21 mei 2006 door Henk Boeke
Hoe bruikbaar is "regels zijn regels" bij het opvoeden van kinderen? En waarom klampen zo veel ouders zich zó daaraan vast? De redactie van Ouders Online neemt stelling.
"Regels zijn regels", zei Rita Verdonk, toen ze Ayaan Hirsi Ali deze week de Tweede Kamer uitjoeg. We weten niet of mevrouw Verdonk kinderen heeft, maar als ze als moeder hetzelfde uitgangspunt hanteert als in haar werk, dan kunnen we van die kinderen nog wel het een en ander aan narigheid verwachten.
Want door te stellen dat regels onwrikbare dingen zijn, waar niet aan valt te tornen, houd je je kinderen dom, en kweek je in het gunstigste geval kleine nazi's die alleen maar kunnen denken in termen van "Befehl ist Befehl". Dat is handig voor een overheid die volgzame burgers wil hebben (en voor ouders die al dat gezeur van hun kinderen maar lastig vinden) maar minder prettig voor de samenleving als geheel. En voor de kinderen zelf. In het ongunstigste geval kunnen dit soort kinderen namelijk persoonlijk down the drain gaan, omdat ze niet hebben leren nadenken en dus niet zelfstandig kunnen functioneren.
Dorien Pessers, hoogleraar rechtsfilosofie aan de VU, wees er in het tv-programma Buitenhof nog eens fijntjes op dat Hitler in 1933 een verbod uitvaardigde tegen het openlijk ter discussie stellen van wetten en regels. Inmiddels weten we wat daarvan gekomen is. Ook herinnerde ze nog even aan het simpele feit dat regels nooit voor zichzelf spreken, omdat er anders helemaal geen rechters nodig zouden zijn.
Het indrukwekkende betoog van Pessers gaf nog meer stof tot nadenken, juist ook met betrekking tot het opvoeden van onze kinderen. Ze vroeg zich bijvoorbeeld openlijk af waarom driekwart van de Nederlandse bevolking het beleid van Verdonk steunt, terwijl dat toch zo overduidelijk tot rampen moet leiden. Haar verklaring was dat de grote groepen mensen die Verdonk nu zo steunen in haar regels-zijn-regels-beleid, zélf ooit het slachtoffer van rigide regeltjes zijn geweest, en dat ze nu eindelijk terug kunnen meppen.
Pessers gaf geen voorbeelden, maar je kunt ze zo bedenken. En hoe langer je erover nadenkt, hoe overtuigender haar visie wordt. We geven drie voorbeelden uit onze eigen praktijk.
Afgelopen week werd bekend dat een aantal basisscholen in Groningen de bekende 'MSN-taal' ("ROFL, wil je ff w8ten") wil verbieden, omdat leerkrachten en ouders niet meer kunnen volgen wat er gezegd wordt.
Het is veelzeggend dat zo'n geluid juist uit Groningen komt, omdat er tot voor kort nogal neerbuigend werd gedaan over dialecten. Sterker nog: dat het spreken van een dialect vroeger domweg verboden was op school. Iedereen moest 'gewoon ABN' spreken. Pas recent is men tot het inzicht gekomen dat ABN ook maar een dialect is (namelijk: het dialect van de landstreek waar de politieke en economische macht zetelt) en dat het nuttig is om dialect-sprekende kinderen ervan te doordringen dat ze niet dom zijn, en dat hun eigen taal heel waardevol is.
Kortom: die Groningse schoolleiders balen ervan dat het dialect dat ze zelf niet mochten spreken, opeens salon-fähig is geworden, waardoor ze extra hard gaan terugmeppen met een verbod op MSN-taal.
Ander voorbeeld: webcam-seks. Veel ouders schrikken zich rot, wanneer blijkt dat hun kinderen seksueel actief worden. Vooral de webcam-seks, waarbij meisjes zich ontkleden en gaan masturberen voor de webcam, blijkt een toenemende bron van zorg – zo niet paniek – te zijn. Weg met die webcam! Afsluiten die internet-verbinding!
Natuurlijk kleven er gevaren aan webcam-seks, al was het alleen maar omdat je er chantabel door wordt. Maar dat rechtvaardigt nog geen overspannen reactie met draconische maatregelen. In tegendeel: de enige manier om ervoor te zorgen dat er gebeurt wat je wilt, namelijk dat dit gedrag stopt omdat het risicovol is, is ervoor zorgen dat je kind je serieus blijft nemen als gesprekspartner. Dat doe je niet met strenge regels, maar met een goed gesprek, waarin je duidelijk uitlegt wat de gevaren zijn. Want hoe strenger je bent, hoe meer een puber zijn of haar kont tegen de krib gooit.
Elke ouder wil serieus genomen worden door zijn kinderen. En elke ouder weet dat hij niet serieus genomen wordt wanneer hij overspannen reageert. Waarom wordt er dan tóch overspannen gereageerd? Niet alleen uit onmacht, of omdat het een Pavlov-reactie op schrik en angst is, maar ook uit jaloezie. De huidige generatie kinderen heeft meer mogelijkheden om zich te uiten – ook op seksueel gebied – dan de generatie van hun ouders, en de ouders zijn daar domweg jaloers op. "Wij" gaan dingen verbieden omdat "wij" in onze eigen jeugd dit soort mogelijkheden niet hadden. Dat bedenk ik niet zelf hoor, dat is de standaard-verklaring uit de psycho-analyse.
Nog één voorbeeld tot slot. Bijna dagelijks krijgen we bezorgde mail van ouders die denken dat hun kinderen de weg kwijt zullen raken omdat er bij hun opa's en oma's, als ze daar op bezoek zijn of logeren, vaak meer mag dan thuis. "Opvoed-deskundigen zeggen altijd dat kinderen consequent opgevoed moeten worden, maar mijn ouders (of: 'mijn schoonouders') gooien roet in het eten! Regels zijn bij ons regels, maar van hen mag alles! Wat doen we daaraan?!"
Nog even afgezien van het feit dat die tolerante opa's en oma's helemaal geen inconsequente opvoeding op hun geweten hebben, omdat hun kleinkinderen heel goed beseffen dat er voor elke situatie aparte regels bestaan (op school gelden bijvoorbeeld óók andere regels dan thuis), is dit opnieuw een voorbeeld van jaloezie-kramp. Zélf mochten de ouders die onze hulp inroepen allerlei dingen niet van hun eigen ouders – die nu opa en oma zijn – dus waarom zouden de kleinkinderen dat nu opeens wel mogen? "Het moest verboden worden! Ouders Online, doe er wat aan!"
Nee, daar doen we dus niets aan. Wat we wél doen, is iedereen op het hart drukken het eigen verleden met rust te laten, en niet te projecteren op de kinderen. Zéker niet wanneer dat leidt tot dooddoeners als "regels zijn regels", waarmee elk gesprek en dus elke vorm van opvoeden onmogelijk wordt gemaakt.
