9 oktober 2009 door Luuk Kalverdijk
[Vraag ingekort door de redactie]
Mijn dochter van bijna 7 heeft sinds kerstmis vorig jaar concentratieproblemen. Toen zat ze in groep 3. Bij aanvang van groep 4, dit jaar, ging het nog veel moeizamer. Screening leverde een WISC-score van 96 en sterke vermoedens van ADD.
Welke keuzes hebben wij voor het vervolgtraject (psycholoog, psychiater, kinderarts) en wat is het verschil?
En hoeveel waarde moeten we hechten aan de uitkomst van de screening, zowel wat betreft de score 96 (op basis van eerdere schoolprestaties hadden we hoger verwacht) als wat betreft het vermoeden van ADD? Wat zou het eventueel nog meer kunnen zijn?
U stelde drie vragen:
1. Naar welke persoon of instantie moet ik toe?
2. Kunnen testresultaten lager uitvallen door een psychiatrisch probleem?
3. Kan er ook iets anders aan de hand zijn dan ADD?
Hieronder zal ik deze vragen afzonderlijk beantwoorden.
Waar u het beste naartoe kunt, is moeilijk te zeggen omdat het sterk afhangt van de plek waar u woont. Ook is het van belang om wel type probleem het nu eigenlijk gaat.
Bij uw dochter is er een vermoeden van ADD. Dat is een bijzondere vorm van ADHD. Bij ADD (attention deficit disorder) gaat het vooral om aandachts- en concentratieproblemen, en minder om druk en impulsief gedrag. Dat betekent dat het wat complexer zou kunnen liggen. Ik zal uitleggen wat dat betekent.
Het zou kunnen dat uw dochter problemen heeft met 'leren'. Dan kan het nodig zijn om wat uitgebreidere psychiatrische diagnostiek én orthodidactisch en (neuro)psychologisch onderzoek te doen.
Voor de verschillende personen en instanties die u noemde, betekent dat het volgende:
Bedenk in ieder geval dat ADD een diagnose is waar een kind vaak lange tijd mee voort moet. Het is daarom belangrijk dat er heel zorgvuldig gediagnosticeerd wordt.
De resultaten van psychologische tests, zoals de WISC-intelligentietest, kúnnen door psychiatrische problemen (zoals ADD) worden gedrukt, maar meestal niet in de mate die je zou hopen. En als het wel gebeurt, heeft dat meestal te maken met de manier waarop het kind met de testsituatie omgaat.
Als een kind snel afgeleid is, snel gedemotiveerd raakt, erg treuzelt, of simpelweg de bedoeling niet goed snapt (denk aan autisten!) zal dit de scores kunnen drukken. Een ervaren testpsycholoog weet hier echter wel mee om te gaan, en de resultaten op hun waarde te schatten. U begrijpt dat de deskundigheid van de onderzoeker dus wel van belang is!
In maak het zelden mee dat de scores opeens heel anders (lees: beter) worden als een kind wordt getest nádat er een behandeling is gestart. Dit wordt ook door onderzoek bevestigd. Verder is het natuurlijk ook zo dat een test behoort te testen wat iemand kan, inclusief alle beperkingen die iemand heeft. De test-situatie probeert ook zoveel mogelijk het kind zelf te testen in gestandaardiseerde omstandigheden.
Let op: we hebben het hier dus over psychologisch testen in gestandaardiseerde omstandigheden. Het 'meten' van iemands schoolprestaties (in de klas) is een heel ander verhaal. Dan kunnen allerlei externe factoren zoals een drukke klas, een saai onderwerp, of een ongestructureerde leerkracht, de prestaties heel negatief beïnvloeden. Dat is tegelijkertijd de verklaring voor het feit dat kinderen met – bijvoorbeeld – ADHD vaak zo wisselend presteren op school.
Ik ben blij dat u deze vraag stelde, want het is altijd belangrijk om een breed beeld van een kind te krijgen. Een diagnose als ADHD of ADD kan nooit worden gesteld op basis van alleen maar de bijbehorende symptomen. Anders gezegd: het diagnosticeren van ADHD of ADD is géén kwestie van een checklist afvinken! Dat is geen privé-opinie van mijzelf, zo staat het ook in de Nederlandse ADHD-richtlijn.
Er kan bij uw dochter inderdaad sprake zijn van iets anders dan ADD. Het behandelen van alle mogelijkheden gaat het bestek van deze Vraagbaak-rubriek helaas te buiten; dat moet u echt bespreken met degene die uw dochter verder gaat onderzoeken.
Ook kan er sprake zijn van comorbiditeit. Dat wil zeggen dat er meerdere problemen naast elkaar kunnen spelen. Stel dat het om twee problemen gaat. Dat kunnen dan twee ongerelateerde problemen zijn, die toevallig samen optreden. Maar vaak is er een verband. Zo komen ADHD en ODD (oppositioneel-opstandig gedrag) bijvoorbeeld vaak samen voor. Evenals ADHD en angst.
Uw vraag en uw uitgebreide toelichting gelezen hebbend, lijkt het erop dat uw dochter last krijgt van faalangst. Dat zie je vaak bij kinderen met ADHD of ADD. Omdat ze nogal eens tegen mislukkingen aanlopen, kunnen ze heel onzeker worden over hun eigen functioneren...
Ik wens u veel succes en sterkte met het zoeken van goede hulp voor uw dochter!
