23 mei 2008 door Joost Steins Bisschop
Joost Steins Bisschop bepleit filosofieles voor kinderen van 10 tot 12 jaar. Dat is duurzamer dan een Cito-training. Schots onderzoek laat zien dat het werkt.
Er zijn ouders die honderden euro's pompen in de Cito-training van hun kinderen uit groep 8. Investeren in de toekomst, denken ze. En er zijn instituten die maar al te graag profiteren van de grote belangstelling van een uit de hand gelopen mechanisme waarbij de Cito-score de sleutel is om op de gewenste middelbare school te komen. Het cijfer is een brandmerk voor de rest van je leven.
Filosofieles voor kinderen tussen 10 en 12 jaar, dat is ook een vorm van investeren in de toekomst. Alleen op een andere manier; hoogwaardiger en vooral duurzamer.
In 2001 werd op een lagere school in Clackmannanshire - gelegen in het midden van Schotland - een lesprogramma gestart. Het was de bedoeling dat kinderen van de lagere school zouden leren om onafhankelijker te denken, en om zelf problemen op te lossen. 'Thinking through Philosophy', onder die naam werd gezocht naar de invloed van filosofielessen op de ontwikkeling van kinderen. Te geven door het bestaande team van leraren, ook in klassen met dertig kinderen, en in meerdere lagere scholen van Clackmannanshire.
Niet zozeer de bekende filosofen worden besproken, maar wel worden bestaande fabels, sprookjes, parabels gebruikt om vragen van filosofische aard te stellen. Als voorbeeld de fabel van Aesopus over de ezel en zijn schaduw. De Griekse staatsman Demosthenes (350 voor Christus) hield een redevoering over de redding van de stad Athene maar werd lawaaierig uitgelachen. Een beetje het gevoel dat Balkenende ook regelmatig moet hebben. Demosthenes kreeg het volk echter wel stil door aan te kondigen een kort verhaal te vertellen.
Een jongeman, die op reis ging naar Megara, huurde een ezel. Met de eigenaar gingen ze op pad en toen ze onderweg – het was warm – even wilden uitblazen wilden ze allebei in de schaduw van de ezel liggen. "Ik heb de ezel verhuurd, maar niet zijn schaduw", sprak de eigenaar. "Nee", zei de jongen, "ik heb de ezel in zijn geheel gehuurd, met zijn oren en zijn staart, dus ook met zijn schaduw."
Demosthenes wilde weglopen, maar het volk smeekte om de afloop van het verhaal. "Als ik het heb over de redding van de stad luisteren jullie niet. Maar als ik spreek over een ezel en zijn schaduw, zijn jullie een en al oor. Is dat niet dwaas?" En hij liep vervolgens alsnog weg.
In de Schotse klas wordt daarna gevraagd aan de kinderen wat zij hiervan vinden. Van wie is een schaduw? Hoe ontstaat een schaduw? Is er een andere oplossing mogelijk? Kan de schaduw gedeeld worden? In ruimte of in tijd? De overwegingen van de kinderen worden op video opgenomen en later met elkaar bekeken.
Nu, zeven jaar later, is duidelijk wat de gevolgen zijn van de filosofielessen. 177 kinderen zijn gevolgd, en hun vermogen om cognitief te denken was aantoonbaar gestegen, hun IQ steeg gemiddeld met 6,5 punt. De kinderen zaten beter in hun vel, ze waren beter in staat om hun gevoelens te delen met anderen. Het gedrag in de klassen was socialer.
Ik vertel het verhaal van de ezel en zijn schaduw in mijn vrijdagwiskundeklasje, voor leerlingen van groep 8. Via Pythagoras zijn we immers bij Demosthenes uitgekomen. Over het eigendom van de schaduw ontstaan levendige gesprekken.
"Van wie is de maan eigenlijk?" Even later hebben we het over eigendom van de aarde. Als de schaduw van niemand is, is de aarde ook van niemand, want beiden hebben hun bestaan te danken aan de zon, en die is zeker van niemand, zo is de redenering. Er wordt hard gedacht.
In Nederland heb ik weinig aandacht gezien voor het Schotse onderzoek. De Volkskrant schreef erover, op 21 juni vorig jaar.
Als die ouders die hun kinderen naar Cito-training sturen nu eens met elkaar een filosofieklasje organiseren. Een of twee uur per week, en ze mogen er zelf bij gaan zitten ook. Laat de kennis groeien, en in de schaduw ervan groeien de mooiste dingen.
