14 december 2007 door Annelou de Vries
Mijn papa heeft schizofrenie in ernstige mate en mijn broers hebben schizoïde trekken. Mijn partner en ik hebben het al gehad over kinderen, maar we hebben angst dat deze schizofrenie zouden kunnen erven.
Hoe groot is de kans dat onze kinderen schizofreen zouden kunnen worden?
Van schizofrenie is inderdaad bekend dat het in hoge mate (90%) erfelijk bepaald is. Ik kan mij dus goed voorstellen dat u zich afvraagt wat de risico's zijn als u zelf een kind krijgt.
Hoe groot is nu de kans dat een kind daadwerkelijk schizofrenie zou krijgen? Dat hangt af van de familiaire verhoudingen. Hieronder eerst een algemeen overzicht van de gemiddelde risico's:
Tabel: risico op schizofrenie
| Familiaire relatie | Gemiddeld risico |
|
|
|
| derdegraads familielid | 2 % |
|
|
|
| tweedegraads familielid | 4,25 % |
|
|
|
| eerstegraads familielid | 12,4 % |
|
|
|
| kind van twee schizofrene ouders | 46 % |
|
|
|
| andere helft van eeneiïge tweeling | 48 % |
|
|
|
| Nederland algemeen | 1 % |
|
|
|
Aan de hand van de bovenstaande tabel kunt u zien dat een toekomstig kind van u een kans van ruim 4% zal hebben om schizofrenie te krijgen. Het kind zal immers een tweedegraads familielid van uw vader zijn. Maar je kunt het ook omdraaien. De kans dat uw kind géén schizofrenie krijgt, is heel groot, namelijk ruim 95%.
De vraag is nu wat je met dat soort cijfers aan moet. Dat is heel lastig. Want alhoewel de kans dat uw kind de aandoening niet krijgt, heel groot is (meer dan 95%), kan het ook zijn dat uw kind net bij die 4% hoort die wel schizofrenie krijgt. Een kans is nu eenmaal niet hetzelfde als een voorspelling.
En bovendien: of je wel of niet zorgelijk wordt van dit soort getallen, is heel persoonlijk. De een zal niet warm of koud worden van een paar procentjes meer of minder, terwijl de ander dat wel doet.
Ook kun je de cijfers op een andere manier uitleggen, waardoor je er vaak een ander gevoel bij krijgt. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat eerstegraads familieleden (u en uw broers, ten opzichte van jullie vader) ongeveer 12 maal zo veel risico lopen als de gemiddelde Nederlander. Want: 12,4% voor eerstegraads familieleden en 1% voor de gemiddelde Nederlander. Een kind van u heeft dan een 4 maal hogere kans op schizofrenie dan de gemiddelde Nederlander.
Nóg een andere manier om er tegenaan te kijken is dat u zelf (met een kans van ruim 12%) geen schizofrenie hebt gekregen, en dat de kans dat uw kind het zal krijgen (4%) dus nog drie maal zo klein is als die van u. Terwijl uw kind het nog steeds kan krijgen...
Voor sommige aandoeningen, zoals het syndroom van Down, kan tijdens de zwangerschap getest worden of het kind die aandoening zal hebben. We noemen dat 'prenatale diagnostiek'. Kan dat ook met schizofrenie?
Nee, helaas kan schizofrenie niet aangetoond worden met prenatale diagnostiek. Ten eerste kunnen de genen waar het om gaat, nog niet aangetoond worden. En ten tweede: áls die genen al aangetoond kunnen worden, dan weet je nog steeds niet wie wel schizofrenie zal krijgen en wie niet. Dat komt doordat schizofrenie niet voor 100% wordt bepaald door erfelijkheid. Erfelijkheid speelt wel een belangrijke rol, namelijk voor bijna 90%, maar ook de omgeving telt mee (voor ruim 10%).
Het komt er dus op neer dat 'schizofrenie-genen' iemand kwetsbaar maken voor schizofrenie, maar dat het afhangt van de omgeving of je het ook daadwerkelijk krijgt of niet.
Omgevingsfactoren zijn bijvoorbeeld: de plek waar je opgroeit, de ziektes die je doormaakt, de opvoeding die je krijgt, en de trauma's die je oploopt.
Je kunt het vergelijken met de vraag hoe lang je kind zal worden. Net als schizofrenie is ook iemands lengte voor ongeveer 90% erfelijk bepaald. Maar of je kind werkelijk zo lang zal worden als hij van zijn ouders heeft meegekregen, wordt mede bepaald door de voeding die hij heeft gehad, de ziektes die hij heeft doorgemaakt, eventuele ongelukken die er zijn gebeurd, enzovoorts.
Helaas weten we nog niet welke omgevingsfactoren ervoor kunnen zorgen dat iemand die kwetsbaar is voor schizofrenie, toch gezond blijft. Dat betekent echter ook dat zelfs áls uw kind de genen van uw vader zou erven, het nog steeds niet zeker is dat uw kind ook echt schizofrenie zal ontwikkelen. De totale kans blijft 4%.
