29 augustus 2003 door Henk Boeke
Afgelopen maandag stapte de 11-jarige Lusanne van der Gun uit Oldeberkoop in de auto van een onbekende man, en verdween van de aardbodem. Heel Nederland was in rep en roer. Op woensdagavond kwam ze weer boven water, in een hotel in Venlo. Opnieuw stond Nederland op zijn kop. Wat kunnen we daarvan leren?
Deze week stond onze telefoon roodgloeiend. De ene na de andere media-redacteur wilde weten wat Ouders Online voor commentaar had op de ontvoering van Lusanne. En vooral: of we tips hadden om dit soort narigheid te voorkomen.
Daarnaast kregen we natuurlijk talloze e-mails van bezorgde ouders die ons de oren van de kop vroegen over boeken, folders, voorlichtingsvideo's, draaiboeken voor ouderavonden, enzovoorts, over het thema 'omgaan met de boze buitenwereld, in het bijzonder kinderlokkers'. (Opvallend was overigens dat het vooral ouders van peuters en kleuters waren, en niet zo zeer ouders van 11-jarige kinderen zoals Lusanne.)
Al die vragen hebben ons behoorlijk aan het denken gezet. Welke lessen zijn eruit te trekken?
De ontvoering van Lusanne werd ervaren als een nationale ramp. Maar rampen, hoe erg ook, gebeuren nu eenmaal. Op de een of andere manier schijnen we alsmaar te vergeten dat we het leven niet voor 100% in de hand hebben. Vandaar al die vragen naar tips en trucs om zo'n ontvoering te voorkomen. Terwijl een ontvoering, een ramp dus, niet te voorkomen vált.
Geen enkel kind is bestand tegen de verlokkingen van een lief konijntje, laat staan tegen de fysieke overmacht van iemand die hen een auto insleurt. De kidnapper van Lusanne schijnt zich gehuld te hebben in een vertrouwenwekkend uniform, wat óók al niet bevorderlijk is voor gezonde argwaan. Welk kind zou ooit kunnen bedenken dat iemand die eruit ziet als een politie, geen politie is?
De les die we hieruit kunnen trekken, is dat we bepaalde risico's gewoon moeten aanvaarden, omdat er echt geen kruid tegen gewassen is. Zelfs het verminderen van de risico's is louter schijn en zelfbedrog.
Aanvankelijk verbaasde het ons dat er zo'n enorme, aan hysterie grenzende ophef werd gemaakt over de ontvoering van Lusanne. Waarom trok deze zaak zoveel aandacht, terwijl er dagelijks kinderen doodgaan, ernstig gewond raken, of heel ziek worden. Denk maar niet dat die op de voorpagina van de krant komen, terwijl hun lot (en dat van hun ouders) net zo erg is.
Dus: waarom Lusanne wel en al die andere kinderen niet? Onder andere omdat het zo'n bijzondere gebeurtenis was. Verkeersongelukken, noodlottige valpartijen en ernstige ziektes zijn 'normaal'. Dat zijn min of meer geaccepteerde risico's. En doordat ze relatief vaak voorkomen, is het geen nieuws.
De les die we hieruit kunnen trekken, is dat we minder bang hoeven te zijn voor een kidnapping dan voor een ongeluk of een ernstige ziekte. En aangezien de meeste ouders daar (terecht) ook niet dagelijks mee bezig zijn, is het maar beter om het onderwerp gewoon te laten rusten.
Kort geleden hebben we weer eens een advertentie geweigerd, waarin een hulpmiddel tegen wiegendood werd aangeprezen. In dit geval ging het om een soort babyfoon, die gaat piepen als de baby een tijdje niet beweegt. Aangezien zelfs de meest geavanceerde ziekenhuis-monitor, die ook de hartslag en de bloeddruk bijhoudt, het risico op wiegendood met 0,0% vermindert (bron: Pediatrics, 4 april 2003), heeft zo'n babyfoon dus geen enkele zin. Het enige wat zo'n ding doet, is angstige ouders een gevoel van veiligheid bieden, terwijl de veiligheid in werkelijkheid niet toeneemt.
Het leuren met zo'n product, dat alleen maar inspeelt op het gevoel, zonder echt iets bij te dragen aan de veiligheid, noemen wij: het exploiteren van de angst.
Goed beschouwd deden de kranten en actualiteiten-rubrieken, die zo massaal aandacht besteedden aan de kidnapping van Lusanne, precies hetzelfde. Het exploiteren van de angst van ouders. Ze wéten dat ouders schijtend bang zijn voor dit soort gebeurtenissen, en ze spelen daar schaamteloos op in. Wat meer terughoudendheid zou eigenlijk wel op zijn plaats zijn.
De les die we hieruit kunnen trekken, is dat je je niet moet laten opnaaien. Een kidnapping is een ernstige zaak, maar de berichtgeving erover wakkerde de angstgevoelens nodeloos aan. En zolang de media zich niet kunnen beheersen, zul je al die opwinding zélf een beetje moeten relativeren.
Al die ophef wakkert niet alleen de angst van ouders aan, maar maakt ook de kinderen zelf onrustig. Dat werkt heel simpel: hoe bezorgder de ouders, des te gespannener de kinderen.
De bijbehorende les luidt dus: blijf liever naïef (voor zover mogelijk). En als u dat niet lukt: laat uw zorgen dan zo min mogelijk merken aan uw kinderen. Zij hebben recht op zorgeloze ouders, zodat ze ook zélf een beetje plezier in het leven kunnen houden.
Zoals u weet, huldigt Ouders Online het basisprincipe dat elke ouder op zijn eigen gevoel moet vertrouwen. Dus: als u doodsangsten uitstaat bij dat eenzame weggetje door het park, verbied uw kind dan gerust om daar te lopen of te fietsen. Of als u denkt dat het zinvol is om uw kind te trainen in nooit meegaan met onbekenden: prima. Zolang u zich maar realiseert dat het geen enkele garantie vormt voor het voorkomen van rampen, en dat het alleen bedoeld is voor uw eigen gemoedsrust.
We beschouwen dat ook als een les voor onszelf. Ons verstand zei dat we een nuchter en relativerend commentaar moesten schrijven, maar ons gevoel zegt dat we bange ouders serieus moeten nemen. En bange ouders willen tips.
Vooruit dan maar; eentje dan. Spreek met uw kinderen een wachtwoord af, en maak duidelijk dat ze alleen maar mee mogen gaan met mensen die dat wachtwoord kennen. Zo creëer je niet alleen een beveiliging tegen onbekenden, maar ook tegen hitsige ooms en vage buurlieden. Tegelijkertijd geef je met zo'n wachtwoord een les in gezonde waakzaamheid, die niet geladen maar wel speels is.
