9 november 2007 door Aleid Grijpma
Mijn oudste zoon (bijna 15) is licht verstandelijk gehandicapt en volgens mij heeft hij ook een vorm van autisme. Een jaar geleden heb ik de hulp ingeroepen van het maatschappelijk werk omdat hij thuis onhandelbaar geworden was.
Hij ging totaal zijn eigen gang, maakte een puinhoop in huis als ik aan het werk was, en probeerde zijn wil af te dwingen. Als hij zijn zin niet kreeg, kwam hij bijvoorbeeld niet eten, sloot zich op in zijn kamer, hield mij en de buren hele nachten wakker, en werd uiteindelijk agressief.
Ik vond het toen beter dat hij (tijdelijk) naar zijn opa en oma zou gaan. Die hebben vervolgens zijn hele kamertje leeggehaald en nu werken ze niet mee aan terugkeer naar huis.
Inmiddels heb ik jeugdzorg ingeschakeld. Omdat hij licht verstandelijk gehandicapt is, zijn we doorverwezen naar de stichting MEE. Daar staan we nu weer op een wachtlijst.
Ik zie het echt niet meer zitten. Mijn moeder schuift alle schuld op mij af, en werkt niet mee aan welk contact dan ook. Ook plukt ze me financieel helemaal kaal. Ik geef mijn ouders 125 euro per maand, betaal zijn zakgeld van 25 euro per maand, de kapper, zijn persoonlijke verzorging, school en kleding. Nu is het zo dat ik per maand maar 375 euro te besteden heb, en ik trek het niet meer. Naast mijn oudste heb ik nog een kind van 5.
Verder is daar totaal geen motivatie voor mijn zoon. Hij mag er de hele dag achter de PC (lekker makkelijk), en wordt in de watten gelegd.
Nu is mijn vraag, wat zijn mijn rechten? Kan ik hem ergens laten plaatsen waar hij beter op zijn plek is? En moet ik al die kosten betalen die ik echt niet op kan brengen?
[naam en adres bekend bij de redactie]
P.S. Mijn zoon is bijna 15, en zit op het VMBO (leerwegondersteunend onderwijs, zijn IQ is 73). Doordat hij in de puberteit zit, is hij erg verward. Hij knipt zijn schaamhaar af, vergeet regelmatig zijn billen af te vegen, doet zijn broertje pijn als er niet gekeken wordt (tot blauwe plekken aan toe), maakt ruzie om speelgoed, geeft geen antwoord, kijkt je niet aan. Soms wordt hij boos over iets kleins, uren nadat het gebeurd is.
Als ik een kwartiertje later thuis ben dan beloofd, gaat hij over op geweld, of sloopt het huis. Wil nergens aan meedoen, wil alleen maar spelletjes doen op de PC en de Playstation, waar hij volgens mij ook geprikkeld van wordt.
Opa en oma bedoelen het waarschijnlijk goed, maar hij is daar toch niet op zijn plaats. Het is de bedoeling dat hij in zekere mate zelfstandig wordt en sociale vaardigheden leert.
De vraag wat uw rechten zijn, en of u alles moet betalen wat uw ouders van u vragen, is op zich heel simpel. Ik ga ervan uit dat u als moeder de ouderlijke macht hebt. Dan bent u dus degene die bepaalt waar uw zoon (die nog geen 18 is) moet wonen, en hoeveel geld u aan uw ouders wilt afdragen.
Dus als u tegen uw zoon zegt: "Je moet weer thuis komen wonen en daarom betaal ik opa en oma niet meer", of: "Als je niet thuiskomt betaal ik je zakgeld niet meer", dan kunt u dat juridisch gezien gewoon doen.
Ik denk echter niet dat het handig is om het zo aan te pakken. U doet dan waarschijnlijk meer kwaad dan goed, omdat u op deze manier de relatie nog slechter maakt dan hij al is. Wel kunt u natuurlijk aan uw ouders en aan uw zoon zeggen dat het zo niet langer kan en dat daar wat op gevonden moet worden.
De ouderlijke macht gaat echter niet zo ver dat u uw zoon zomaar ergens anders kunt laten plaatsen. Hij is namelijk ouder dan 12 jaar, en dan moeten kinderen in principe instemmen met waar ze naartoe gaan. Een uitzondering op die regel is wanneer ze een gevaar voor zichzelf of voor hun omgeving vormen. Dan is hun toestemming niet nodig.
Een situatie waarbij er geen toestemming hoeft te zijn, is bijvoorbeeld als iemand zo verward is dat hij zegt dat er belangrijke redenen zijn om een ander te moeten vermoorden. De problematiek hoeft echter niet per se psychiatrisch te zijn. Een niet-psychiatrisch voorbeeld zou kunnen zijn dat de jongere geen gezag meer aanvaardt van degene die dat wel heeft (bijvoorbeeld de ouders), en dat er dan ernstige gedragsproblemen ontstaan, zoals stelen, dingen vernielen, drugs gebruiken, niet naar school gaan, etc.
Voor mij is het lastig om te zeggen of uw zoon nu wel of niet in de categorie valt van jongeren die geen toestemming hoeven te geven. Daarvoor weet ik te weinig. Ik weet bijvoorbeeld niet waarom u aan autisme denkt, en of hij al onderzocht is.
Ook weet ik niet of hij behalve bij u thuis ook elders gedragsproblemen vertoont, en hoe ernstig die dan zijn. Bijvoorbeeld op school. Gáát hij trouwens wel naar school? U zei dat hij op het VMBO zit, maar ook dat hij de hele dag achter de PC zit. Of bedoelde u dat bij-wijze-van-spreken?
Op grond van de dingen die u vertelde, denk ik niet dat uw zoon zomaar terug naar huis zal komen. U zult dus waarschijnlijk toch hulp nodig hebben van instanties, ook al vindt u dat misschien niet prettig, en ook al gaat het misschien tijd kosten. Het gaat daarbij om de volgende twee dingen:
1. Ouderlijke macht terugkrijgen - iemand zal samen met u moeten bekijken hoe u de ouderlijke macht weer terugkrijgt. Juridisch bent u die niet kwijtgeraakt, maar feitelijk wel natuurlijk. Het gaat erom dat uw zoon weer naar u gaat luisteren, en dat jullie relatie kan verbeteren. Ook kan er gekeken worden welke andere mogelijkheden er zijn, met als uiteindelijk doel dat zijn ontwikkeling niet stil komt te staan.
Hier zijn verschillende mogelijkheden voor, variërend van gezinsbegeleiding, een pleeggezin, of toch bij uw ouders blijven (maar dan met begeleiding), tot een onder toezichtstelling. In het laatste geval moet er eerst een onderzoek worden gedaan door de Raad van de Kinderbescherming.
Om dit verder uit te werken, heeft u inderdaad de stichting MEE nodig, die hulp biedt voor mensen met beperkingen. Ik raad u aan om daar heel duidelijk te zeggen dat u geen enkel gezag meer over uw kind heeft, en dat enige spoed dus wel geboden is.
2. Psychiatrisch onderzoek - u zult moeten laten onderzoeken of er bij uw zoon sprake is van psychiatrische problematiek, en of de problemen daaruit verklaard kunnen worden. De verwijzing die hiervoor nodig is, kan komen van Bureau Jeugdzorg of van uw huisarts. Daarbij is het wel belangrijk dat uw zoon hier ook aan mee wil werken, en dat je ook moet weten wat hij zélf zou willen.
Zoals gezegd zal dit alles helaas wel tijd gaan kosten, vooral ook omdat altijd eerst gekeken moet worden welke mogelijkheden er zijn voor vrijwillige hulp (dus hulp waaraan uw zoon wil meewerken). Voorlopig blijft u dus wel verantwoordelijk voor hem. Wat betekent dat in de praktijk?
Om te beginnen kunt u natuurlijk wel grenzen stellen aan wat u betaalt. U kunt bijvoorbeeld op een dagelijks spreekuur van MEE de vraag voorleggen of er ook richtlijnen bestaan voor bedragen bij een beperkt inkomen. Daarnaast kunnen zij u adviseren wat u moet doen zolang de hulp en het onderzoek nog opgestart moeten worden.
Gezien de impasse waarin u terecht bent gekomen, namelijk dat u niets meer over uw zoon te zeggen heeft, lijkt mij dit zeker een reden tot spoed. Vertel de mensen van MEE dus heel duidelijk hoe de zaken ervoor staan.
Succes ermee!
