hart luchten: hoe gaat een kind om met een overlijden?
Mijn zoon van 9 speelt regelmatig met een vriendje die om het weekend in ons dorp komt om bij zijn Oma te logeren. Hijzelf woont in de grote stad op 25 min. rijden. Ze zijn even oud en dit jochie is -op 1 ander kind na- eigenlijk mijn zoon's enige vriendje. Ondanks dat ze elkaar niet wekelijks zien, zijn ze echt maatjes. Zodra het jongetje op zaterochtend wakker wordt bij zijn Oma, pakt 'ie z'n step en 3 min. later staat hij voor onze deur, tot grote vreugde van mijn zoon.
Dit even als inleiding.
Eergisteren kregen we vreselijk nieuws. De papa van deze jongen is overleden. 36 jaar. Op 21/12, tijdens en familiegebeuren bij Oma nota bene, kreeg hij vreselijke hoofdpijn en men zag meteen dat het menens was, dus hup naar het ziekenhuis. Daar aangekomen kreeg hij nog een beroerte en toen werd hij 10 dagen in kunstmatige coma gehouden. Op 31/12 stierf hij.
Toen ik dit aan mijn zoon vertelde, zag ik een angst in zijn ogen. Hij moest er bijna van huilen en is sindsdien erg ongerust over zijn vriendje. Ikzelf was (en ben) er ook totaal ondersteboven van. De Oma is dus de moeder van die man, en naar het schijnt kan ze enkel maar huilen. We weten niet hoe het jongetje er aan toe is, behalve dat hij vandaag *gewoon* naar school is gegaan. We weten niet goed of het gepast is om nu al te bellen. Wat te zeggen? We hebben het 1 dag voor de begravenis pas vernomen en moeten zelf ook nog bekomen van de schrik. Ik heb alvast 3 kaartjes gekocht, waarvan 1 kinderkaart met een puppy erop, witte roos in zijn bekkie. Die kaart stuurt mijn zoon aan zijn vriendje, en heeft mij gevraagd te helpen met een tekst. Dat is aardig gelukt. Maar nu mijn vraag: hoe verwerkt een kind van 9 zoiets vreselijks? Ik vergat nog te melden dat zijn moeder amper een jaar geleden genezen is van borstkanker. Hij heeft dus al een nare periode achter de rug.
Alle raad (vooral naar mijn zoon toe) en ervaringsverhalen zijn welkom.
hoort bij het leven
De dood hoort bij het leven en ik snap wel dat je bent geschrokken, maar er gaan zo vaak mensen dood. Dus daar went hij wel aan. Er is niets aan te veranderen, die vader is overleden en iedereen leeft verder. Dat gaat vanzelf.
Belangrijk lijkt me dat jullie contact opnemen met oma en met het jongetje. Dus eerst een kaart sturen, maar ook erover hebben wat er gebeurt als dat jongetje naar jullie dorp komt. Misschien vindt oma het juist fijn dat hij meer bij haar blijft en mag jouw zoon bij hun spelen zaterdag. Vrolijke kinderstemmetjes fleuren haar misschien een beetje op. Maar misschien vindt ze het juist fijn als hij bij jullie is, omdat ze hem niet zo goed om haar heen kan hebben. Je weet het niet en je komt er alleen achter als je met die oma praat.
Wat een narigheid. Sterkte ermee
Effect van verdrietige volwassenen op een kind
Als 9-jarige verloor ik mijn opa aan moeders kant en een week later opa aan vaders kant. De dood van opa aan moeders kant was geen verrassing en mijn moeder ging hier best goed mee om, ook wel verdriet maar geaccepteerd. Mijn vader daarentegen was intens verdrietig bij de onverwachtste dood van zijn vader. Dat intense verdriet maakte mij onrustig en gaf mij als kind een onveilig gevoel; mensen kunnen dus ook onverwachts sterven.
De tranen in zijn ogen, terwijl ik als 9- jarige mijn vader nooit zag huilen, deden pijn diep in het hart.
Dat is het effect van verdrietige volwassenen op een kind.
Bij het jongetje zal het bepalend zijn hoe zijn moeder ermee omgaat. Haar kracht om te overleven zal een voorbeeld zijn voor de jongen. Als het jongetje in bijzijn van jouw zoon erg verdrietig is, kan je zoon met hem praten over de dingen die ze samen met die vader gedaan hebben, goede herinneringen ophalen. Als de jongen niet verdrietig is, is er ruimte om over dingen te praten zoals auto's of gamespelletjes.
Hier in de buurt overleed onverwachts een vader. In het bedankkaartje stond hoe vele mensen onverwacht eten voor dit gezin hadden gekookt en dit kwamen afleveren.. Dat kan je ook voor die oma doen. Vragen of ze bij jullie wilt komen eten of dat je iets brengt. Voor vele oudere mensen is hun kring met bekenden toch al flink geslonken waardoor ze hun verdriet veelal in hun eentje verwerken omdat ze hun andere kinderen er niet mee lastig willen vallen. De oma heeft verdriet, de regel gepast leeft nu niet, ga gewoon naar haar toe.
besmettelijke ziekte
Als achtjarige verloor ik mijn broer. Ik vond het wel moeilijk dat iedereen op school deed alsof ik een besmettelijke ziekte had. Maar jij hoeft ook niet opeens met dat jongetje over het verlies van zijn vader te gaan praten. Ik wilde daar absoluut niet over praten met moeders van vriendjes, alleen met mijn ouders.
Het is wel fijn dat als hij verdriet heeft, het er gewoon mag zijn. Bij mij vroeg de juf na een paar maanden toen ik alweer moest huilen: ja wat nu weer?
En ik denk ik voor hem het fijnste als er normaal over wordt gedaan. Dus gewoon blijven spelen met jouw zoontje.
Vraag idd die oma wat ze liever heeft, daar spelen of bij jullie.
Met je zoon kan je er gewoon over praten. Dat dit soms gebeurt, maar bij zo'n jong iemand niet zo vaak. En dat hij gewoon vriendjes mag blijven met dit jongetje, dat het juist fijn is dat hij met hem kan spelen, ook al is hij soms verdrietig.
daar went hij wel aan?
Wat is dit nou weer voor rare reactie. De vader , 36, van je beste vriendje , 9, overlijdt en daar went hij wel aan? Dat mag ik hopen van niet. Voor vriendje is dit natuurlijk een enorm trauma, en ik denk dat het daarom ook zeker aandacht vraagt van Zwelgje, om haar kind, als beste vriendje van kind wat net zijn vader is verloren, te begeleiden in, hoe ga je daarmee om. Een oudere opa of oma die overlijdt is toch echt van een andere orde dan iemand in de bloei van zijn leven die wordt weggerukt, een jonge vader, die nog echt de vaderrol vervult. En wat denk je hoe die moeder zich voelt. Natuurlijk heeft dat invloed op een kind, niks wennen aan.
Belangrijkste is : just be there. Het is voor nabestaanden fijn wat reddingsboeien hebben, waaraan ze zich kunnen vastklampen in tijd van de achtbaan van emoties. En laat het van hen afhangen waar ze over willen praten, maar ga het ook niet uit de weg. Hoe machteloos je je ook kunt voelen. Ik heb zelf ook ervaring, en wat de kinderen prettig vonden is vooral een plek waar stabiliteit was, en niet continue gehuild werd. Maar het verdriet mag wel erkend worden. Mijn ervaring is ook dat kinderen gaan uitproberen: ze gooien een opmerking over het overlijden erin en dan kijken ze hoe je erop reageert. Erkennen en rustig over praten, dat werkte hier het beste.
Tatiana
Ik nam aan dat werd bedoeld: daar went de zoon van Zwelgje wel aan, niet het jongetje dat net z'n vader is verloren.
Tatiana
Het verhaal over de opa's is puur om aan te geven hoe het verdriet van nabestaanden kan doorwerken op een kind. Met 9 jaar heeft een kind vaak zelfs geen persoonlijke ervaring met verlies en zodoende geen idee hoe het met die emoties omgaat. Hoe zijn moeder ermee omgaat kan dan een voorbeeld voor hem worden.
moeder
Ik weet het niet hoor, of mijn moeder nou zo'n voorbeeld voor mij was hoe ik er mee om ging. Ik kon wel bij haar terecht, maar al gauw wilde ik haar niet meer verdrietig zien dus begon ik er maar niet meer over.
Zo'n verdriet verwerk je in ieder geval wel thuis, met je naasten, met diegenen die de overledene kenden. Ik weet niet of Zwelgje de vader kende en of het jongetje dan zo'n behoefte voelt om over zijn vader te vertellen.
In feite sta je als buitenstaanders van zoiets machteloos, maar pannen soep en ook na maanden/jaren oprecht geinteresseerde vragen hoe het gaat zijn fijn (voor de moeder en oma van het jongetje). Voor het jongetje zelf is het dus fijn dat het gewone leven (spelen) doorloopt en hij verdrietig mag zijn wanneer hij dat is.
Volgens mij
is het allerbeste om zo normaal mogelijk te doen tegen het jongetje. Zijn leven is overhoop gegooid en het laatste wat je dan wilt is dat allerlei buitenstaanders je als een rare diersoort of al melaatse gaan behandelen. Geen overdreven aandacht, geen vermijden van contact, gewoon zo normal mogelijk doen.
Jij hebt geen rol in het helpne verwerken van zijn verdriet,dat is aan zijn naasten. Hij bent een moeder van een vriendje, meer niet.
Het is fijn als je een dierbare verloren bent dat er plekken en eprsonen zijn waar alles bij het oude is gebleven, waar je neit constant herinnerd wordt aan je verlies. Als dan op zulke plekken anderen dat verlies weer ter sprake brengen doet dat meer kwaad dan goed.
Eens met Mark
Maar.... Als vrijwilliger heb ik vaak kinderen gehad die van alles meemaakte, van scheiden tot overlijden. Kinderen konden het wel ter sprake brengen. Dan is het belangrijk dat je rustig neutraal reageert. Aangeeft dat het heel erg is, ook wel verdrietig. Maar niet uitgebreid vragen stellen enzo.
Dus zo normaal mogelijk, maar als het kind er over praat wel op ingaan.
Normaal doen
Voor een kind van die leeftijd is het vooral belangrijk dat het buiten het gezin nog "normaal" is, dat hij nog gewoon kan spelen met vriendjes, zoals het altijd was. Een neefje van mij vroeg op die leeftijd als eerste: "gaan we nu nog wel op vakantie?". Wat je vooral niet moet doen is je kind gaan instrueren hoe je vindt dat hij vanuit jouw volwassenperspectief met zijn vriendje om moet gaan. Kinderen doen van nature vaak het goede, ze kunnen ook heel bot in hun uitdrukkingen zijn, maar daar moet je je niet mee bemoeien.
Ik had in die tijd eens mijn neefje achterin de auto, mijn zoon en een vriendje van zoon die net zijn zusje was verloren. Ze hebben op hun kinderlijk niveau met elkaar erover gehad wat erger was een vader die dood ging of een baby. Ik heb me wijselijk stil gehouden, daarna zijn ze bij elkaars graven (dus neefje bij zusje en vriendje bij vader) gaan kijken. En dat gaat dan helemaal niet plechtig, maar zo van goh jullie hebben een mooie rode kaars, die wil ik ook. Of zelfs: hoe duur was jullie grafsteen dan? Gewoon heel praktisch allemaal en daarna gaan ze voetballen.
Ik denk dat het belangrijker is dat je zo snel mogelijk iets richting de oma en/of de moeder (mits je die ook kent) te doen. Tuurlijk is het gepast om nu te bellen, wat zou dan een goeie tijd zijn volgens jou? Ik zou zelfs excuseren voor het late bellen, dat je het nu pas hoort. Wees voorbereid dat ze gaat huilen, dat heeft echt niks met jou te maken hoor, dat je haar eraan herinnert ofzo, want ze denkt er toch de hele dag aan.
dank
Ik heb veel aan de tips, en vooral aan het zinnetje dat het vriendje nog daar moet komen waar het 'normaal' is. Hij moet immers niet denken dat het nu overal ellende is.
Hij is trouwens dit weekend al weer in het dorp. Zijn oma sprak een voicemail in waarin ze ons bedankte voor de kaartjes aan iedeeen. Ze klonk, nu 5 dagen na de begravenis, natuurlijk nog erg triest. Morgenochtend staat het ventje waarschijnlijk weer bij ons aan de deur. Ben benieuwd hoe onze zoon zal reageren...
Oma
Wat fijn dat de oma zelf al belde, dat geeft ook aan dat ze wel behoefte heeft aan een "praatje", maakt het voor jou ook makkelijker. Met de jongens komt het vast wel goed.
