27 april 2000 door Paula Fikkert
Onze dochter is ruim 4 (nov.'95) en kan nog steeds de "k", de "g", de "r" en een aantal kombinaties zoals "sch" niet zeggen.
Is het noodzakelijk om een logopedist te raadplegen of is het daar nog te vroeg voor?
Een beroemd taalkundige schreef eens een artikel met de titel "waarom papa en mama". Hij legde erin uit waarom de eerste kinderwoorden beginnen met een 'p' of 'm': deze klanken, die met de lippen gemaakt worden, zijn goed zichtbaar en makkelijk te maken. Dat is niet het geval met klanken die achter in de mond gemaakt worden, zoals de 'k', 'g', en 'r' (behalve de tongpunt 'r'). De meeste kinderen hebben aanvankelijk problemen met deze zogenaamde achterklanken.
Na de 'p', 'b' en 'm' hoor me meestal eerst de 't', 'd' en 'n', voordat achterklanken gemaakt worden. Wanneer kinderen achterklanken beginnen te maken, is de eerste meestal de 'k'. Maar gek genoeg is de 'k' in een woord als 'koek' veel makkelijker dan in 'kip'.
De context waarin de achterklank staat in een woord speelt dus een belangrijke rol. De 'k' spreekt makkelijker uit voor een 'oe' of 'o', en moeilijker voor een 'ie' of 'e'. Ook de andere medeklinkers in een woord doen er toe: 'kikker' is weer makkelijker dan 'kip', omdat in dat laatste woord twee verschillende medeklinkers staan. Kinderen maken ook nog bij voorkeur achterklanken aan het eind van het woord: 'pak' is dus weer makkelijker dan 'kap'.
De wrijfklank 'g' in 'goed' of 'ch' in 'lach' zijn lastiger te maken dan de 'k', zeker in combinatie met andere wrijfklanken zoals de 's' (in 'school') en ook met de 'r' (in 'gras'). Dat geldt niet alleen voor kinderen, maar ook voor buitenlanders, die problemen hebben met namen als 'Schiphol' en 'Scheveningen'. Het is dus niet gek dat dit soort klankcombinaties laat geleerd wordt. De meeste kinderen hebben deze klankcombinaties wel onder de knie als ze naar school gaan, maar het is niet uitzonderlijk of zorgelijk als dit niet het geval is, zoals bij uw dochter.
U schrijft dat uw dochter van ruim 4 ook de 'k', 'g' en 'r' nog niet kan zeggen. Uit uw vraag kan ik niet opmaken of dat voor alle contexten geldt, of dat de klanken vooral in bepaalde combinaties moeite op leveren. Als u zich zorgen maakt, raad ik u aan deze kenbaar te maken aan uw huisarts of aan de arts van de Jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau), en te vragen of zij hierin aanleiding zien voor een verwijzing naar een logopedist.
