Gratis kerstideeën

Mooi artikel (lang)

Ik kon de woorden niet zo goed vinden toen ik dit draadje vond, maar nu heb ik een artikel gevonden dat mooi correspondeert met de meer praktische kanten van een crisisproof Kerst. Hier gaat het over de binnenkant. Voor wie er zin in heeft (het komt van zinweb):

Leegte – een kerstgeschenk
Hein Stufkens 20 december, 2011

Leeghoofd was vroeger bij ons thuis een scheldwoord. Het werd door mijn vader denigrerend gebruikt om mensen te typeren met wie we maar beter niet om konden gaan. Hoewel ik het niet altijd eens was met zijn jurering van de medemens, zeker waar het vrienden of vriendinnen van mij betrof, begreep ik wel wat hij bedoelde.

Hij wilde mij uit de buurt houden van mensen die oppervlakkig leefden en voor wie de buitenkant van de dingen belangrijker was dan de binnenkant, de materie belangrijker dan de ziel, het hebben belangrijker dan het zijn. Het was in mijn leven een lange weg om te leren het woord leeghoofd niet meer als een scheldwoord te zien, maar om leegte juist te gaan waarderen als een onmisbare kwaliteit van niet oppervlakkig leven. Wegwijzers daartoe vond ik in de gnosis en de mystiek van alle tijden en alle culturen. Zeer dierbaar werd mij bij voorbeeld het Chinese wijsheidsboek Tao Teh Tsjing, waarin de leegte wordt beschreven als de basis en de bron van alles.

Neem nu deze beroemde regels uit hoofdstuk XI van dat geschrift:

De dertig spaken verenigen zich in de naaf.
Van de leegte hangt het gebruik van het wiel af.
Men kneedt leem tot vaten.
Van de leegte hangt het gebruik van het vat af.
Men hakt deuren en vensters uit om een huis te maken.
Van de leegte hangt het gebruik van het huis af.

Beter dan in filosofische werken of in moraliserende toespraken worden zulke dingen vaak duidelijk in een verhaal, zoals dat over die man die op een dag door zijn leraar werd uitgenodigd om zijn drukke leventje in de stad achter zich te laten en bij hem in zijn kluis in het bos te komen wonen. De man ging op weg, maar nam een enorme hoeveelheid bagage mee: zijn hobo en allerlei spullen andere spullen die hij dacht nodig te hebben. Hij sjouwde ook een grote plunjezak vol oude pijn mee en koffers vol ideeën, oordelen en vooroordelen waar hij aan gehecht was. Tijdens zijn reis naar de kluis van zijn leraar overnachtte hij ’s nachts in de bossen. En telkens verscheen er dan een dief met een witte baard die iets van zijn bagage meenam. Uiteindelijk kwam hij bij zijn leraar aan met enkel nog de kleren die hij droeg.

Het eerste wat hij daar deed was de leraar op de hoogte stellen van het feit dat er in de bossen een dief rondwaarde die steeds ’s nachts toesloeg. De meester draaide zich om en gaf iemand de opdracht daar iets aan te gaan doen. Maar toen zag de leerling een witte baard uit de broekzak van de meester hangen, en er stak ook een stukje riet uit van de hobo die hem ontstolen was! De boodschap is duidelijk: als je niet ‘leeg’ bent kun je niet verder komen op de innerlijke weg. En een goede leraar helpt je – desnoods met onconventionele methoden – om je gehechtheid aan je bezittingen en aan je oordelen, meningen en overtuigingen over jezelf, de anderen en de wereld los te laten. Dit verhaal doet me ook denken aan dat overbekende zen-verhaal over een professor die van een zen-meester wil horen wat zen nu eigenlijk is. De zen-meester schenkt hem thee in, en gaat daarmee door tot het kopje overloopt. De professor wijst hem daar op. Dan zegt de meester: ‘Dit kopje is net zo vol als uw hoofd. Daarom kan ik u niets leren. Er kan niets meer bij….’ Dus wil je iets van de innerlijke weg kunnen vatten dan moet je eerst een leeghoofd worden!

De christelijk traditie kent een feest waarin de eenvoud en de leegte ten volle in het licht worden gezet, namelijk het kerstfeest. Het is het feest van de geboorte van het goddelijke in deze wereld. Niet de rijken en de machtigen en de geleerden zijn de hoofdpersonen in het kerstverhaal maar berooide verschoppelingen, een timmerman en zijn vrouw, voor wie geen plaats is in de herberg en die in een grot of een stal een kind krijgen. En de eersten die dat kind komen verwelkomen zijn eenvoudige herders.

Het is boeiend om te zien hoe dat kerstfeest in de loop der eeuwen in zijn tegendeel is veranderd. Het is een feest geworden waarin niet de leegte maar de volheid centraal staat: volle winkels, volle magen, dure cadeaus. De meeste mensen in de westerse wereld bereiden zich op het kerstfeest voor door te sparen. Voor een geslaagd kerstfeest moet de beurs goed gevuld zijn, de koelkast volgestouwd, en de voorraad geschenken gigantisch. Maar in plaats van met kostbare cadeaus als goud, wierook en myrrhe, zouden wij misschien beter bij de kribbe staan zoals de herders: met lege handen, een leeg hoofd en een leeg hart. Want lege handen kunnen ontvangen, een hoofd zonder eigen-wijsheid kan buigen voor het mysterie en een hart zonder begeerte heeft ruimte om lief te hebben. Wie zich leeg maakt schept ruimte voor het goddelijk kind dat in ieder van ons aan het licht wil komen. Het grootste geschenk dat je aan het kind in de kribbe kan geven is je leegte. Dat hoef je niet te kunnen, dat mag je leren – een leven lang. Christus is een meester die je, als je bereid bent leerling te zijn en de weg te gaan, gaandeweg zal ontdoen van alles, zodat het je uiteindelijk aan niets zal ontbreken. Dat is in de zestiende eeuw prachtig als volgt verwoord door een van de grootste leeghoofden uit de christelijke mystiek, Johannes van het Kruis:

Wilt ge ertoe komen alles te weten,
wens dan in niets iets te weten.
Wilt ge ertoe komen alles te genieten,
wens dan in niets enig genot te vinden.
Wilt ge ertoe komen alles te bezitten,
wens dan in niets iets te bezitten.
Wilt ge ertoe komen alles te zijn,
wens dan in niets iets te zijn.
Sinds ik mij in het niets heb gesteld,
vind ik dat mij niets meer ontbreekt.