19 mei 2006 door Esther de Charon
Ben je na je 40e nog geschikt als moeder? Gaan de mensen dan vragen: "Bent u met uw kleinkind aan het wandelen?" Welke vooroordelen kom je tegen en hoe werkt het in de praktijk? In deze column vertelt Esther de Charon hoe het voelt om een oudere moeder te zijn, wat er gebeurt, en hoe je ermee omgaat.
Als er iets makkelijk is om jezelf mee op te zadelen, dan is het wel schuldgevoel. Schuld met een grote S. We hebben er allemaal last van. Voor onze Hollandse calvinistische geesten is het makkelijker om schuld te voelen dan trots. Trots? Brrrrrrr, rillen we afkeurend. Dat is meer iets voor Amerikanen. Schuldgevoel is voor ons de perfectie emotie.
Vooral vrouwen hebben er last van. Hoe hoger de lat ligt, des te meer is er om je schuldig over te voelen. Doe ik wel hard genoeg mijn best? Zorg ik wel goed genoeg voor mijn ouders? Met stip op nummer 1 staat het grootste slachtoffer van het schuldgevoel: de moeder.
Ik kan het weten. Ik had altijd al last van te veel cocktails drinken, een boek lezen in plaats van sporten, vader niet bellen, midden in een spannende film de telefoon niet aannemen, nog meer lipstick, parfum, jurk of schoenen kopen. Schuldgevoel als bijwerking van een actie, of juist het nalaten van een actie. Het soort schuldgevoel dat je nog onder het tapijt kunt schuiven.
Maar sinds ik moeder ben, zijn Schuld en ik pas echt dikke maatjes. Van het soort 'twee handen op een buik'. Waar ik ga, daar gaat Schuld. Het schuldgevoel betreft namelijk niet alleen mij, maar vooral mijn kind. Arme jongen, ongevraagd aanstichter van mijn oneindige berg schuldgevoel. En het gaat echt nergens over. Niks oude dame van de sokken rijden, belasting oplichten, zwartrijden in de tram of mijn zoon voeden met Happy Meals.
Omdat moeders het nooit goed doen, zijn alleen de allersterksten onder ons vrij van schuldgevoelens. Heb je geen borstvoeding gegeven? Weet je wel wat je je kind daarmee hebt ontnomen? Kan-ie nou nóg niet praten? Heb je dan geen cursus babygebaren gedaan? Krijgt-ie eten uit een potje? Maak je dat niet zelf dan? Masseer je je haar wel iedere dag? Geen Tijd? Hoezo? Werk je nog dan? Blijf je niet thuis voor je kind? Waarom heb je hem dan? Ben je wel de ultieme lover voor je partner? Heb je dat vet er nou afgetraind? Werk jij maar drie dagen?
Zo komen we nooit door het glazen plafond. Het is jouw schuld dat de emancipatie van de Nederlandse vrouw blijft steken. Eigenlijk zou jij je studiegeld moeten terugbetalen. Jij bent een waardeloos lid van onze gemeenschap.
Schuld als leidraad maakt wel dat je niet snel tevreden bent. Het houdt de vaart er in. Weliswaar gaat er een erg vermoeiende monologue intérieur aan vooraf. "Hè, wat zit ik lekker. Iets té lekker, ik moet nog een column schrijven. Dat kan wachten, ik verdien het om te genieten van deze koffie. Ja, maar straks krijg ik weer een mail van de redactie: of ik nog eens op de proppen kom met mijn stukje." En zuchtend maar weer aan de slag.
Schuldgevoel maakt dat je heel veel wilt, maar nergens meer toe komt. Ik wil de beste school, de beste arts, de beste crèche, de beste oppas en de meest inspirerende uitjes voor mijn zoon. Op mijn wekelijkse mama-dag wil ik naar Artis, bulldozers kijken, boekjes lezen, muziek maken, naar opa en oma, met vriendjes spelen en mij volledig aan mijn kind wijden. En tussendoor de was van een week doen, een intelligent artikel schrijven en een maskertje nemen.
Maar negen van de tien keer eindigen die voornemens in een dagje binnenhangen. Ook gezellig, maar de geestelijke en kunstzinnige opvoeding van het prinsje gaat wel volledig de mist in. Mama-dag wordt altijd begeleid door knagend schuldgevoel.
Ik ben zo vrij om als oudere moeder mijzelf op de overtreffende trap van het Grote Schuldgevoel te plaatsen. Op mijn leeftijd had ik wel een kind met een afwijking kunnen krijgen! Wat doe ik mijn kind aan?! Als puber heeft-ie een moeder die zich zwetend door de overgang heenbijt. En nu blijkt ook nog eens dat stress tijdens de zwangerschap niets dan ellende en een laag geboortegewicht oplevert. Dat is onderzocht. Dus is het zo. De remedie: niet meer dan drie dagen per week werken en de zwangerschap in evenwichtige kalmte doorbrengen.
Dat heb ik destijds óók al niet best aangepakt. Non-stop werken, huis gekocht, twee huizen ingepakt, inhoud losgelaten in één huis, en tussendoor getrouwd. Gode zij dank voor het keurige standaard geboortegewicht van mijn zoon. Oude moeder met een ongezond kind als de ultieme boete voor de stress.
Tenslotte is er nog het existentiële schuldgevoel. Had ik er wel mogen zijn? Neem ik niet te veel plaats in? Kan ik dat de mensheid wel aandoen? Wat nou als de zondvloed echt na mij komt?
Dat dieptepunt is hét moment om even gas terug te nemen op het schuldvlak. Het moet niet gekker worden. Terwijl ik dit zit te typen, erger ik me in toenemende mate aan dit gedrein over schuld en boete. Hou toch op. Wij hebben alleen maar te veel keuzemogelijkheden.
Dus wil ik graag afsluiten met: moeders (en vaders, ooms, tantes, opa's, oma's en kinderen) van Nederland, flikker je schuldgevoelens uit het raam. Luister niet naar onderzoekers, kamerleden en columnisten. Stuur je kinderen naar de patatboer, laat je werk liggen, vergeet de hond en neem de telefoon niet op. Blijf lekker de hele dag in bed met een doos bonbons en de afstandsbediening. En wat je ook doet: voel je niet schuldig.
