15 mei 2009 door Luuk Kalverdijk
Mijn zoontje van 10 heeft sinds een drietal jaren last van angsten voor ziek worden en doodgaan. Het is begonnen toen zijn hond stierf, en is sindsdien erger en erger geworden.
Hij heeft veel erge ruzies meegemaakt tussen mijn ex en mij. Wij zijn nu ongeveer 3 jaar uiteen. We doen co-ouderschap, maar zijn vader is zwaar depressief, werkloos en alcoholist. Daarom liggen we nu in proces voor de voogdij.
Telkens als hij iets ziet op tv of leest in de krant is hij er van overtuigd dat hem dit ook zal overkomen. De laatste tijd heeft hij ook last van angstaanvallen. Hij voelt zich dan misselijk, begint te beven en snel te ademen, en hij denkt dat hij dan doodgaat of erg ziek wordt.
Binnenkort gaat hij met school drie dagen weg, en hij is nu heel erg bang dat hij dit dan zal krijgen. Hij zegt dat hij hier alleen met mij over kan praten en daar ben ik er dan niet.
Hoe moet ik hiermee omgaan? Is psychologische hulp aan te raden? Ik ben zo ongerust over hem.
Het is zeker aan te bevelen om psychologische hulp voor uw zoontje te zoeken. Hij heeft namelijk klachten die heel belemmerend en belastend voor hem zijn. Ik vermoed dat hij last heeft van een angststoornis.
Hieronder zal ik eerst iets vertellen over angst en angststoornissen, en daarna hoe je er het beste mee om kunt gaan.
Angst is in principe een nuttige emotie, die we allemaal kennen. Angst beschermt ons ertegen dat we al te gevaarlijke acties ondernemen. Zonder angst zouden we bijvoorbeeld zomaar van de trap springen, met vreemden meegaan, of dingen doorslikken die schadelijk voor ons zijn. Maar de angst voor bijvoorbeeld hoogte of vreemden ontwikkelt zich met de jaren en is bovendien niet bij iedereen even sterk ontwikkeld.
Bij kinderen zijn angsten een normaal verschijnsel, dat bij fases in de ontwikkeling past. Zo is er bijvoorbeeld de angst om alleen te zijn, of om zonder een vertrouwd iemand (meestal een van de ouders) te zijn. We noemen dit separatieangst of scheidingsangst. Meestal is dit tijdelijk; je ziet het vooral veel bij peuters en kleuters.
We spreken van een stoornis wanneer de angst telkens terugkeert, langer duurt (bijvoorbeeld een aantal maanden), en leidt tot veel beperkingen (bijvoorbeeld niet meer naar school gaan).
Bij een stoornis is er bovendien sprake van veel vermijding. Je gaat dan situaties uit de weg waarvan je hebt gemerkt dat die angst opwekken. Bijvoorbeeld vermijding om in je eentje ergens heen te gaan. Vooral die vermijding kan veel beperkingen geven.
Vermijding houdt de angst in stand en kan hem zelfs nog versterken. Dat komt doordat je niet kunt leren dat de situatie die je vermeden hebt, uiteindelijk best wel meeviel.
Angststoornissen komen veel voor, ook bij kinderen, en kunnen verschillende vormen aannemen. Uw zoontje piekert bijvoorbeeld dat hem iets ernstigs kan overkomen, maar is ook angstig dat er vervelende situaties ontstaan wanneer u niet in de buurt bent om hem te helpen. Daarnaast heeft hij ook aanvallen van angst, waarbij hij zich lichamelijk akelig voelt. Dat worden wel 'paniekaanvallen' genoemd.
U vertelde dat hij een aantal ingrijpende ervaringen heeft meegemaakt, zoals het overlijden van zijn hond, en grote conflicten tussen zijn ouders. Dit soort ervaringen kán angstklachten veroorzaken, maar of dat ook bij uw zoontje het geval is, kan ik vanaf deze afstand niet beoordelen. Angststoornissen kunnen namelijk ook ontstaan zonder een ingrijpende gebeurtenis die eraan vooraf ging.
Bij lichte angsten kan wat uitleg en begeleiding door de ouders voldoende zijn. Er zijn ook boekjes die ouders hierbij kunnen helpen. Maar bij uw zoontje zijn er al drie jaar lang klachten en hij durft er bijvoorbeeld ook niet goed mee op kamp te gaan. Er is dus sprake van een stoornis. Het is dan aan te bevelen om professionele hulp te zoeken.
Angstklachten worden doorgaans behandeld met gedragstherapie. Kinderen leren dan met oefeningen om anders om te gaan met angst oproepende situaties, en anders na te gaan denken over hun angsten. Soms gaat deze behandeling individueel, maar het blijkt ook heel goed te werken als een kind in een groepje kinderen met dezelfde klachten wordt behandeld. (Dit is overigens wel iets anders dan de vaak op scholen aangeboden sociale vaardigheidstraining).
Gedragstherapie kan heel effectief zijn. Maar als zo'n behandeling niet voldoende werkt, kan in sommige gevallen medicatie worden overwogen.
Uw huisarts kan een verwijzing regelen naar hulp. Ik weet niet precies hoe de situatie in België is, met name hoe lang de wachtlijsten daar zijn, maar bij veel instellingen geldt het ontstaan van vermijding van school als een reden om met spoed aan de slag te gaan.
Uw zoontje lijkt zich erg te schamen voor zijn klachten. Hier kunt u al iets mee doen.
Angstige kinderen denken nogal eens dat ze helemaal niet bang horen te zijn, of dat zij de enige zijn met dit soort klachten. Leg uw zoontje dus uit dat hij niet de enige is met dit soort problemen en dat bang zijn ook iets nuttigs is, en niet iets om je voor te schamen. Alleen is het bij hem wat te sterk doorgeschoten.
Vervolgens kunt u hem uitleggen dat u samen met hem gaat zoeken naar iemand die hem kan helpen om er anders mee om te gaan. Op zich kan dit soort uitleg al wat opluchting geven.
Ook met de vermijding kunt u alvast wat doen, voordat de hulp op gang is gekomen. U kunt uw zoontje uitleggen dat vermijding erbij hoort, maar dat als je veel vermijdt, de klachten ook wat erger kunnen worden. Het is daarom ook beter om – als het even kan – toch mee te gaan op kamp.
U kunt met uw zoontje afspreken wat hij kan doen als er problemen ontstaan. Misschien dat het een idee is om samen met hem de leerkracht op de hoogte te stellen. Je kunt dan samen ook een aantal oplossingen bedenken voor de situaties waar hij over piekert. Zolang u nog geen hulp heeft gevonden, is het echter ook niet aan te bevelen om het helemaal op de spits te drijven.
Succes met het vinden van hulp!
