29 november 2002 door Ward van Alphen
Onze zoon is 12 en zit net op de middelbare school. Omdat hij een jonge 12-jarige is (geboren op 26 augustus), lukt het hem nog niet om geïnteresseerd te raken in de lessen. Hij hecht weinig aan zijn huiswerk en is altijd in 10 minuten klaar.
Hij is erg makkelijk en vergeetachtig; hij vergeet zelfs zijn kleren wel eens op school of met zwemmen. Maar ook dat stoort hem niet; hij vindt het eigenlijk niet zo erg als er zoiets gebeurt.
We proberen al geruime tijd pratenderwijs oplossingen te zoeken, maar we weten niet wat we nog meer kunnen doen om hem meer geïnteresseerd te krijgen in zijn huiswerk en zijn vergeetachtige gedrag. Het moet hem toch een keer gaan boeien?! Hoe kunnen we hem hiermee helpen?
Tevens heeft hij sowieso last van concentratie-problemen; dat is al zo vanaf de basisschool. Maar dat is een probleem op zichzelf eigenlijk.
Zijn er ook methodes om zijn vergeetachtigheid, gebrek aan interesse en concentratieproblemen aan te pakken? Hij vergeet alles zo snel en heeft totaal geen verantwoordelijkheidsgevoel. Dit kan toch geen karaktertrek zijn die zo blijft?
Ook denken we dat hij nog niet echt in de puberteit zit, omdat hij nog erg speels is en graag met zijn broertje van 7 speelt. Zou dit er ook mee te maken kunnen hebben?
Een laatste eigenschap van hem is dat hij niet spraakzaam is bij serieuze gesprekken over hemzelf. Dan is hij altijd stil, en vertelt hij weinig. Het lijkt vaak net of hij zich niet kan uiten, terwijl we er alles aan doen om hem op zijn gemak te laten voelen. Het lukt gewoon niet.
We wachten ongeduldig om uw raad en advies. We zijn totaal radeloos en weten even niet meer hoe we het verder moeten aanpakken.
U wacht ongeduldig... In zo'n situatie kun je inderdaad terecht komen met je kind, dat je zelf ongeduldig wordt. Maar daar moet je dan wel wat aan doen, want geduld heb je hard nodig bij zo'n probleem, dat al langere tijd bestaat.
Overigens is mij niet helemaal duidelijk hoe erg het probleem nu eigenlijk is. Haalt hij slechte cijfers op school? Dreigt hij te blijven zitten? Als dat het geval is, dan zou je eventueel iets extra's in handen hebben om hem te motiveren zijn gedrag te veranderen. Zo niet, dan is je positie al een stuk zwakker.
Los daarvan zouden wij, als volwassenen, het verstandig vinden als hij meer verantwoordelijkheid gaat nemen. Maar ja, hij is nog jong en hij gedraagt zich nog jong... De vraag is of je zo'n fact of life zou moeten (of kunnen) veranderen.
Waar heeft hij last van? Die vraag is de sleutel tot succes. Of: wáár is er voor hem winst te behalen? Het is belangrijk om dat te achterhalen, aangezien praten op zich niet helpt. U heeft dat zelf al ervaren. Bovendien is hij gewoon geen prater, zoals u vertelde.
Beter is het om het te proberen met een aanpak die gericht is op de verandering van zijn gedrag. U kiest dan – al dan niet samen met hem – 'doelgedrag' (het gedrag waar het naartoe moet), en u kijkt wat er moet gebeuren om dat te bereiken. Daartoe maakt u een overzicht van makkelijk te veranderen gedrag tot moeilijk te veranderen gedrag.
Ook kunt u een opbouw maken van hoe vaak het gewenste gedrag moet voorkomen. Bijvoorbeeld:
Hieraan kunt u een beloning koppelen; als hij het minimum gehaald heeft, krijgt hij een beloning, plus nog een bonus voor extra prestaties.
Ook kunt u er nog een langere-termijn-beloning aan koppelen voor het bereiken van bepaalde doelstellingen over bijvoorbeeld 10 weken. (Maar: haal de week-beloning niet weg, want 10 weken is moeilijk te overzien voor een kind dat zich moeilijk concentreert).
De beloning mag iets materieels zijn, maar ook – bijvoorbeeld – iets samendoen. Op deze manier bevordert u gewenst gedrag.
Het niet behalen van gewenst gedrag betekent: 'geen beloning'.
Daarnaast kunt u overwegen om sancties (straffen) in te stellen voor absoluut ongewenst gedrag. Let daarbij wel op dat het niet om dingen gaat die ook al in het beloningssysteem zitten. Dat moet allemaal strikt gescheiden blijven, anders werkt het niet.
Bij dit alles is het belangrijk om te bedenken (en dat ook over te dragen aan uw zoon) dat de beloningen een hulpmiddel zijn om een hoger doel te bereiken. Het hogere doel is in dit geval: beter functioneren op een manier die past bij zijn leeftijd.
Oftewel: u maakt zich zorgen over uw zoon en u wilt hem iets bijbrengen. Dat kunt u best zo tegen hem zeggen.
Wat ik me echter wel afvraag bij uw zoon, is wat het spelen met jongere kinderen betekent:
Het kan van alles zijn, maar mogelijk dat hier wel wat mee moet gebeuren. U kunt bijvoorbeeld overwegen om hem op een sportclub te doen of zoiets. Of misschien is er iets anders te bedenken waarbij hij meer kan "oefenen" in het omgaan met leeftijdsgenootjes.
Als u de huidige situatie écht als een probleem ervaart (niet alleen voor uzelf maar ook voor uw zoon), en als u met zo'n beloningssysteem niet veel verder komt, dan kunt u overwegen om professionele hulp te zoeken. Dan kan er ook wat preciezer gekeken worden naar de achtergrond van het gedrag van uw zoon.
Succes ermee!
