“Pfoe, ik weet niet of ik dit kan hoor, ik vind dit niet leuk.” Met tranen in haar ogen kijkt ze me aan. “Het is oké”, zeg ik tegen haar. “Haal maar even diep adem.”
Het stel zit tegenover me. Jarenlang getrouwd en 4 kinderen groot gebracht, maar ze zijn niet gelukkig samen. Al jaren niet meer. Eigenlijk al niet meer sinds hun eerste kind werd geboren. Of zelfs al eerder? Ze weten het niet goed meer. Wat ze wél weten is dat ze zich niet meer kunnen verschuilen achter ‘het druk zijn met de kinderen’, nu de kinderen alle vier zijn opgegroeid en hun eigen weg bewandelen. De afstand tussen deze partners is pijnlijk zichtbaar geworden.
“We lijken wel vreemden van elkaar”, zegt de man. “En misschien nog wel minder dan dat, want vreemden zouden tenminste nog beleefd tegen elkaar zijn.”
Thuis praat het stel alleen over ‘praktische dingen’. Ze delen niets meer over zichzelf. Over wat ze meemaken op het werk of hoe ze zich voelen. Ze leven langs elkaar heen. Óf ze snauwen elkaar af. Althans, zij snauwt en hij trekt zich terug. Onlangs ging de man na zo’n snauw enorm door het lint. Hij schreeuwde, gooide met spullen. “Ik was de controle volledig kwijt”. Zij zijn daar allebei zo van geschrokken dat ze besloten in relatietherapie te gaan. “We moeten leren om beter te communiceren. Of we moeten uit elkaar.”
In ieder artikel over het verbeteren van je relatie lees je het advies dat je moet leren goed te communiceren. Maar hoe doe je dat, en zeker na zoveel jaar? Om goed te kunnen communiceren, helpt het om inzicht te hebben wat je allemaal met je meedraagt. Je hebt een rugzak gevuld met levenservaring en je draagt jouw imago met je mee. Het woord imago komt uit de imago relatietherapie, ontwikkeld door Harville Hendrix. Het verwijst naar een onbewust beeld dat je in je -jaja, hoe kan het ook anders- jeugd hebt ontwikkeld over wat liefde is en hoe liefde voelt. Dat beeld -je imago dus - heeft invloed op de betekenis die je geeft aan het gedrag van je partner. Het beeld is van invloed op hoe je in het hier en nu met je partner communiceert.
Het ‘probleem’ is dat we door dit verouderde beeld vaak invullen wat de ander zegt en reageren op deze boodschap, terwijl dit helemaal niet ís wat de ander zegt. Zo raken we steeds verder van elkaar verwijderd, of komen we zelfs in conflicten terwijl dit niet nodig is. Sterker nog: we weten dat het niet nodig is, maar hoe je dit kunt doorbreken is niet altijd gemakkelijk.
Het is duidelijk dat deze man en vrouw zijn vastgelopen in een veel voorkomend relatiepatroon. Met aan de ene kant de vrouw als ‘chimpansee’ (ontdek of je dit ook bent dankzij deze check). Zij voelt zich niet gezien door haar man en laat geen kans onbenut om hem dat te laten weten. Althans, zo ging het de afgelopen 20 jaar. Inmiddels heeft ze het opgegeven en zegt ze alleen nog het hoog nodige. Ze keurt hem nauwelijks nog een blik waardig.
Aan de andere kant is er de man als ‘schildpad’, ontdek hier alles over de schildpadden en de meest voorkomende relatiepatronen. De man voelt zich tekort schieten en heeft zich teruggetrokken. Hij luistert niet of nauwelijks naar wat zijn vrouw zegt, doet het liefst dingen voor zichzelf. Wat bij haar het gevoel van niet gezien worden versterkt, waardoor ze nog kritischer wordt. Zijn reactie op deze kritische houding kun je misschien al raden. Hij trekt zich nog meer terug. Kortom: een vicieuze cirkel.
Zij heeft zich jarenlang uitgesloofd. Voor de kinderen, voor hem. Voor iedereen behalve zichzelf. Al sinds de geboorte van hun eerste zoon heeft ze het gevoel dat ze er alleen voor staat. Ze verwijt haar man dat hij te weinig initiatief neemt én dat hij ook nog eens niet ziet hoeveel ballen zij al die jaren in de lucht heeft gehouden. Náást haar baan. In de afgelopen twintig jaar heeft zij haar conclusie getrokken. Haar man is een egoïstische nietsnut, denkt voornamelijk aan zichzelf en laat haar al het werk doen. Hoe vaak ze ook geprobeerd heeft dat aan hem duidelijk te maken, er verandert niets.
Hij vertelt dat hij haar, nadat hun eerste zoon geboren werd, is kwijt geraakt. Ze stortte zich op het moederschap en hij werd buiten spel gezet. In het begin dacht hij nog wel dat dat bij zou trekken, maar het veranderde niet. Ook niet na het tweede, derde en vierde kind. Als hij probeerde in te stappen en zorg- of huishoudelijke taken over te nemen, kreeg hij steevast te horen dat hij het niet goed deed. Al jaren geleden is hij daar dus mee gestopt. “Ik kan niet voldoen aan haar hoge verwachtingen”, zegt hij regelmatig. Hij heeft zich teruggetrokken in zijn eigen wereld.
Het is de derde sessie en hij vertelt dat het de laatste tijd wat beter gaat. De sfeer is beter, er is minder negativiteit in huis. Daardoor is het rustiger in zijn hoofd. Gelukkig maar, want wanneer het niet goed gaat onderling dan is de spanning direct voelbaar. “Als ik haar boze blik zie, loopt mijn hoofd over van negatieve gedachten. Dan denk ik dat we uit elkaar gaan, aan hoe we de boel moeten verdelen en wie waar moet gaan wonen.” Als ik vraag hoe hij zich dan voélt komen de tranen. “Onzeker”, zegt hij. “Ik voel dan zo sterk dat ik gefaald heb. Als partner, als man. Als háár man.”
“En wat dóe je dan?” vraag ik. “Niks”, zegt hij. “Ik ga dan meestal op de bank zitten, in mijn eigen wereldje. Met de tv aan.”
Zijn vrouw grijpt in. “Onzeker? Tssss, ik merk daar anders helemaal niets van!” zegt ze. “Je kan hier nu wel een beetje zielig gaan zitten doen, maar het boeit je totaal niet. Het boeit je niet hoe het met mij gaat. Of met de kinderen. Je ziet ons helemaal niet staan!”
In een oefening laat ik haar met haar vader praten. Ze had al eerder verteld dat ze geen goede band met hem had en dat hij haar moeder niet steunde in de opvoeding van haar 8 kinderen.
“Wat me het meeste pijn doet, papa, is... Dat je ons geen blik waardig keurt. Dat je altijd boos en chagrijnig bent, op de bank hangt en geïrriteerd bent. Dat je onaardig bent tegen mama en dat je doet alsof we niet bestaan.” Ze begint te huilen: “Pfoe, ik weet niet of ik dit kan hoor, ik vind dit niet leuk'”. Met betraande ogen kijkt ze mij aan. “Het is oké”, zeg ik tegen haar. “Haal maar even diep adem.”
“Ik wist niet dat ik hier nog zo mee zat.” zegt ze huilend. Ik zie haar man met zachte ogen naar haar kijken. Doorpratend ontdekt de vrouw dat zij het oude beeld van haar vader op haar man projecteert. In allerlei situaties ziet zij onbewust haar vader in haar man, met al haar bijbehorende oude pijn en reactiepatronen.
Tegelijkertijd projecteert haar man een beeld van vroeger op haar. Hij kreeg vroeger van zíjn vader vaak te horen dat hij een nietsnut was. “Ben jij nou een echte man? Je bent geen knip voor de neus waard”, zei zijn vader tegen hem als hij ergens moeite mee had. Hij besloot als jongetje dus dat het beter was zo onzichtbaar mogelijk te zijn, dan kon er ook niet veel mis gaan.
Door het emotionele gesprek van de vrouw met haar vader, heeft haar man meer inzicht gekregen in hun relatiepatroon. Hij begrijpt dat als zij kribbig tegen hem doet, ze helemaal niet wil zeggen dat hij iets verkeerd doet, maar dat ze op zoek is naar een teamgevoel. Zij heeft behoefte aan ‘het samen doen’ en aan erkenning voor haar eigen inzet. Dan voelt ze zich eindelijk gezien.
Zij begrijpt nu dat als haar man zich heeft teruggetrokken in zijn eigen wereld, dat niet is omdat hij haar niet ziet staan, maar omdat hij zich onzeker voelt en bang is het ‘weer’ verkeerd te doen. Omdat hij zich dan eigenlijk weer dat kleine jongetje voelt dat zo bang was voor het oordeel van zijn vader.
Ze besluiten dat ze elkaar gaan helpen: ze gaan vaker tegen elkaar zeggen wat ze in elkaar waarderen, in plaats van zich terug te trekken of kritiek te uiten. Ook gaat hij vaker vragen hoe hij haar kan helpen en gaat zij rustig uitleggen wat ze van hem nodig heeft in de verdeling van de taken. En ze besluiten om in ieder geval een keer in de week samen te kijken naar hoe ze vinden dat het gaat en dan écht naar elkaar te luisteren, met hun beide ‘imago’s’ in het achterhoofd. Het beeld uit de kindertijd, want het heeft impact op de relatie.
Meer weten over de invloed van de kindertijd op relaties? Kijk of beluister dit gesprek tussen mij en Mathijs Dingjan in deze podcast op Youtube of Spotify.
