15 november 2002 door Joanna Sandberg
Ik heb een zoon van 12, die nogal aandacht vraagt als hij naar bed gaat. Op het moment dat hij op bed ligt, begint hij allemaal dingen te vragen en te vertellen. Elke dag hetzelfde.
Bijvoorbeeld: Mam, mag ik nog poepen? Mam, ik heb Labello opgedaan. Mam, mag het raam dicht? Maar ook: alles vertellen wat hij op dit moment doet (elke dag opnieuw), en dan ook nog 100 x welterusten zeggen. En owee als ik geen welterusten terugzeg. Dan gaat meneer tekeer. Hij blijft net zolang doorgaan totdat ik welterusten terugzeg, maar na 10 x ben ik het wel zat.
Ik wil graag weten waarom hij dit doet en hoe ik er het beste mee om kan gaan.
Uw zoon traineert de boel omdat hij aandacht van u wil. En net als de meeste kinderen (niet alleen van zijn leeftijd maar ook jonger) heeft hij gewoon geen zin om te gaan slapen.
Uw zoon eist uw aandacht door allerlei smoesjes te verzinnen en u gaat daar op in. Door hem aandacht te geven voor dit zeurgedrag, versterkt u het.
Hieronder zal ik aangeven hoe het mechanisme van zeuren en tekeergaan in elkaar zit, en wat u eraan kunt doen.
U laat u onmachtig maken. U geeft de macht aan uw zoon door toe te geven (uit angst dat hij weer tekeer zal gaan). Uw zoon weet dat, en als u niet reageert, gaat hij tekeer, waarop u alsnog reageert. Dit versterkt weer in hoge mate zijn gedrag.
Wat moet u doen? Ik raad u aan om met uw zoon te gaan praten op een neutraal moment. Dus bijvoorbeeld wanneer hij uit school komt, bij een kop thee. Ik weet niet of u een partner heeft, maar als dat zo is, moet u hem of haar bij de nieuwe aanpak betrekken.
U gaat uw zoon vertellen dat u ander gedrag wilt bij het slapen gaan. En u vertelt erbij dat u hem gaat helpen als het hem niet lukt om zich anders te gedragen.
U kunt met uw zoon afspreken dat u hem naar bed brengt, en dat hij dan nog een half uurtje in bed mag lezen. U belooft dat u hem na dat half uurtje een nachtzoen komt geven. De afspraak is dan dat hij u één keer mag roepen in het half uurtje dat hij leest, en na de nachtzoen niet meer.
Zoals u waarschijnlijk weet, heeft belonen meer effect dan straffen. U kunt uw zoon dus een beloning in het vooruitzicht stellen wanneer hij zich houdt aan de nieuwe regels. De beloning moet passend zijn (niet te groot en niet te klein), en zo direct mogelijk volgen op het goede gedrag.
Om te beginnen kunt u samen een kalender maken. Op die kalender mag uw zoon elke ochtend een sticker plakken of een kruisje zetten op een bepaalde datum, als hij zich de voorgaande avond aan de regels heeft gehouden (één keer roepen en daarna niet meer).
Vervolgens kunt u afspreken dat u iets leuks met hem gaat doen wanneer hij zich 7 dagen achtereen aan de afspraak heeft gehouden. Maak de beloning niet te groot. Bijvoorbeeld: samen een spelletje doen dat uw zoon leuk vindt, samen een taart bakken, samen een keertje naar de film, samen een leuk boek uitzoeken, etc.
Wanneer uw zoon zich 6 tot 8 weken aan de afspraak heeft weten te houden (met elke week een kleine beloning), kunt de week verlengen met een week, zodat hij pas na 14 dagen een beloning krijgt. En daarna weer een week, etc.
Zo vermindert u beetje bij beetje het belonen, waarna u op een gegeven moment kunt stoppen.
Heel belangrijk is dat u ook afspreekt wat gebeurt als hij u tóch, al is het maar één keer na de nachtzoen, om onzin-aandacht vraagt. Dan komt geen sticker of kruisje, maar gewoon een nulletje op de datum.
Een nulletje vertraagt het krijgen van de beloning; er moet immers 7 dagen achter elkaar een sticker of een kruisje staan om in aanmerking te komen voor een beloning.
Wanneer uw zoon tóch doorgaat met aandacht vragen (gevolgd door tekeer gaan als u niet reageert), dan moet u beslist één maal echt heel boos op hem worden. U gaat dan naar hem toe en zegt op boze toon "Ik ben het nu écht zat, en het moet nu écht afgelopen zijn!". U stelt dan een duidelijke grens.
Uw zoon moet leren van u dat u zich niet meer in de maling laat nemen.
Vervolgens gaat u weer verder met datgene waar u mee bezig was, en geeft u hem geen aandacht meer voor welk negatief gedrag dan ook (zeuren, vragen, tekeer gaan). Niet meer reageren is heel belangrijk, en essentieel voor het laten slagen van het plan.
Het negeren van negatief gedrag in zo'n situatie is heel moeilijk. Bedenk echter dat wél reageren (inclusief boos worden), al is het maar één keer, het negatieve gedrag enorm versterkt.
Uw zoon zal u uittesten, want hij is gewend dat u hem uiteindelijk altijd weer aandacht geeft. U kunt verwachten dat hij zeker één keer, maar misschien wel drie keer, enorm tekeer zal gaan.
Ook in dat geval geldt het ijzeren uitgangspunt: alleen de eerste keer écht boos worden, en daarna zijn gedrag negeren. En wanneer hij zich goed gedragen heeft: de beloning.
Zo leert hij dat u een duidelijke grens stelt aan zijn negatieve gedrag, maar ook dat het leuk is om alleen in bed een boek te lezen, dat het fijn is om rustig te gaan slapen, en dat het leuker wordt tussen u en hem.
Houd vol, en succes!
