11 maart 2005 door Nadia Eversteijn
Welke talen moeten wij spreken? Mijn dochter is nu 10 maanden. Ik ben Duits opgevoed in Duitsland, en spreek sinds 10 jaar dagelijks Nederlands. Mijn man is Arabisch opgevoed, geeft les in deze taal en spreekt ook meestal Nederlands. Samen spreken we Nederlands. Maar we zouden thuis ook Duits kunnen spreken.
We willen het liefst allebei in onze eigen moedertaal met onze dochter spreken, maar de praktijk is moeilijker dan de theorie. Ook al is mijn Nederlands beperkter dan mijn Duits, toch spreek ik liever Nederlands, mede omdat wij hier wonen. Ik spreek dan ook alles door elkaar. Haar vader spreekt vooral Arabisch tegen haar, maar soms ook Nederlands.
Moet je nu je gevoel volgen, of de theorie van 'ieder zijn moedertaal'?
Ik maak me geen zorgen over de latere taalvaardigheid van onze dochter, maar meer over haar identiteitsgevoel, wat toch ook met taal samenhangt.
Ik ga u niet vertellen wat u móet doen. Want gelukkig is iedereen vrij om de thuistaal of -talen te spreken die hij verkiest, en dat is een groot goed. Wel kan ik met u meedenken over een manier om de drie talen in uw gezin een plaats te geven. [De vrijheid om thuis de taal te spreken die je zelf wilt, is niet vanzelfsprekend. De politieke druk om buitenlanders verplicht Nederlands te laten spreken, ook thuis, is groot - red.]
Omdat u schrijft dat u "alles door elkaar" spreekt, zal ik eerst wat meer vertellen over het door elkaar mixen van talen. Daarna zal ik toelichten waarom er zo vaak gepleit wordt voor de zogenaamde One Parent One Language-methode (kortweg OPOL), waarbij, – zoals u al zei – iedere ouder uitsluitend zijn eigen moedertaal tegen het kind spreekt. Vervolgens zal ik een alternatieve methode bespreken.
Talen door elkaar mixen kan op heel veel manieren. Zo kun je, als je taal A aan het spreken bent, bijvoorbeeld ineens één woordje uit taal B nodig hebben. Een prachtig voorbeeld daarvan hoorde ik een keer bij een groepje Marokkaanse jongeren. In een waterval van Marokkaans-Arabische woorden die ik niet verstond, dook ineens het woordje
friettent op. Het invoegen van één enkel woordje, noemen we 'insertie' (invoeging).
Het is ook mogelijk om eerst een zin in taal A te zeggen, en dan een volgende zin in taal B. Of je kunt halverwege een zin overschakelen van taal A naar taal B. Dat noemen we 'switchen', oftewel het wisselen van taal.
Waarom gebeurt dat, dat switchen? Laten we als voorbeeld eens een tienermeisje nemen, dat Turks en Nederlands spreekt. Dit meisje is gewend om vooral Turks te spreken tegen haar moeder, die 20 jaar was toen ze in Nederland kwam, en daardoor het Turks vloeiender beheerst dan het Nederlands.
Waarom zou dit meisje soms ineens Nederlands tegen haar moeder praten? Omdat ze wil citeren wat de Nederlandse buurvrouw gezegd heeft, bijvoorbeeld. Of omdat ze een verhaal over school wil vertellen, en school associeert ze met de Nederlandse taal. Maar het kan ook zijn dat ze kwaad is op haar moeder, en roept: "Wat gaat jou dat nou aan?" Daarmee creëert ze afstand tot haar moeder, het komt indirecter aan.
Er blijken vele tientallen redenen te zijn om talen te mixen. En ze worden bijna altijd onbewust toegepast. Het is dus niet zo verwonderlijk dat u vaststelt dat u thuis "alles door elkaar" spreekt.
Jammer genoeg wordt vaak gedacht dat het mixen van talen duidt op een gebrekkige taalvaardigheid. Het tegendeel is waar: het combineren van twee talen in één zin is zo gecompliceerd, dat je het alleen kunt als je beide talen vloeiend spreekt.
Toch wordt aan meertalige ouders altijd aangeraden om ieder maar één taal tegen hun kind te spreken, bij voorkeur ieder hun eigen moedertaal. Daar is een goede reden voor.
Een kind moet namelijk nog uitvinden dat er meerdere talen bestaan, die ieder hun eigen klanksysteem, hun eigen vocabulaire en hun eigen grammatica hebben. Een kind heeft houvast nodig om te leren welke klanken, woorden en grammaticaregels bij taal A horen, en welke bij taal B. Die houvast kun je geven door de OPOL-methode.
Als uw man consequent Arabisch tegen zijn dochter spreekt, en u consequent Duits, is het voor haar zo klaar als een klontje dat
kitap het Arabische woord voor boek moet zijn, en
Buch het Duitse woord.
Uit uw vraag begrijp ik echter dat u zich niet zo prettig voelt bij de OPOL-methode. U bent gewend om met uw man Nederlands te praten, en u wilt die taal óók graag met uw kind spreken. Maar u wilt eveneens graag uw moedertaal met uw kind spreken, omdat uw Nederlands beperkter is dan uw Duits. En dat is ook prima.
Als u de taal spreekt waarin u het meest genuanceerd uw gedachten en gevoelens kunt verwoorden, is dat ten eerste voor uzelf prettiger. Ten tweede biedt u uw kind daarmee het rijkste taalaanbod. Als uw dochter op die manier goed Duits leert van u, en goed Arabisch van uw man, dan zal ze daar zeker voordeel van hebben bij het leren van Nederlands. 'Transfer van taalvaardigheden' noemen we dat.
Wellicht heeft u wat aan de One Situation One Language-methode, waarbij de taal niet gebonden is aan de persoon maar aan de situatie.
Bijvoorbeeld: u zou altijd als u uw kind in bad doet, Duits met haar kunnen spreken. En papa zou haar altijd in het Arabisch voor kunnen lezen. En u zou allebei aan de eettafel consequent Nederlands met haar kunnen spreken.
Ook op die manier biedt u uw dochter houvast bij het leren onderscheiden van het Duits, Arabisch en Nederlands. Ze zal leren dat badwoorden Duitse woorden zijn, en dat voorleeswoorden Arabisch zijn.
Uiteraard is dit niet meer dan een voorbeeld. Maar misschien kunt u met uw man wel iets dergelijks afspreken dat goed in uw eigen gezinsleven past. Waar het om gaat, is dat het voor uw dochter duidelijk moet zijn in welke situatie ze welke taal te horen krijgt.
U vertelde dat u zich nog het meeste zorgen maakt over de identiteit van uw dochter. Het zou heel mooi zijn als u erin slaagt de drie talen in uw huis te behouden. Zodat uw dochters drietaligheid in de toekomst haar eigen, unieke identiteit van een Arabisch-Duits-Nederlands kind weerspiegelt!
Veel succes gewenst!
