8 april 2011 door Joanna Sandberg
De laatste tijd merk ik dat ik steeds meer moeite heb om redelijk te reageren op het gedrag van mijn zoon van 12. Het lijkt alsof ik alles al zo vaak gezegd heb dat ik in herhaling val, en dat frustreert mij.
Het komt erop neer dat mijn zoon zich totaal afhankelijk opstelt. Alles vraagt hij aan mij en nergens denkt hij zelf aan. Huiswerk, sponsorloopgeld, overblijfspullen, sokken in de was... als ik niks zeg, gebeurt er niks.
Nou weet ik dat het op een bepaalde leeftijd erbij hoort en dat het vanzelf over zou moeten gaan, maar ik zie bij mijn zoon geen enkele verbetering. Ik ben en blijf zijn wandelende agenda en geheugen.
Mijn probleem is eigenlijk niet zo zeer dat hij het niet kan – hoewel ik dat in zekere zin wel verwacht – maar meer dat ik het niet meer op kan brengen om er redelijk mee om te gaan. Vanmorgen kwamen we er bijvoorbeeld achter dat hij zijn jas na schoolvoetbal op het veld was vergeten. Ik weet van mijn man, die erbij was, dat hij na de wedstrijd enorme haast had om de patatjes die ze van school kregen, te halen. Mijn man heeft nog geroepen of hij alles had...
Zoiets wekt zoveel irritatie op bij mij, dat ik vanmorgen buitensporig boos ben geworden. (Ik heb tegen hem geschreeuwd.) Nu is hij naar school en heb ik spijt van mijn reactie. Ik schrik ook omdat ik voel dat ik nog best even boos bleef toen hij al weg was.
Het zijn dagelijks terugkerende gebeurtenissen, die gemiddeld eens per week voor een uitbarsting zorgen. We proberen hem al zelf meer te laten doen, zo smeert hij zelf zijn overblijfbrood, maar alleen als ik zeg dat hij dat moet doen. Hij drinkt bijvoorbeeld bijna nooit melk 's morgens omdat ik hem niet help herinneren.
Ik was erg jong (18) toen hij geboren werd, en in zijn kleutertijd heb ik veel problemen gehad met zijn gedrag. Tot ik consequent ben gaan optreden en bij mezelf naging wat er verkeerd ging en hoe dat beter kon. Het is toen heel lang goed gegaan. Ik merk wel dat het moeite kost om mee te groeien met de verschillende fases van zijn leven, en een nieuwe weg te vinden.
Ook voel ik me vaak schuldig omdat ik hem als kleintje niet altijd heb kunnen geven wat ik graag had gewild.
Kunt u mij helpen om op een betere manier om te gaan met zijn gedrag, dat zoveel irritatie opwekt bij mij?
Om te beginnen wil ik u zeggen dat ik het erg sympathiek vond wat u vertelde, en hoe u het vertelde. U beschreef het gedrag van uw zoon dat u zo irriteert, maar u liet zien dat u ook naar uzelf kijkt. Dat is al het halve werk!
Het is u vroeger al gelukt om uw eigen gedrag te veranderen, toen uw zoon een kleuter was. U bent hem toen consequenter gaan opvoeden, waardoor hij zich beter ging gedragen. U bent dus in staat om door (zelf)inzicht uw manier van opvoeden te veranderen, en dat kunt u nu opnieuw!
Hieronder zal ik aangeven wat er aan de hand zou kunnen zijn, en wat u zou kunnen doen.
U beschreef uw zoon als een onbekommerd kind, dat nergens aan denkt. Een 'zieltje zonder zorg', die weet dat het allemaal toch wel goed komt, omdat mama het uiteindelijk regelt. Als u heel veel voor hem regelt, is hij dat gewend geraakt en vindt hij het vanzelfsprekend dat alles voor hem geregeld wordt.
Misschien heeft dit te maken met uw schuldgevoel. U vertelde dat u zich vaak schuldig voelt omdat u uw zoon vroeger niet altijd hebt kunnen geven wat u graag had gewild. U zei niet wát uw zoon tekort is gekomen (materiële dingen, of liefde, of aandacht) maar dat is ook niet zo belangrijk. Kennelijk kon u door omstandigheden niet meer aan uw zoon geven dan u toen deed.
Twee dingen daarover. Ten eerste moet u zichzelf niets kwalijk nemen. U deed wat u destijds kon; meer kon u niet doen. En als u wél meer had kunnen doen, tja, mensen zijn nu eenmaal niet perfect. We maken allemaal fouten en doen dingen verkeerd. Hopelijk kunt u dat ook van uzelf gaan accepteren. Bovendien laat uw schuldgevoel juist zien dat u erg uw best doet om uw zoon veel te geven.
Ten tweede, en dat is waar het nu vooral om gaat, zou uw schuldgevoel een verklaring kunnen zijn voor het feit dat u nu alles goed wilt regelen voor uw zoon, en hem te weinig zélf laat ontdekken wat er nodig is om goed te functioneren. (Overigens hoeft dat natuurlijk niet met álles. Hij is immers pas 12.)
Schuldgevoel is een rotgevoel dat je belemmert in de opvoeding. Door schuldgevoel kun je bijvoorbeeld te veel gaan doen voor je kind, en er te veel bovenop zitten. Daardoor is uw zoon afhankelijk van u geworden en 'vergeetachtig' (lees: gemakzuchtig).
Het is heel begrijpelijk dat dat afhankelijke gedrag van uw zoon u nu mateloos gaat irriteren. Hij moet dus de lol leren inzien van zelfstandig dingen doen en regelen. Hij moet zich verantwoordelijk gaan voelen voor zijn eigen daden.
Dat zal gaan met vallen en opstaan. Maak er geen drama van als er iets mis gaat, maar geef hem juist erkenning en waardering wanneer het wél goed is gegaan.
Bespreek met uw zoon, samen met uw man, dat u hem anders, en consequenter gaat aanpakken. Dat u hem gaat helpen om zelf na te denken wat hij moet doen, zodat hij u daarvoor niet meer nodig heeft, en zich trots kan gaan voelen over zijn eigen gedrag.
Probeer daarbij wel los te komen van uw schuldgevoel. Want als dat er alsmaar doorheen blijft spelen, kunt u uw zoon nooit de vrijheid geven om van zijn fouten te leren. Dan vindt u hem immers al snel zielig. Of als hij zelf zielig doet, trapt u daar sneller in. Laat u niet manipuleren!
Belangrijk is dus dat u ook uw eigen gevoel gaat aanpakken. Doet u dat niet, dan zal uw zoon niet veranderen. En dat is wel nodig, zoals u terecht zei. Op deze leeftijd moeten kinderen al veel zelfstandig kunnen. Dat gaat niet van de ene op de andere dag, het is een leerproces, dat – zoals gezegd – met vallen en opstaan gaat.
U bent een goede moeder als u uw zoon meer kunt loslaten, en hem de consequenties van zijn eigen gedrag kunt laten ervaren.
Bijvoorbeeld met school. Als hij niet opschiet, komt hij te laat. Dat is alleen vervelend voor hem, niet voor u. Desnoods bespreekt u dit nog even met zijn leerkrachten. En als hij zijn melk bij het ontbijt niet gedronken heeft, krijgt hij dorst. Als hij zijn jas kwijt is, dan kost hem dat geld, etc.
Uw zoon staat op de rand van de puberteit. Dat is: de periode waarin kinderen steeds meer zelfstandigheid (autonomie) verwerven. Sommige kinderen bevechten die autonomie zelf, wat heel wat conflicten kan geven, terwijl andere kinderen juist een zetje moeten krijgen. Maar hoe dan ook: zelfstandig worden moet. Na de puberteit volgt immers de volwassenheid, en dan moeten ze het écht allemaal zelf doen.
Dus: geef uw zoon stapje voor stapje meer vrijheid om hem zelf zijn eigen verantwoordelijkheid te laten voelen, inclusief de negatieve gevolgen die dat kan hebben. Daar leert hij van. Geef uw zoon de kans om te laten zien dat hij dat aankan, maak duidelijk dat u hem vertrouwt, en steun hem zo veel als mogelijk.
Nú is het 't moment bij uitstek, om hem te helpen zijn gedrag te veranderen. U bent gelukkig nog mooi op tijd, zo vlak voor de puberteit.
En tot slot: vertrouw op uw eigen kunnen, want daarmee zit het echt wel goed. Succes en veel plezier gewenst!
