Onderzoek naar overgewicht bij kinderen

Zo is dat

Jamie Oliver spreekt de Amerikanen toe, over het globale probleem dat obesitas aan het worden is.
Alweer de vierde generatie die niet opgegroeid is in de thuis overgeleverde verse kookcultuur.
De oorlogsindustrie opgezet om miljoenen soldaten overzee van maaltijden te voorzien vond een nieuwe afzetmarkt, na de oorlog, in het algemene publiek.

kinderen leren koken

Hier een oudste die al echt wel een pannetje soep kan opwarmen. De kinderen mogen ook altijd meehelpen bij het koken (vooral in het weekend). Tijdens schooldagen zet ik 's ochtends het eten al klaar zodat het 's avonds binnen een kwartier op tafel staat (een waterkoker is een ideaal hulpmiddel om snel een pan vol kokend water te hebben, scheelt al gauw weer 5 min).

Mijn oudste heeft een gat in de hand en doet nu vrijwillig allerlei klusjes als ze besloten heeft dat ze toch echt weer iets nodig heeft en niet kan wachten tot ze voldoende gespaard heeft. Koken is 1 van die dingen. We verwachten dan iets als aardappels/groente/vlees of pasta en daarvoor moet ze dan alle groente zelf schillen, extra boodschappen doen als niet alles aanwezig is, en alles koken en bakken. Ze is 11 en ze leert een hoop vaardigheden die haar later goed van pas komen.

Tweede is dol op bakken, maar leert steeds ingewikkelder technieken en begint ook al toetjes te leren maken. Als hij later zelf moet koken, zal dat voor hem niet zo moeilijk zijn.

goed bedoeld, maar...

AnneJ: "Het kan mogelijk helpen om via de gemeente fietsen te verstrekken aan minvermogenden en via de voedselbank een kookcursus met gratis pannenset als je die gevolgd hebt."

Ik heb in het verleden wel eens voedselbankpakketten opgehaald voor mensen die dat niet zelf konden en ik moet bekennen dat ik wel eens flink schrok van de inhoud. Veel koek en snoep! Vooral in de maanden na december of pasen gaan de restanten goedbedoeld naar de voedselbank. Ik gun iedereen zijn snoep en koek, maar als er dan ook nog eens een driekilozak patat bij zit en bewerkt vlees zoals hamburgers, frikadellen en zo... Dan wordt het paard al snel achter de wagen gespannen.

Nou schijnt de inhoud per lokatie te verschillen, maar ik vermoed dat ik, mocht ik ooit onverhoopt afhankelijk hiervan worden, in korte tijd fors zal aankomen.

Ja klopt

http://www.nu.nl/buitenland/3846227/rusland-boycot-alle-fruit-en-groenten-eu-landen.html
Er zit soms echt slecht voedsel in, maar als je niets anders hebt. Maar het is ook wel verschillend. Een tijdje geleden hadden we een boycot van Rusland voor groente en fruit en toen kwam er echt zoveel bij de voedselbank terecht dat het in een week niet op kon.
Ook Jumbo doet soms lokaal forse donaties. Je doet het met wat je hebt.
Niets mis mee om naast de frites een lekkere andijviesalade te maken, of te varieren met wortels, die er eigenlijk wel heel vaak in zitten, geraspt rauw, los met vissticks of in een stamppot.
Bij een buurman zaten er afgelopen week 20 zakjes Stevia in.
Nou wordt er gelukkig ook vaak onderling geruild.
Deze buurman krijgt ook wel eens grote hoeveelheden koekjes en chips. Die gaan dan direct door naar het studentenhuis.
In ruil daarvoor krijgt hij een paar euro voor een borreltje.

slim inkopen

Mensen die voedselbankpakketten krijgen hebben te weinig geld, maar soms nog wel een beetje. Ik weet dat een gezin 20 euro per week krijgt en van die twintig euro wordt dan groente, fruit en vlees gekocht dat er inderdaad in die voedselpakketten niet altijd inzit.

maar wat is leren koken?

Weten hoe lang je aardappels moet koken en sperziebonen. Weten dat een kipfiletje gaar moet zijn en hoe je dat bakt. Dat zijn uiteraard hele basale dingen die iedereen moet (zal) weten.
Maar weten hoe je zelf een (eenvoudige) pasta/tomatensaus maakt? Weten hoe je een (eenvoudige) nasi maakt of chili con carne (om maar wat te noemen), zónder een boemboe pakje, of een Knorr zakje chili con carne, of pot kant en klare patasaus te gebruiken? Mwah, ik denk dat menigeen dat echt niet weet, laat staan de jongeren. En dáár gaat het nou juist om.

Studentenkookboek

http://www.mijnstudentenleven.nl/maaltijden/maaltijden/
Vooral kookboeken en websites voor studenten zitten vaak vol eenvoudige verse budgetrecepten.
Mijn zoon heeft net zo'n oud studentenkookboek van mij naar een vriend gebracht waar hij regelmatig is en ook samen kookt met andere studenten.

AnneJ

Waar haal je deze wijsheid vandaan?
"Ik zou toch maar niet beginnen aan schoollunches. Dat is in Amerika en Engeland uit kostenbesparing ontaard in fastfood, pizza en kipnuggets.
Dat kunnen ouders dan nog steeds beter dan de overheid."

Mijn kinderen hebben in Frankrijk fatsoenlijk eten gehad, met dagelijks veel groente, en de kantine van hun school nu in Engeland kookt beter en gezonder dan ik dat kan hoor. Vandaag vers gemaakte lasagna, met veel groente erdoorheen en een flinke portie salade ernaast. Elke dag is er verse groente, en elke dag kunnen ze als toetje kiezen uit pudding, yoghurt of fruit, en veel kinderen wisselen dat af.

Ik vind het heerlijk, want dat haalt bij mij de stress voor het avondeten eraf. We eten vaak alleen groente en aardappels, of wat groente met rijst ofzo, want vlees krijgen ze op school genoeg. Heerlijk, ik zou echt niet zonder de warme middagmaaltijd willen.

Oh diverse redenen

Als er op school warm gegeten wordt heb je kans dat het s'avonds niet meer gebeurt en dat ondergraaft het thuis koken.
Wat doe je met allergie? Ik beet hier af en toe maar op mijn tanden hoe dat ging op de opvang, niet uit te leggen.
Natuurlijk is het wat anders als het ook echt gezond voedsel is, maar in het huidige tijdsgewricht van aanbestedingen en goedkoper, goedkoper, goedkoopst, is het maar afwachten wat er van terecht komt.
Oke, halal, gaan we dat ook doen? Koosjer.
Nee, ik denk dat het toch veiliger is om het aan de ouders over te laten.
We hebben hier helemaal geen schoollunch cultuur, dus dat vraagt een investering en inzet vanaf nul.

schoolkantine dc

Daar is Jamie Oliver vast langsgeweest.

schoolmaaltijden

Tjonge AnneJ, in Frankrijk eten bijna alle kinderen op school tussen de middag (het is niet verplicht), daar gaat dat goed, waarom zou dat hier dan niet kunnen?
Natuurlijk kan er rekening worden gehouden met allergieën.

En hoezo eten de kinderen dan 's avonds niet meer?!
Bijna overal eet men twee a drie keer "warm" per dag (er zijn ook landen waar bij het ontbijt de restjes van de vorige dag worden gegeten), alleen in NL zitten we vast aan die boterhammen.

Het is wat dc zegt: het haalt de druk af van die ene "echte maaltijd" die we in NL hebben, vaak de enige keer dat er groente wordt gegeten. Het is dan laat, kinderen en volwassenen zijn moe, er moet haastig gekookt worden....

Toen kind nog niet naar school ging, maakten we vaak "warm" eten tussen de middag op dagen dat een van de ouders niet werkt. Dat gaf een enorme ontspanning: kind had dan al genoeg groente, ei, etc. op voor de hele dag, dus er lag verder geen druk op de avond. En natuurlijk kun je dan 's avonds weer warm eten, maar het hoeft niet. Zalig.

Ja Frankrijk

De kwaliteit in Frankrijk lijkt me dan ook wat gezonder dan in Engeland, dat Amerika volgt in junkfood.

mwah

Ik geloof nooit dat er significant minder obese kindertjes zijn in landen waar 2x per dag warm gegeten wordt. Maar ik zie graag cijfers als iemand die heeft.

Verder aten wij vroeger wel eens warm tussen de middag (omdat mijn vader onregelmatig werkte en dat dan beter uitkwam) en dat vond ik als kind echt vreselijk. Ik had daar echt nooit trek in. Jaren later een tijd lang een Spaanse vriend gehad en ook daar altijd warm eten tussen de middag. Nou, mij doe je daar dus géén plezier mee.

oh en

Ik heb met 2x per dag warm eten ook echt de hele dag een te vol gevoel plus het idee dat de avondmaaltijd veel te vroeg na de middagmaaltijd komt (alwéér eten?). Nee doen mij maar lekker een volkoren boterhammetje met oude kaas en tomaat

Koken

Ik hou niet van koken. Ik heb het nooit leuk gevonden en ik besteed er zo min mogelijk tijd aan. Ik grijp dus graag naar zakjes, pakjes en voorgesneden spul. Nog liever bestel ik eten. Mijn man vindt koken leuker dan ik dus ik heb geluk. Meestal kookt hij. Als ik moet koken dan is het inderdaad vlug en makkelijker. Ik gebruik groenten uit de diepvries (schijnt even gezond te zijn als vers) en ga voor eten wat zo min mogelijk voorbereiding nodig heeft. Dat is niet perse ongezond maar het is wel makkelijker om zo ongezond te koken. Ik zou inderdaad niet elke dag na een drukke werkdag nog meer dan een half uur bezig willen zijn om te koken. Eten wat binnen een half uur ook weer op is. Zonde van mijn tijd. Ik vind koken dus ook gewoon niet leuk.

Ik zou het heerlijk vinden als de kinderen elke dag op school een warme, gezonde maaltijd zouden krijgen. Wat ik ook heel fijn zou vinden is als er meer afhaalgelegenheden waren waar je een gezonde maaltijd kan krijgen. Daar zou ik graag gebruik van maken. Hier in de buurt is het pizza, chinees, snackbar... prima allemaal en heel lekker maar weinig gezond natuurlijk.

Als kind aten wij altijd warm tussen de middag. Mijn ouders hadden een boerderij en op het platteland was het in die heel normaal om warm te eten 's middags. 'S avonds aten we vaak de restjes van 's middags, aangevuld met soep en brood. Mijn ouders eten 's middags nog steeds warm. Ik vind het eigenlijk ook veel logischer om 's middags de zwaarste maaltijd te eten.
Mijn moeder kan trouwens wel heel goed vers koken, geen ingewikkelde dingen maar wel voedzame maaltijden.

In het weekend eten wij ook regelmatig twee keer per dag warm (mijn man vindt koken wel leuk )

allergieen

Ik heb het allemaal geregeld op onze school, dus weet precies hoe dat gaat. De kantine kookt zo ongeveer 400 maaltijden per dag (Jamie Oliver is nooit langsgeweest hoor). De jonge kinderen met allergie zitten aan een paar tafels, zodat er goed op gelet wordt (ze worden door 1 vast persoon bedient), er is een lijst beschikbaar (met foto's) voor deze kinderen, zodat het altijd ter plekke nog gecontroleerd kan worden voor het geval er een invaller is. De kinderen die geen varkensvlees (of juist rundervlees) mogen, zijn ook bekend, die krijgen op zo'n dag een vegetarische maaltijd. Vegetarische kinderen krijgen elke dag een vegetarische maaltijd. De hele school is noot-vrij, dus nooit iets met noten in de kantine. Kinderen die echt heel erg veel niet kunnen eten, worden aangeraden een maaltijd van thuis mee te nemen. Dat kan ook. Het kost een beetje organisatie aan het begin van het jaar, maar het werkt prima hoor.

En er wordt voor 's avonds echt nog wel gekookt hoor. Geld trouwens voor de meeste mensen. De ene warme maaltijd per dag in nederland is de grote uitzondering. Wel heb je vaak 's avonds een lichtere maaltijd dan in Nederland 's avonds. Veel groente/salade in plaats van een kilo aardappels met jus en vlees. Maar dat is toch logisch. Het is veel beter dat de kinderen de energie krijgen als ze het nog gebruiken en niet vlak voor ze naar bed gaan.

De maaltijd bij ons op school kost £2.50 per dag, maar wordt voor de kinderen t/m 7 jaar (Reception, Year 1 en Year 2) door de staat betaald aan de school. Dat kost dus niets voor de kinderen. Een school is trouwens verplicht om een warme maaltijd te verzorgen voor de kinderen.

engelse school lunch

dan moeten onze leerlingen flink doorlopen. Dichtsbijzijnde is zeker iets van 45 minuten lopen!

Je link gaat trouwens over America, daar weet ik echt niets vanaf.

Er zijn sinds een paar jaar trouwens food standards (dankzij Jamie Oliver) waar scholen aan moeten voldoen: https://www.gov.uk/school-meals-healthy-eating-standards
In onze school hoefden we niets te veranderen, maar ik denk dat de regelgeving er niet voor niets is, dus er zullen wel scholen zijn waar het bar gesteld was met de kantine. Maar dat ik echt niet de normale gang van zaken hoor.

instellingen

Ik weet wel hoe de voedselbereidingscultuur achteruit gegaan is in instellingen. Ja hoor, vroeguh was alles beter. Ja, heus echt waar.
Ik heb nog zelf gehaktballen staan draaien of er kwam een ploegje bejaarden mannen, de sjekkies in de mondhoek, dagelijks aardappelen schillen voor de hele instelling. Af en toe werd er zorgpersoneel uitgeleend aan de keuken om mee te helpen toetjes maken of zoiets. En 's middags kwam er ook nog een gezond hapje als een aardappelsalade, soep of een hapje gekruide rijst of zo.
Een van de instellingen waar ik nog meegemaakt heb dat er zelf gekookt werd was voor mijn komst nog niet zo lang opgehouden met zelf halve koeien demonteren in karbonades. Daar werkten nog echte koks.
Je ziet nu wel vaak leuke cornertjes met het vers van de dag of initiatieven tot bakken waar je bijstaat in kantines voor personeel, stervensduur want geen subsidies meer, maar het overgrote deel voedsel is allemaal componenten en niet vers.
En de regelmatig terugkerende berichten hoe we onze zieken voeden in ziekenhuizen en hoe die daar weer ondervoed vandaan komen zijn ook zeer zorgelijk.
En dan gaan we dat ook doen voor onze kinderen?
Denk het niet.

Oproep! Wie gaat er met mij mee?

Beste deelnemers aan deze discussie,

Om de discussie even kort te sluiten: overgewicht is een razend ingewikkeld probleem, waar echt niet 123 een oplossing voor te bedenken valt. Dat vergt heel veel onderzoek. Dat - grootschalige - onderzoek, met name naar 'predictors' (voorspellende factoren) wordt op dit moment gedaan, door onderzoekers van het Erasmus MC. Ouders Online is een zogenaamde 'stakeholder' van dit onderzoek. Oftewel: een van de belanghebbenden (die feedback moeten geven op het onderzoek.)

Op 24 mei aanstaande hebben we weer een bijeenkomst. Met de onderzoekers, en alle 'stakeholders'.

Mij is gevraagd om nog wat meer ouders mee te nemen. Vorig jaar heb ik dat ook al geprobeerd maar dat is mij toen niet gelukt. Hopelijk nu wel?

Wie gaat er met mij mee? Mail naar [email protected] voor meer informatie (en om jezelf te presenteren). Eén of twee enthousiastelingen zou al heel mooi zijn.

Vriendelijke groet,
Henk Boeke (Redactie Ouders Online)

P.S. Kijk eventueel even naar een artikel dat ik eerder schreef over dit onderwerp, en waarbij ik ook de eerste resultaten van het onderzoek noemde. Zie:
http://www.ouders.nl/artikelen/wordt-mijn-baby-te-dik

Janneke

'Tjonge AnneJ, in Frankrijk eten bijna alle kinderen op school tussen de middag (het is niet verplicht), daar gaat dat goed, waarom zou dat hier dan niet kunnen?'

Nou omdat je dan voor elke school een dure verbouwing moet inzetten wellicht? Je kunt niet zomaar voor 400 kinderen koken op het plaatje in de lerarenkamer hoor je moet aan heel veel eisen voldoen en dan nog moet je ze laten eten in hun eigen klas vanwege de ruimte. Nederlandse scholen zijn niet gebouwd op warme maaltijden en ik wil ook niet dat er een cent naar toe gaat. Eerst de zorg en het onderwijs zelf op orde!

Helemaal eens met triva

Dat is een situatie die enorme investeringen vergt om dat van de grond te krijgen. Het kan, maar daar zal jaaaaren overheen gaan om dat dan ook goed te doen met alle fasciliteiten die daarbij nodig zijn. Kost vooralsnog enorm veel geld, dat we beter kunnen besteden. En met de kanttekening: die enorme aanpassingen EN geld aan dan alleen maar over het feit dat school/overheid voor een maaltijd voor kinderen moeten zorgen..... Zullen we niet beter eerst zorgen voor goed onderwijs? En ook voor kinderen met problemen? Want daar is blijkbasr geen geld voor. Dus wel om scholen uit te rusten met keukens en koks en extra ruimte voor dat alles? Of zullen we maar gewoon vinden dat ouders zelf verantwoordelijk zijn voor de basis behoeftes van een kind, zoals een fatsoenlijke maaltijd.....
Ik ga voor het laatste.

school verhindert nu fatsoenlijke maaltijd

Bieb, op dit moment verhindert de school dat ouders voor een fatsoenlijke maaltijd kunnen zorgen – in ieder geval als de kinderen moeten overblijven.

En dat gezeur van "het kan niet". Dat "niet kunnen" is het gevolg van een mentaliteit. Als Frankrijk het wel kan, kunnen wij het ook.
En natuurlijk kun je bestaande gebouwen niet allemaal snel verbouwen.
Maar als zelfs nieuwe gebouwen niet eens worden uitgerust met een ruimte waar gezamenljk gegeten kan worden (zelfs al zijn het de meegebrachte bammetjes), dan is het echt geen kwestie van "kan niet" maar van"wil niet".

En er wordt nu ook geld uitgegeven aan obesitas-voorlichting, -preventie, -acties. Terwijl de kinderen op school niet gezond kunnen eten en de middelbare scholen zelfs vol met snoep en frisdrank staan. Echt onzin om te stellen dat gezond eten op school ten koste zou gaan van onderwijs en zorg. Integendeel: gezond eten bevordert het vermogen tot leren en de gezondheid.

Ondertussen krijgen de ouders de schuld van het ongezonde eetpatroon. Terwijl de overheid en de "markt" het moeilijk maken om gezond te eten.

Ondertussen is Nederland een land waarin relatief weinig aan voedsel wordt uitgegeven, maar relatief veel aan reizen, vakantie, interieur en spullen.

vroeger kookte ook niet iedereen zelf

Onzin om te denken dat vroeger iedereen zelf kookte. Je had toen grotere verbanden thuis, met een gemeenschappelijke keuken. Denk aan het (grote) huisgezin waar de huisvrouw voor iedereen kookte. Maar dat beeld was minder en korter algemeen dan we nu aannemen. Langer was er de situatie van grotere huishoudens: boerderijen met extended familie (kinderen, opa/oma, ooms/tantes, etc.) en knechten en meiden, waar gezamenlijk werd gegeten.. Of de gegoede burgerij, waar het normaal was om hulp te hebben voor het huishouden en de kinderen. En er waren sowieso meer kinderen.

Nu de huishoudens kleiner worden, is het logisch dat er op andere manieren "gezamenlijk" wordt gekookt. Kant-en-klaar-maaltijden zijn daar een vorm van, een locale traiteur een andere, en natuurlijk restaurants.
Op zich hoeven afhaalmaaltijden en restaurant-eten natuurlijk niet ongezond te zijn, het ligt er aan hoe ze zijn klaargemaakt en waar het uit bestaat. In de randstad zie je ook steeds meer traiteurs, restaurants e.d. die goed voedsel verkopen.

gezeur?

Frankrijk is volgens mij van oudsher een land waar kinderen 's middags op school eten, in Nederland is altijd thuis gegeten. Die achterstand kun je niet zomaar omdraaien. Verder vind ik gewoon dat daar geen cent naar toe moet. Grond in Nederland is duur en zomaar een loze ruimte maken met extra tafels en stoelen waar 200-400 kinderen kunnen eten is echt zonde van het geld en past niet bij de cultuur. De basisschool van mijn kinderen is al 12 jaar oud en daar wordt vanaf het begin door 90-95% overgebleven en iedereen eet gewoon in de klas en speelt daarvoor of daarna buiten. Ik vind het prima dat er meer magnetrons komen op school zodat kinderen hun warme maaltijd van thuis kunnen opwarmen en opeten en als ze die in dat halve uurtje niet op hebben kunnen ze altijd bij een andere klas aanschuiven die eerst buiten speelt maar wat mij betreft worden warme maaltijden op school nooit opgezet in Nederland. Dan ga je maar naar een BSO die dat wil aanbieden, maar niet in de school.

Weer helemaal eens met Triva. En Janneke....

Janneke: "En er wordt nu ook geld uitgegeven aan obesitas-voorlichting, -preventie, -acties. Terwijl de kinderen op school niet gezond kunnen eten en de middelbare scholen zelfs vol met snoep en frisdrank staan"

Hoezo kunnen kinderen op school niet gezond eten? Wat bedoel je daarmee? Bedoel je een warme maaltijd (ofwel in onze cultuur in principe de avondmaaltijd)? Allemaal leuk en aardig, maar die eet je toch gewoon thuis? Waarom zou school daar verantwoordelijk voor moeten zijn? Wat kost dat allemaal? Wie gaat dat betalen? Je kunt je kinderen voor tussen de middag toch gewoon een volkorenboterham, fruit evt rauwkost meegeven? Wat is het probleem? Je kunt ze ook dagelijks een croissant meegeven, maar dat is dan toch écht de keus van de ouders zelf, niet van de school. Volgens mij zijn scholen pirmair bedoeld voor onderwijs, uiteraard in een veilig en goed klimaat, maar niet voor de dagelijkse verzorging van maaltijden.

Janneke: Nu de huishoudens kleiner worden, is het logisch dat er op andere manieren "gezamenlijk" wordt gekookt. Kant-en-klaar-maaltijden zijn daar een vorm van, een locale traiteur een andere, en natuurlijk restaurants.
Op zich hoeven afhaalmaaltijden en restaurant-eten natuurlijk niet ongezond te zijn, het ligt er aan hoe ze zijn klaargemaakt en waar het uit bestaat. In de randstad zie je ook steeds meer traiteurs, restaurants e.d. die goed voedsel verkopen"
Wat is dat voor onzin?? Wat kosten die traiteurs en restaurant? Dat kan toch niet iedereen betalen? Een hamburgertje van de Mac heeft toch echt een héél andere prijs dan een uitgebalanceerde maaltijd van de traiteur.... En die uitgebalanceerde maaltijd (ofwel gewoon een goede, gezonde maaltijd), die maak je thuis voor héél veel minder geld.
Tja, als jij bedoelt dat een standaard gezin met 1, 2, 3 of 4 kinderen (wat maakt het uit..) een deel van hun dagelijkse maaltijd bij de traiteur kunnen halen of in een restaurant kunnen nuttigen, sta je toch echt héél ver buiten de realiteit. Ja rijke mensen kunnen dat, net als rijke mensen 100 jaar geleden dienstertjes en butlers en koks hadden. Pfffffffff

Als de staat je kind voed

Onder leiding van Michelle Obama is de samenstelling van schoollunches in Amerika aan het veranderen.
Er is veel weerstand, er wordt ook veel weggegooid door kinderen. Deels uiteraard omdat ze niet gewend zijn om gezond te eten en terugverlangen naar de voorgaande vette happen. Hun lichaam is verslaafd en geeft niet mee.
Maar ook is het dieet beperkt in calorien, dat zal niet voor elk kind goed zijn, en beperkt in vet. Blijkbaar is het daar nog niet doorgedrongen dat opgroeiende kinderen voldoende vet nodig hebben om een verzadigd gevoel te krijgen maar ook omdat kinderen meer vet nodig hebben vanwege de groei, meer dan volwassenen. Low fat, is daar blijkbaar de standaard, niet goed.

Gelukkig mag je, ook in Amerika, nog steeds je kind zelf eten meegeven.

nog niet zo lang geleden

werd er in Nederland warm gegeten tussen de middag
men kwam daar speciaal voor thuis
onzin dat warm eten tussen de middag van oudsher niet bij onze cultuur zou horen.
mijn opa werkte op kantoor en kwam tussen de middag thuis warm eten, toen mijn moeder jong was.

(sterker nog: van oudsher is nederland geen broodland. de tarwe die geschikt is voor het bakken van brood, groeit namelijk niet goed in dit klimaat, die groeit in frankrijk en andere streken. in nederland at met roggebrood (rijst niet goed) en roggepap, want rogge groeide hier wel.)

toen het leven zo werd georganiseerd dat thuis warm eten tussen de middag niet meer handig was, toen werd er echter in nederland niet voor gekozen om faciliteiten voor warme maaltijden bij school en werk te maken, of dat er goedkoop buitenshuis gegeten kon worden, maar toen werd de gewoonte geïntroduceerd om boterhammen mee te nemen

in frankrijk is er wel gekozen om te zorgen voor warme maaltijden tussen de middag. voor wie geen voorziening op het werk heeft, of buiten de deur werkt, is er een subsidieregeling waarmee goedkoop buitenshuis gegeten kan worden. restaurants bieden betaalbare menu's aan tussen de middag. in frankrijk eet de loodgieter gewoon een eenvoudig maar goed menu in een goed restaurant tussen de middag.

overigens worden er in bedrijven in nederland waar veel buitenlanders werken, tegenwoordig tussen de middag goede maaltijden aangeboden voor een lage prijs.