5 april 2002 door Ward van Alphen
Joep is 12 jaar en is ons middelste kind. Hij heeft van jongs af aan van alles verzameld, maar kan hier niet goed mee omgaan. Hij is erg obsessief ermee bezig, en dit geeft zoveel stress dat hij er nacht-angsten van heeft (al vanaf 4 jaar). Zelf vindt hij het ook erg vervelend, en hij heeft er verdriet van.
Hij is dagelijks bezig met een bepaald verzamel-object. Dat kunnen flippo's zijn, of pokémon, en nu buitenlandse euro's.
Graag zou ik handvatten willen hebben om hiermee om te gaan. Verbieden vind ik geen oplossing; hij zal toch zelf moeten leren op een gezonde manier hiermee om te gaan.
Wel geef ik – als hij een paar nachten achtereen naar beneden komt in verband met het verzamelen – even een time out; een paar dagen niet verzamelen.
Ik ben ongerust, vooral met het oog op de toekomst.
U noemt zelf al de term 'obsessief'; het zou inderdaad goed kunnen zijn dat uw zoon een obsessief-compulsieve stoornis heeft. Dat is: gedrag dat zich aan hem opdringt en waaraan hij geen weerstand kan bieden.
Het paradoxale hiervan is dat het spanning of stress kan geven, maar dat het tegelijkertijd een spannings-verminderend karakter heeft. Het vermindert andere spanningen.
Uw zoon besteedt veel tijd aan het verzamelen, het hindert hem in zijn dagelijks functioneren, hij beseft wat er gebeurt, en hij heeft er last van. Dat betekent dat er wat aan gedaan moet worden, en gelukkig kan dat ook. Obsessief-compulsieve stoornissen zijn behandelbaar met behulp van gedragstherapie, eventueel in combinatie met medicatie.
Ik raad u dus aan om professionele hulp te zoeken via Bureau Jeugdzorg, bij een kinderpsychiater, of bij een kinderpsycholoog. (Een psychiater mag medicijnen voorschrijven; een psycholoog niet).
Een hulpverlener vormt zich eerst een idee over het kind en diens ontwikkeling, om vervolgens te kijken wat de beste aanpak is. Deze hulp gaat altijd gepaard met begeleiding van de ouders.
Soms zie je dit soort gedrag bij kinderen die (ook) op andere gebieden problemen hebben. Bijvoorbeeld: bij jongeren die moeite hebben met contact maken, bij jongeren met leermoeilijkheden, of bij problemen in het gezin.
Het obsessief-compulsieve gedrag kan dus een soort graadmeter zijn voor stress op andere gebieden.
Straffen is iets wat niet werkt in dit geval. Maar als je het gedrag kunt inperken, dan kan dat voor iedereen wel goed uitpakken.
Een voorzichtige suggestie voor wat u in de thuissituatie al zou kunnen doen, is het verzamelen beperken tot bepaalde tijden (dus niet verbieden maar wel beperken). En als zijn neiging om 'door te schieten' zich altijd 's nachts op zijn kamer voordoet, dan zou u kunnen afspreken dat hij zich voorlopig alleen overdag met verzamelen bezighoudt, en binnen bepaalde tijden.
Ook zou u kunnen overwegen om de verzameling tijdelijk niet op zijn kamer onder te brengen. Dat betekent niet dat hij dan geen kans meer heeft om er 's nachts mee bezig te zijn, maar wel dat het aantal stimuli om door te schieten vermindert. Dat verkleint het risico dat hij toegeeft aan zijn drang.
De kans is groot dat uw zoon in zijn ontwikkeling stagneert, en dat hij zich isoleert. Wat valt daaraan te doen?
Wellicht heeft u al geprobeerd om de omgang met leeftijdsgenoten te stimuleren, en hem te prikkelen tot het ondernemen van leeftijds-adequate activiteiten, zoals clubs en sporten.
Het is misschien een stap te ver, maar een bijkomend voordeel van sporten kan zijn dat je er leert om met je eigen agressie om te gaan. Agressie komt namelijk vaak voor bij kinderen met dwangverschijnselen.
En tot slot: als het zelfgevoel verbetert, worden ook de negatieve verschijnselen minder.
