeders praten meer met hun dochters dan met hun zonen. Vaders spelen meer met hun kinderen, en doen wildere spelletjes met hun zonen.
Maar dan... dan komen jongens in de puberteit. Jongens komen gemiddeld 1½ jaar later in de puberteit dan meisjes. Het testosteron-niveau (manlijk hormoon) schiet omhoog en dan vinden we veel jongens lastig, agressief, niet te bereiken, brutaal, etc. Het jongensgedrag keuren we dan eigenlijk af. We worden bang voor groepjes jongens, en we zijn eigenlijk verbaasd en in ieder geval opgelucht als we de jongens zonder kleerscheuren gepasseerd hebben.
We vinden vaak dat hun gedrag doorschiet in té manlijk gedrag, zoals: aldoor bezig zijn met seks, per se willen winnen, willen opvallen, bewonderd willen worden om hun manlijkheid, de baas willen zijn, hun eigen plan trekken en dus niet meer als vanzelfsprekend luisteren naar autoriteiten (zoals ouders en leerkrachten), té abstract en té logisch nadenken, enzovoorts.
Als je het zo leest, is veel van het gedrag dat ik net noemde juist het gedrag dat wij waarderen of zelfs bewonderen bij (bijzondere) volwassen mannen, zoals sporthelden, leiders, kunstenaars, politici en intellectuelen.
Zijn wij (als ouders in het algemeen, of moeders in het bijzonder) niet misschien gewoon jaloers of lui, en geven we niet te weinig ruimte – letterlijk en figuurlijk – aan jongens om zich te ontwikkelen tot man? We vinden immers wél dat jongens autonoom (zelfstandig) moeten worden, en moeten leren om zelf na te denken in plaats van met de massa mee te hobbelen. En dat is toch precies wat ze lijken te doen...
Tot zover mijn overwegingen vooraf; nu de vragen. Bij vraag 1 zien we dat de jongen 13 jaar is (puberteit!), net op een nieuwe school zit, ADD heeft (aandacht en concentratieproblemen), en elke dag medicijnen in moet nemen op bepaalde vaststaande tijdstippen. Thuis is hij opstandig (?) maar gelukkig ook heel lief.
De mentor heeft gemeld dat op school alles mis gaat. Sorry dat ik het zeg, maar wat een minkukel is die mentor. Hoezo gaat alles mis op school? Deze man (neem ik aan) heeft totaal geen kaas gegeten van pedagogiek. Hoe negatief is het voor een moeder en haar zoon om te moeten horen dat alles mis gaat?!
Gelukkig heeft u gepraat met uw zoon. En hij heeft heel adequate informatie aan u gegeven. Het proces verloopt als volgt:
Een jongen met ADD (of ADHD) wordt uitgedaagd, de klas gaat mee met de uitdager, de jongen staat helemaal alleen en wordt woest, en de ADD helpt hem niet bepaald – om het zacht uit te drukken – om rustig en weloverwogen met de uitdaging om te gaan. Hij reageert dus, terwijl hij die jongen zou moeten negeren, heel heftig op de uitdaging. Geen enkele klasgenoot durft het voor hem op te nemen, en zo wordt hij een makkelijk slachtoffer. Hij is machteloos en komt totaal alleen te staan. De vicieuze cirkel is begonnen. Ook de mentor neemt het niet voor hem op.
Ik zou u aanraden om snel samen met uw zoon en uw man een gesprek te gaan hebben met de directeur en de mentor. In dit gesprek kan uw zoon vertellen wat hij u vertelde, mogelijk met uw hulp. U kunt bijvoorbeeld afspreken dat er een gesprek komt in de klas (met de klas, de directeur en/of de mentor, en u) over pesten, hoe erg het is om alleen te staan, en hoe het komt dat anderen niet durven te helpen. Plus een goede uitleg over ADD.
Pas als uw zoon zich prettig voelt op school, kan hij zich gaan concentreren op zijn schoolwerk.
Bij vraag 2 zien we een jongen van 9 jaar, bijna 10, die op een boerderij woont (veel ruimte) en die steeds minder buiten school met andere kinderen omgaat. Ook is hij bazig en eigenzinnig, en wordt hij snel boos. Wel zegt hij zijn best te doen om aardig gevonden te worden door andere kinderen. Hij is niet verwend.
Deze jongen is niet een makkelijke zoon, broer, vriendje om mee om te gaan. Op school doet hij het redelijk goed, behalve met rekenen, waar hij hulp bij krijgt.
Hij wil nu een partijtje geven voor zijn 10e verjaardag. U, als moeder, vindt het een probleem omdat uw zoon niet op verjaarsfeestjes van anderen wordt uitgenodigd. Hijzelf vindt het echter geen enkel probleem. Dat vind ik wel origineel. Hij is er blijkbaar van overtuigd dat die kinderen wel op zijn partijtje willen komen.
Hij lijkt mij aan de ene kant te blaken van zelfvertrouwen, maar aan de andere kant toch ook onzeker. Want hij moppert en zegt dan dat hij niks kan, of dat u hem niet aardig vindt. Misschien klopt dat laatste wel, en voelt hij goed aan dat u zijn gedrag lastig vindt, en dat u het liefst een lief, slim en sociaal kind van hem zou willen maken.
Ik denk niet dat dat gaat lukken. Hij is zoals hij is: een eigengereide, eigenwijze, lastige jongen.
Zijn onzekerheid heeft mogelijk met zijn problemen met rekenen te maken, maar mogelijk ook met de andere kinderen. Voor kinderen zijn leeftijdgenoten heel belangrijk. Zij leren veel van elkaar en de groep is vanaf heel jong de groep van je eigen sekse. Dus jongens leren veel over 'wat het is om jongen te zijn (of als jongen te doen)' van elkaar, door met elkaar om te gaan.
Uw zoon denkt nu al positief door een partijtje te willen geven. Ik zou u aanraden om samen met uw zoon, en vader en eventueel opa ervoor te gaan zorgen dat het feestje een succes wordt. Vraag uw zoon wat hij wil, en hoe, en wat hij denkt dat andere kinderen leuk vinden, etc. De kans om vriendjes te krijgen wordt vergroot als hij zijn best gaat doen – met uw hulp – om te zorgen dat het feestje leuk wordt voor de kinderen die hij uitnodigt.
Heeft uw zoon veel contact met zijn vader en zijn opa? Helpt hij hen op de melkveehouderij?
Uit onderzoek blijkt dat het voor de ontwikkeling van een jongen belangrijk is als hij veel met zijn vader (en zo mogelijk zijn opa) omgaat. Ook is het goed als hij, naast de heerlijke vrijheid die hij heeft, taken op de boerderij krijgt, waar hij verantwoordelijk voor is, en waar zijn vader hem bij bevadert.
Bij vraag 3 gaat het om een jongen van 7 jaar die ruw taalgebruik heeft overgenomen van de camping-gasten. Sommige ouders van school willen niet dat hun kinderen met deze jongen omgaan, vanwege zijn taalgebruik. Ook is hij vaak niet voor rede vatbaar en loopt hij tierend en schreeuwend door het huis. Van u mag hij een kwartier per dag schelden en vloeken.
Uw zoon zit waarschijnlijk op een gegoede school, waar ouders schrikken van grof taalgebruik, en zelfs zo schrikken dat ze hun kinderen verbieden om met uw zoon om te gaan.
Ik begrijp dat u het niet goed vindt dat hij scheldt en vloekt, en volgens mij legt u dat goed aan banden. Maar ik vind de reactie van de andere ouders wel érg overdreven.
Uw zoon is klein, en wordt gepest. Uitgescholden worden voor Manneke Pis is heel naar, want ze raken hem dan precies op zijn gevoelige plek. Door grof taalgebruik probeert hij stoer en groot over te komen, net als die grote jongens van zijn school.
U kunt uw zoon uitleggen dat zijn manier van doen niet zo handig is om je te verdedigen (dat kunt u ook vertellen aan die ouders, zijn dat trouwens de ouders van die pestkoppen?). En u kunt samen met hem kijken hoe hij zich anders kan gaan opstellen tegen dit pesten. Bijvoorbeeld door 'pest-doof' te worden. Dat is: het ene oor in, het andere oor uit. Is zijn vader klein, of was die klein als jongetje? Dat zijn goede thema's om tijdens het eten wat luchtigjes te bespreken. Bijvoorbeeld met tips van vader, hoe ging hij er mee om toen hij jong was?
Ik zou u ook adviseren om hem op een zelfverdediging-sport te doen; dat is heel goed voor het zelfvertrouwen. Daarnaast raad ik u aan om met zijn leerkracht het pesten en zijn onhandige reactie daarop te bespreken. De school moet zorgen dat het pesten onmiddellijk stopt. Er zijn allerlei pestprogramma's voor scholen, dus dat moet geen probleem zijn.
Dan zou ik dat kwartiertje schelden en vloeken gewoon langzaam gaan vergeten, en vooral lekker naar de camping gaan en hem daar ook regelmatig met zijn vader leuke dingen laten doen.
