Meer ruimte voor het stichten van nieuwe scholen

De wensen van de ouders belangrijk

Interview Sander Dekker (40)
'De wensen van de ouders belangrijk'
Niet de aloude zuil, maar een nieuw onderwijsidee wordt doorslaggevend bij het stichten van een school. De staatssecretaris van Onderwijs licht zijn wetsvoorstel toe.
VAN ONZE VERSLAGGEVER RIK KUIPER

Een nieuwe school stichten in Nederland? Het is lastig, heel lastig, zeker als die school niet onder de vlag van een erkende levensbeschouwing vaart. 'De huidige wetgeving is gebaseerd op de archaïsche principes van de verzuiling', zegt Sander Dekker (VVD). 'Het onderwijs zit op slot.'
De staatssecretaris van Onderwijs meent dat het anders moet. Woensdag presenteerde hij een wetsvoorstel dat het makkelijker moet maken een school te stichten.
Als de wet wordt aangenomen, verdwijnt het begrip 'richting' - levensovertuiging dus - vrijwel helemaal uit de wet. Nieuwe scholen hoeven niet meer op te geven of ze katholiek, islamitisch of antroposofisch zijn en ze hoeven niet meer aan te tonen dat er voldoende katholieke, islamitische of antroposofische kinderen in de buurt wonen. Wat straks volstaat, is dit: een vernieuwend onderwijsidee, een plan van aanpak dat is goedgekeurd door de Onderwijsinspectie en een bewijs dat er voldoende interesse is bij ouders.
Waarom is een wetswijziging nodig?
'Neem bijvoorbeeld de iPadscholen. Daar is veel animo voor, maar Maurice de Hond komt er maar moeilijk tussen omdat een iPad geen levensbeschouwing is. Hij moet dus op zoek naar bestaande scholen die met hem samen willen werken. Dat is vreemd. Waarom zou hij - als hij zelf een volledig nieuwe school wil beginnen - minder kansrijk zijn dan iemand die een evangelische school wil stichten?
'Er moet een gelijk speelveld komen: een school met een vernieuwend onderwijsidee moet dezelfde kansen krijgen als een school die zich baseert op een levensbeschouwing.'
Scholen stichten wordt makkelijker. Verwacht u dat er veel nieuwe bij zullen komen?
'Ik verwacht geen revolutie in onderwijsland. Maar deze wet leidt wel tot meer dynamiek.'
Als er onverhoopt toch veel scholen bij komen, dan kan het flink in de papieren lopen.
'Dat valt mee. Het totaal aantal leerlingen zal gelijk blijven en de bekostiging van scholen is gebaseerd op het aantal leerlingen. Wel is het zo dat gemeenten huisvesting moeten regelen voor de nieuwe scholen. Ook kan de komst van een nieuwe school er op termijn voor zorgen dat een andere school er een punt achter moet zetten.'
Een soort marktwerking in het onderwijs dus. Er komen vernieuwende scholen bij en minder populaire scholen verdwijnen.
'Dat er sprake zou zijn van marktwerking, werp ik verre van me. Het onderwijs is geen sector die je volgens marktprincipes moet organiseren.'
Maar scholen zullen vaker verdwijnen omdat ze slecht in de markt liggen.
'Ik vind het belangrijk dat scholen rekening houden met de wensen van ouders. Dat is niet overal evident. Sommige scholen weten dat leerlingen toch wel komen, omdat ze geen andere keuze hebben. Ik hoop dat deze wet die scholen stimuleert meer rekening te houden met wat ouders en leerlingen belangrijk vinden.'
Iets anders. U wil dat de Onderwijsinspectie scholen op kwaliteit gaat beoordelen, nog voor ze van start gaan. Hoe ziet u dat voor zich?
'We gaan aan scholen vragen of ze hun huiswerk hebben gedaan. Hoe zorgen ze voor voldoende goed opgeleide leraren voor de klas? Hoe ziet de financiële planning eruit, ook voor de lange termijn? Enzovoort.'
Scholen moeten een plan inleveren. Dat kunnen ze straks toch gewoon bestellen bij een adviesbureau of overschrijven van een school die al is goedgekeurd?
'Een bank verstrekt ook geen lening op basis van alleen een ondernemingsplan. Ze gaan in gesprek met de ondernemer.
'De inspectie gaat ook met de schoolbesturen in gesprek. Het gaat niet alleen om de papieren die ze inleveren.'
In Amsterdam wacht een islamitische middelbare school al jaren op huisvesting. De gemeente en uw ministerie willen deze school tegenhouden, maar dat blijkt lastig. Biedt de nieuwe wet meer handvatten om dergelijke initiatieven tegen te houden?
'Meer dan de huidige wet. Bij die Amsterdamse stichting zat een bestuurslid dat IS verheerlijkte. In de nieuwe wet hebben we de mogelijkheid ingebouwd om te kijken of de plannen van zo'n school wel stroken met de wet- en regelgeving.'
Maar kan de inspectie straks na één opmerking van een bestuurslid over IS zeggen dat een school niet van start mag gaan? Ook als de plannen verder wel in orde zijn?
'In zo'n geval zal heel indringend met het bestuur worden gesproken.'
Dat is een lastige spagaat: er is vrijheid van onderwijs, maar niet voor iedereen.
'Laat ik vooropstellen dat ik niet tegen islamitisch onderwijs ben. Er zijn islamitische scholen die goed onderwijs geven.
'Maar ik vind wel dat de vrijheid van onderwijs nooit een vrijbrief mag zijn voor slecht onderwijs. Dat je ruimte biedt aan nieuwe initiatieven, laat onverlet dat je er ook kwaliteitseisen aan mag stellen. Als datgene wat de school uitdraagt strijdig is met de wet, bijvoorbeeld op het vlak van burgerschap, moet je niet aarzelen in te grijpen.'
Hoe sticht je een school? Huidige situatie Elke school moet een 'richting' hebben: katholiek, islamitisch, antroposofisch. Onderwijsconcepten als Montessori of Dalton tellen niet. Montessorischolen zijn ook altijd tegelijkertijd nog algemeen bijzonder, katholiek, et cetera. Nieuwe school levert prognose van veronderstelde belangstelling voor de richting. Of er belangstelling voor de school is, speelt geen rol. Geen toetsing van de kwaliteit voordat de school start. Gemeente heeft maximaal 5 jaar om gebouw beschikbaar te stellen. Slechte school kan vrij lang doorgaan, omdat inspectie oordeel baseert op leerresultaten van enkele jaren.
Toekomstige situatie Nieuwe school hoeft geen levensbeschouwelijke richting meer te hebben, maar kan zich ook onderscheiden met een onderwijsidee, zoals kleinschalig onderwijs of iPadonderwijs. Meten van daadwerkelijke belangstelling voor een school (door marktonderzoek of ouderverklaringen). Onderwijsinspectie beoordeelt plannen voordat de school start. Gemeente moet binnen een jaar na goedkeuring huisvesting bieden. Zwakke school kan twee jaar na de start gesloten worden, als niet voldaan wordt aan deugdelijkheidseisen.

Arendje

Amsterdam bijvoorbeeld, daar groeit het aantal achtstegroepers al jaren en er is ook al jaren een mismatch tussen de vraag van ouders en leerlingen en het aanbod van scholen.
Wat vind jij 'normale scholen'?

Aantal plekken

Serieus Jamie? Vind je Joodse scholen ook apart? en humanistisch? Kern van de wetgeving is dat er nu eindelijk los van levens- of geloofsovertuiging eens echt gekeken wordt wat ouders willen.
Er zijn een groot aantal plekken in Amsterdam waar niemand nog naar toe wil. Daarbij zitten ook opleidingen die geen voldoende scoren van de onderwijsinspectie. Is dat goed genoeg? Dankzij een ingenieus verdeelsysteem worden in Amsterdam deze lege bankjes toch automatisch bezet. Zo blijven die opleidingen dan toch bestaan, terwijl ze echt uit de gratie zijn. Wat vind je daarvan?

Nieuwe scholen

Dat is het nou juist: een nieuw onderwijs idee + een goed plan van aanpak + voldoende interesse = een nieuwe school
De hoge drempel om een nieuwe school te stichten wordt met het wetsvoorstel geslecht. Bestaande VO scholen kunnen zo'n nieuwe school ook niet meer makkelijk tegen houden. De enige echt nieuwe school in Amsterdam is de humanistische mavo, omdat humanisme recentelijk is erkend als levensbeschouwelijke richting. Een levensbeschouwing of godsdienst is straks niet meer nodig, De andere nieuwe school, de Vinse school, is gestart onder een bestaand schoolbestuur. In de nieuwe situatie hadden ze ook zelf kunnen starten. De Vinse school heeft binnen een jaar al een wachtlijst van 200 leerlingen. Het Hyperion, een categorale vwo school, is ontstaan nadat het Bredero lyceum werd gesplitst in afzonderlijke categorale scholen. Ook hier zie je grote belangstelling, grote dan voor enig ouderwets categoraal gymnasium. Bewijst dat er ruimte is voor vernieuwend onderwijs naast het domweg cloonen van scholen (IJburg2, Caland2, Cartesius2, dat dit jaar start, en Spinoza2, dat al een tijdje in de planning staat).
De mismatch in Amsterdam (de vraag die niet matcht met het huidige aanbod) zal hier wel degelijk geholpen worden door de wetgeving te verruimen. Het project van de gemeente, "onze Nieuwe school", waar tientallen ideeën zijn ingrediend voor nieuwe scholen, zal misschien als eerste profiteren omdat het beste idee ook echt zal kunnen starten als nieuwe school. Daarnaast houdt het bestaande scholen scherp. Scholen die uit de gratie zijn gaan misschien eindelijk sluiten als ze er niet in slagen bij de tijd te blijven en goed onderwijs te bieden.

Arendje

Ik weet niet op welke post van AnneJ je doelt, maar zo te lezen ging die over VO en niet over basisscholen, waar jij over schrijft.

Mening onderwijsveld -niet verrassend

De meningen in het onderwijsveld over het nieuwe wetsvoorstel van staatssecretaris Dekker van Onderwijs om het gemakkelijker te maken een school op te richten zonder levensbeschouwing lopen zeer uiteen. De openbare en christelijke schoolverenigingen staan er afwijzend tegenover. Maurice de Hond staat er juist positief tegenover en de organisatie Ouders & Onderwijs is allereerst voorstander, maar heeft wel vragen. Dat meldt de Telegraaf.

Nu kunnen scholen alleen opgericht worden als deze gebaseerd is op een katholieke, openbare, islamitische, antroposofische of andere levensbeschouwing. Zo kan bijvoorbeeld een Islamitische school zo gesticht worden, maar een vernieuwende school komt niet aan de bak. Dekker is van mening dat de regeling nu te veel gebaseerd is op de verzuiling, waardoor vernieuwende initiatieven te weinig kans krijgen. “Meer variëteit en dynamiek in scholen is welkom”, zegt Peter Hulsen, voorzitter Ouders & Onderwijs. “Maar de vraag is of dat 'eventjes' oprichten wel zo gemakkelijk is. De aantallen leerlingen nemen namelijk overal af, behalve in Amsterdam. En voor elke plaats in ons land is wel een vastgestelde norm van een minimumaantal leerlingen.”

De Vereniging Openbaar Onderwijs stelt dat alle nieuwe scholen in principe openbaar moeten zijn en dat de grondslag van de school het beste pas na de start van de school kan worden ingevuld, zodat de ouderpopulatie bekend is. Ook Verus, de vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs, is zeer kritisch, omdat er al voldoende keuze qua scholen zou zijn. “Op deze manier kunnen tal van kleine scholen ontstaan. Het risico op mislukking blijft groot. Je kan nog zo proberen vooraf de kwaliteit stevig te verankeren, maar je weet nooit of je genoeg leerlingen krijgt”, aldus voorzitter Kuiper.

Maurice de Hond stelt dat schoolbesturen niet bang hoeven te zijn er opeens 400 vernieuwende scholen ontstaan. “Dat plan van Dekker is meer om de bestaande scholen open te laten staan voor vernieuwende ideeën of met een vernieuwende school samen te werken. Door concurrentie toe te staan, dwingt Dekker de bestaande scholen om vernieuwingen door te voeren, anders gaat het buiten hen om gebeuren”, aldus De Hond.

© Nationale Onderwijsgids

Arendje

Maar welke post van AnneJ bedoel je dan? In deze draad heeft AnneJ nog niks gepost. Ik mis de context van wat je kennelijk duidelijk wil maken over "grote groepen mensen waarvan kinderen niet terecht kunnen".