1 januari 2000 door Joanna Sandberg
Bijna een jaar geleden gingen wij uit elkaar. Wij hebben twee dochters van 12 en 14 die nu de ene helft van de week bij hun vader en de andere helft van de week bij hun moeder wonen. De omgang tussen de ouders is goed, ondanks het verdriet dat ook zichtbaar is voor de kinderen.
Mijn vraag betreft de dochter van 14. Zij is erg gesloten. Heeft weinig zelfvertrouwen en lijkt steeds meer in haar schulp te kruipen. Maakt zelden afspraken met vriendinnen, hooguit als wij haar daar erg in stimuleren. Je ziet aan haar ogen dat ze niet gelukkig is. Erover praten lukt niet. Volgens haar is er niets aan de hand.
Maar echt contact met haar krijgen we niet. Dat maakt je als ouder ontzettend machteloos. We willen haar graag helpen, maar het lijkt alsof we haar niet bereiken. Ze is zeer kort van stof en antwoordt het liefst met ja of nee. (Dat soort vragen proberen we dus te vermijden). Hoe ga je hier mee om?
Scheiden is voor kinderen van alle leeftijden een ingrijpende emotionele gebeurtenis. Met pubers valt wel beter te praten over het hoe en waarom van de scheiding en de gevolgen ervan dan met jongere kinderen. Maar, de puberteit is vaak al niet zo'n gemakkelijke periode en dan is een scheiding een extra belasting voor de jongere. Het is ook zo dat de ene jongere, afhankelijk van leeftijd en temperament, beter met problemen om kan gaan dan de andere.
De 'taak' van een jongere in de puberteit is om zich los te maken van zijn ouders en zich te individueren. Wanneer ouders in deze periode uit elkaar gaan, raakt dat het losmakingsproces van de puber. Zij wordt dan geconfronteerd met het uiteenvallen van het gezin, en één van de ouders verlaat het huis (meestal de vader), waardoor het voor een puber lastiger is om zich los te maken van (de problemen van) thuis.
Ook is een jongere van die leeftijd zelf, in fantasie of al in werkelijkheid, bezig met seksualiteit en relaties. Als ouders dan gaan scheiden kan dat een negatieve invloed hebben op haar denken over, en het aandurven van intieme vriendschappen en relaties.
Dit zijn zaken die erg verwarrend kunnen zijn voor een meisje van veertien, en het is goed te begrijpen dat het moeilijk is voor haar om deze gevoelens te uiten. Gevoelens van boosheid, verdriet, schaamte en onzekerheid zijn niet gemakkelijk om te bespreken met je ouders. Ook omdat een meisje van die leeftijd goed in de gaten heeft hoe moeilijk de ouders het zelf hebben. Veel meisjes willen hun ouders dan niet nog eens extra belasten met hun problemen.
De meeste meisjes verwerken hun problemen anders dan jongens. Jongens vertonen eerder lastig gedrag naar buiten toe, en (de meeste) meisjes verinnerlijken hun problemen. Meer meisjes dan jongens zijn dan ook ontvankelijker voor depressieve gemoedstoestanden. Uit uw vraag kan ik niet beoordelen of uw dochter depressief is, maar zoals u ook al schrijft is ze wel ongelukkig. Nu is het natuurlijk niet raar dat je je ongelukkig voelt wanneer je ouders pas zijn gescheiden.
U schrijft dat uw dochter van 14 jaar erg gesloten is, weinig zelfvertrouwen heeft en zelden een afspraak maakt met vriendinnen. U schrijft ook dat zij steeds meer in haar schulp lijkt te kruipen. Ik begrijp daaruit dat uw dochter altijd een introvert meisje was, maar door de scheiding nog minder mededeelzaam is geworden.
Zij zelf zegt dat er niets aan de hand is. Waarschijnlijk hoopt ze dat u haar dan met rust laat, omdat ze het erg moeilijk vindt om haar gevoelens te uiten. Het lijkt mij dan ook terecht dat u zich zorgen maakt omdat u geen echt contact met haar krijgt. Ook is het zorgelijk dat uw dochter weinig contact heeft met leeftijdgenoten. Juist in deze moeilijke periode kunnen vriendinnen een grote steun zijn.
Hoe kunt u en uw ex-man haar nu helpen? Het heeft vaak geen zin om maar steeds te blijven trekken en peuren aan een mens; volwassen, puber of kind. Wel lijkt het mij goed dat u en uw ex-man samen met uw dochter een gesprek aangaan. In dit gesprek kunnen u en uw man haar duidelijk maken dat u zich zorgen over haar maakt, en haar problemen zeer serieus neemt. Dat u naast uw eigen verdriet over de scheiding ook haar problemen aankan.
Misschien helpt het als u van het bovenstaande het een en ander voor haar verwoordt. Als het te eng is voor uw dochter om alleen met u en uw ex-man te praten, kan het zin hebben dat een vertrouwde volwassene (bijvoorbeeld een vriendin of familielid) bij het gesprek aanwezig is om uw dochter te steunen.
Indien uw dochter haar gevoelens niet met u kan/durft te bespreken kunt u haar voorstellen om eens met een deskundige te gaan praten zoals een kinder- en adolescententherapeut. Vaak durven, na enige tijd, pubers wel hun problemen en gevoelens met een neutrale 'vreemde' te bespreken.
Daarnaast is het goed om haar te blijven stimuleren om met vriendinnen om te gaan, maar u kunt het natuurlijk niet forceren.
Hoe functioneert uw dochter op school? Misschien is het ook goed om contact op te nemen met school om daar eens met haar mentor te gaan praten. Weet men op school dat u gescheiden bent, en heeft ze wel contacten op school?
Een laatste punt is het volgende. Veel pubers vinden het moeilijk om in twee huizen te leven. Het kan ze een gevoel geven dat ze 'geen echt thuis' meer hebben. Is het uw en uw ex-mans wens dat uw kinderen in beide huizen wonen? Misschien vindt ze het ook moeilijk om dit punt aan te snijden, omdat ze bang is een van uw beiden te kwetsen. Kinderen en jongeren kunnen door hun loyaliteit aan beide ouders meer aan hun belang denken, dan aan hun eigen wensen.
Ik wens u veel succes!
