1 juni 2001 door Judith van Praag
Judith van Praag vertelt over de gesprekken die zij voert met zichzelf en anderen over het omgaan met verlies en verdriet.
In deze aflevering bespreekt Judith het nut van een Doula (tussenpersoon) bij de bevalling. Die kan ervoor zorgen dat de stem van de barende vrouw toch nog gehoord wordt, ook al kan ze alleen nog maar kreunen en krijsen.
Als ze al een intelligent woord kán uitbrengen tussen de weeën door, zal datgene wat een vrouw uitkraamt tijdens de bevalling vaak niet echt serieus worden genomen. Als ze vloekt, tiert en schreeuwt dat ze "dit niet wil", is de kans groot dat het afgedaan wordt met: "Dat zeggen ze allemaal in dit stadium". Haar partner houdt zich bezig met haar welzijn en het op komst zijnde kindje, maar gaat toch meestal af op de mening van de verloskundige of gynaecoloog.
Hoe kun je toch gehoord worden, ook al zeg je het kreunend of krijsend tussen de weeën door?
Het was al vanaf het begin duidelijk: je zou in het ziekenhuis bevallen. Je vroedvrouw vond dat jammer en ze heeft nog geprobeerd om je om te praten, maar je hebt voet bij stuk gehouden. Je hebt om een ruggenprik gevraagd, maar je vroedvrouw blijft volhouden dat je het wel zonder kunt.
Je hebt een geboorteplan gemaakt (zie Aflevering 2). Je weet dat jouw dringende verzoek om een plaatselijke verdoving erin staat, maar dat stuk zit in je tas en die tas ligt in de kast. Je hebt te weinig energie om dat zelfs aan je partner uit te leggen. Die partner probeert je op dit moment – meegesleept door de vroedvrouw – moed in te praten.
Je bent al wat ouder, je hebt twee kinderen die met de Keizersnede op de wereld geholpen zijn. Twee dagen voordat je voor een sectio naar het ziekenhuis zou gaan, breken de vliezen en verlies je vruchtwater. Je man is nog 300 kilometer van huis, je neemt een taxi naar het ziekenhuis. Je eigen arts heeft geen dienst en nu staat die onbekende arts erop dat je derde kindje vaginaal geboren zal worden. "Een mooie ervaring erbij mevrouwtje!" Van een geboorteplan weet hij niets. "Het komt wel goed; iedere vrouw is opgewonden voor de bevalling", weet hij.
Je komt uit Nederland, je woont in het buitenland, en je wilt behoed worden voor al te snij-grage artsen. Maar de heftige weeën maken dat je geen zinnig woord kunt uitbrengen. Het verloskundig team maakt je klaar voor de operatie-kamer. Op dat moment zegt je partner: "Misschien is het wel beter; zij weten toch wel wat goed voor je is?"
Begin jaren negentig klonk het motto: 'Gynaecoloog als het moet, vroedvrouw als het kan'. Dat deed vermoeden dat de laatste te verkiezen was boven de eerste. Of die slogan bedacht was door de vereniging van vroedvrouwen of door de ziektekosten-verzekeraars, is mij nooit duidelijk geworden. Veel vrouwen weten dat het niet uitmaakt: of er nu een arts bij is of een vroedvrouw, tijdens de bevalling wordt veel te vaak niet naar de vrouw of haar partner geluisterd.
Mij was een Keizersnede beloofd als ik om zes uur 's avonds niet voldoende ontsluiting zou hebben. De co-assistent wilde de O.K. om zes uur 's avonds klaarmaken, maar de arts, die thuis gebeld werd, gaf daar geen toestemming voor. Ik wist op dat moment dat het fout zou gaan, maar kon niet meer voor mezelf spreken. Mijn Amerikaanse man ging ervan uit – voor zover hij überhaupt wist wat er gaande was want iedereen sprak Nederlands – dat het medisch team deed wat het beste was.
Van de traumatische geboorte van Ariane Eira heb ik geleerd dat een geboorteplan belangrijk is, maar dat dat niet voldoende is. Het is van levensbelang dat er een goede communicatie is tussen de barende vrouw en haar begeleiders. En als de vrouw zelf niet zo veel meer kan zeggen tijdens de baring, moet iemand anders voor haar spreken. Die tussenpersoon kan er dan voor zorgen dat de gemaakte afspraken ook daadwerkelijk worden uitgevoerd.
Natuurlijk mogen handelingen die het leven van moeder en kind juist kunnen redden, niet tegengegaan worden. Ook dat moet in het geboorteplan staan. Nood breekt wet. Je hebt weinig aan een 'spreekbuis' die volhoudt dat de baby met een Keizersnede gehaald moét worden, terwijl het artsen-team van een medische complicatie op de hoogte is die maakt dat een Keizersnede het leven van jou of je kind juist in gevaar zou brengen.
In Amerika is de 'Doula' in opmars. Het woord doula is uit het Grieks afkomstig en betekent: 'zorgen voor'. De Doula bemoedert de moeder. Zij (of hij) zorgt ervoor dat aan de wensen en eisen van moeder en partner voldaan wordt.
De Doula is meer dan een coach, ondergaat een zeer uitgebreide training, maar is geen verloskundige. Terwijl het idee van de Doula geënt is op het model van de Nederlandse kraamverpleging, is er het belangrijke verschil dat een Doula tijdens de bevalling aanwezig is. De Doula geeft de barende vrouw een stem: ze zorgt ervoor dat de wensen van de ouders zoveel mogelijk ingewilligd worden.
Er zijn ook 'Post-partum'-Doulas: ze komen pas na de bevalling kijken en lijken dus meer op onze kraamverzorgsters.
Toen ik eindelijk weer de moed kon opbrengen om aan een volgende zwangerschap te denken en bezig was een geboorteplan op te stellen, las ik een interview met Penny Simkin, de presidente van de Doulas van Noord-Amerika.
Simkin, van beroep fysio-therapeut en gespecialiseerd in zwangerschapsgymnastiek, kreeg zelf vier kinderen. Haar eigen ervaring en die van anderen in gedachte, bracht haar tot de hypothese dat de nasleep van een traumatische bevalling overeenkomsten vertoont met het Post-Traumatische Stress Syndroom (afgekort PTSS) dat Vietnam-veteranen kennen. Iemand met PTSS ziet de vreselijkste momenten herhaald in nachtmerries. (Dit fenomeen moet trouwens niet verward worden met post-natale of post-partum depressie, afgekort PPD).
Simkin was ervan overtuigd dat veel traumatische bevallingen voorkomen kunnen worden, als er maar meer aandacht is voor de vrouw.
Geïnspireerd door bevallingswijzen in Latijns Amerika, gecombineerd met wat ze wist over de Nederlandse kraamzorg, kwam ze op het idee de Doula in het leven te roepen. Momenteel worden overal in Amerika vrouwen – maar ook mannen – opgeleid tot Doula en gaan telkens meer ziektekostenverzekeraars over tot het vergoeden van dergelijke hulp.
In Amerika wees onderzoek door ziektekostenverzekeraars uit dat vrouwen die een Doula aan hun zijde wisten, minder vaak een onplezierige nasleep ondervinden dan vrouwen die het zonder zoiemand hebben gedaan. En dit geldt voor zowel natuurlijke bevalling als voor sectio's. Het idee alleen al dat iemand het voor je op zal nemen, blijkt op alle fronten te helpen.
Vrouwen in Nederland zouden een vriend of vriendin, hun moeder, zuster of ander familielid kunnen vragen als 'spreekbuis' te fungeren tijdens de bevalling. Zodat er iemand anders is die zorgt dat er aandacht wordt besteed aan het geboorteplan. Zelfs een vrouw die geen woord kan uitbrengen, moet gehoord worden.
