1 januari 2000 door Joanna Sandberg
Zoon (16 jaar) wil niets, geen school, geen werk. Probeert af en toe iets om, naar het lijkt, ouders tevreden te stellen en om van het "gezeur" af te zijn. Gesprekken, sancties halen niets uit. Rustpauze ingelast om na te denken. Hij weet het niet! Blowt, regelmatig. Drinkt nauwelijks. Vrienden gaan naar school en werk.
Wat te doen, is hij depressief? Eet ook niet goed. Heeft hij faalangst? Hij is goed in manipuleren en is daar zeer hardnekkig in. Achteraf is dat goed te benoemen en moet hij weleens lachen. Hij is graag thuis! Praat gezellig als hij thuis komt.
Zolang er geen eisen aan hem gesteld worden gaat het prima. Echter de wil om iets te doen wordt steeds minder lijkt het en de eisen moeten steeds "lager" worden. Van afwas tot boodschap alles kan zomaar teveel zijn.
Uit uw schrijven is niet duidelijk wanneer uw 16-jarige zoon begonnen is met 'het niks doen'. Kwam dit gedrag uit de lucht vallen, of zijn er misschien voortekenen geweest?
U vraagt ook of hij faalangst heeft. Ik kan dat niet zo beantwoorden, want u schrijft niet op welk type onderwijs hij zat, en of het niveau misschien niet paste. Hoe waren zijn cijfers? Ging uw zoon met plezier naar school totdat hij met alles stopte, of werd hij misschien gepest, heeft hij echte (school)vrienden en vriendinnen, etcetera. Kan hij makkelijk contact maken? Heeft u gesproken met zijn mentor, en wat vindt de school van de situatie?
Uw zoon zit nu dus thuis en blowt regelmatig. Dit blowen kan de functie hebben om even maar niet te hoeven nadenken of te voelen over de situatie waarin hij verkeert. Echt leuk is het natuurlijk niet -- om op die leeftijd -- thuis te zitten. Pubers genieten vaak juist van uitdagingen, nieuwe dingen doen en leren, contacten met leeftijdgenoten, uitgaan, etcetera.
U schrijft dat uw zoon goed kan manipuleren en dat ook wel weet van zichzelf, gezien het feit dat hij weleens daarom moet lachen. Hoe komt het dat u zich door hem laat manipuleren? Hij krijgt hierdoor veel macht in uw gezin want hij maakt nu dus uit wat hij (niet) gaat doen.
Door hem zijn zin te geven, en de machtstrijd te verliezen, zal hij waarschijnlijk steeds verder gaan in zijn zin doordrijven. Zijn wil of koppigheid om niets te doen, wordt dan steeds sterker. Want u schrijft dat hij al soms de afwas of een boodschap doen te veel vindt. Afwassen en boodschappen doen vinden de meeste pubers niet echt leuk, maar het hoort gewoon bij hun taken in het huishouden.
Zolang u geen eisen aan hem stelt, gedraagt hij zich thuis prima. Hij vindt het thuis gezellig. Als u wel eisen gaat stellen, zal hij zich thuis niet meer zo goed gedragen, en wordt het minder gezellig thuis. Hij heeft nu ook de mogelijkheid om lastige, moeilijke, niet zo leuke dingen, te vermijden. Hoe langer een persoon de dingen die hij moeilijk -- of niet leuk -- vindt kan vermijden, hoe moeilijker het wordt om de drempel, die steeds hoger wordt, te nemen.
Hoe kunt u uw zoon nu helpen? Ik zou u adviseren om met uw zoon naar de huisarts te gaan omdat u zich ook afvraagt of hij depressief is. De huisarts zal waarschijnlijk kunnen inschatten of het u nog gaat lukken om hem aan te pakken, of dat uw zoon door een psychiater onderzocht moet worden. Dit, om uit te zoeken of hij een depressie heeft, of dat er mogelijk andere oorzaken van psychische aard aan zijn school- en werkweigering liggen. Er zal dan met medicatie of psychotherapie gewerkt gaan worden, natuurlijk in overleg met u.
Indien uw zoon niet depressief blijkt te zijn, is het zaak om zo snel mogelijk weer leeftijdsadequate eisen aan hem te gaan stellen. U kunt aan hem de keuze geven om naar school te gaan of te gaan werken. Hij moet op tijd opstaan, niet te laat naar bed, taken doen in huis, etcetera. Thuis moet het ook niet te gezellig zijn, want dan wordt hij beloond in het niets doen.
Wanneer er niets verandert, en uw zoon voor lange tijd thuis zal kunnen gaan blijven en door kan gaan met niets doen, dan zal hij de aansluiting met leeftijdgenoten mis gaan lopen, en zijn sociaal- emotionele ontwikkeling zal gaan stagneren. Het wordt dan nog moeilijker om hem te helpen weer de dingen te gaan doen die bij zijn leeftijd horen.
Wanneer u denkt dat het u niet zal lukken om deze eisen te gaan stellen, raad ik u aan om -- via uw huisarts -- hulp te gaan vragen bij een pedagogisch praktijk, de RIAGG, of een vrij gevestigde gezinstherapeut, etcetera. Succes!
