15 juni 2002 door Judith van Praag
Judith van Praag vertelt over de gesprekken die zij voert met zichzelf en anderen over het omgaan met verlies en verdriet.
In deze aflevering wordt duidelijk dat iedereen zelf moet bepalen hoe hij of zij verder moet na het verlies van een kind of een partner.
Men zegt wel eens: "Wanneer je ouders overlijden, verlies je een stuk van je verleden. Wanneer je partner overlijdt, verlies je je greep op het heden. En wanneer je kind overlijdt, verlies je het zicht op de toekomst." In grote lijnen is dat natuurlijk zo. Niemand heeft je gekend zoals je moeder of vader. Je partner kent je als geen ander, en je kind moet jouw lijn voortzetten.
Geen verlies is hetzelfde en toch zijn er overeenkomsten: niemand kan de plaats van een overledene innemen. En geen mens kan je vertellen hoe je het heden en de toekomst moet invullen.
Na de dood van een baby wil de een meteen weer zwanger worden, terwijl een ander liever een tijdje wacht, of móet wachten door omstandigheden. Wat de beweegredenen van de ouders ook zijn voor hun eigen keuze, de omgeving heeft altijd een eigen kijk op de zaak, en deelt die te pas en te onpas mee.
Na Ariane's geboorte en dood wilde ik zo snel mogelijk weer zwanger worden, maar Gary moest daar niets van hebben. Hij vertrouwde de artsen niet meer, en was bang voor herhaling. Een vriendin zei: "Dan prik je toch die condooms door...?"
Toen Gary zei: "Laten we het weer proberen", werd ík bang. Pas toen ik een gynaecologe vond die me echt het gevoel gaf dat ik op haar kon rekenen, durfde ik het aan. Achteraf gezien is het spijtig dat we samen zoveel tijd verloren hebben laten gaan. Als je niet meer zo jong bent – vooral als vrouw – telt ieder jaar.
Wat de oorzaak van het overlijden ook is, ouders willen weten waarom hun kindje niet levensvatbaar was. Velen vragen zich af of zij schuld hebben en of er van herhaling sprake zal zijn. Maar óók de omgeving wil weten wat er gebeurd is en waarom.
Ouders bespreken de mogelijke diagnose en toekomstverwachtingen met artsen, maar de omgeving tast in het duister en men gaat soms zelf scenario's bedenken. Wanneer het ouderpaar zegt weer snel zwanger te willen worden, is het antwoord wel eens: "Zou je dat nou wel doen? Misschien kun je beter adopteren; er zijn genoeg kindertjes in de wereld die ouders nodig hebben."
Wanneer er iets aan de hand was met de baby, krijgen ouders vaak te horen: "Tis beter zo." Dergelijke negatieve opmerkingen zijn even erg als het zogenaamd positieve: "Je kunt toch wéér een kindje krijgen?", of: "Gelukkig heb je er al vier." Alsof het gestorven kindje niet gemist zal worden.
Terwijl de sprekers enkel goede bedoelingen hebben, drijven ze met wat ze zeggen een mes in het hart van de ouders. Ieder kindje, hoe kort het ook in het bewustzijn van de ouders heeft geleefd, speelt voor altijd een belangrijke rol in hun leven.
In plaats van zelf gevolgtrekkingen te maken, zou je als vriend of familie eens aan de ouders kunnen vragen hoe of wat. Naast verdrietige uitlatingen krijg je dan vaak veel te horen: dan komt naar voren wat de toekomst-wensen van de ouders zijn, of een realiteit waar ze mee strijden.
Als een baby sterft, zijn de papa en mama eigenlijk de enigen die de baby echt gekend hebben; daarom zal iedereen voelen dat zij het grootste verlies lijden. Maar iemand die zijn of haar partner verliest, zal behalve met de goede bedoelingen van anderen ook nog te maken krijgen met de claim die familieleden (en soms ook vrienden) leggen op de herinnering aan de overledene.
Zo zien veel volwassen kinderen liever niet dat Vader of Moeder na de dood van de andere ouder met een vriend of vriendin op de proppen komt. Alsof de herinnering aan de geliefde overledene zal verdwijnen met de komst van een nieuwe partner.
"Die laat er ook geen gras over groeien..." Dat slaat dan letterlijk op het graf.
Een kindje laat in de meeste gevallen in ieder geval negen maanden op zich wachten. Tegen die tijd is de omgeving al weer bijna vergeten (!) hoe groot het verdriet om het verlies was. Bovendien zal een gezond baby'je met open armen verwelkomd worden. Maar bij weduwen en weduwnaars wordt met een andere maat gemeten.
Terwijl de omgeving aan de ene kant verwacht dat je na het grote verlies de draad weer oppikt waar je hem hebben laten vallen, word je erop aangekeken wanneer je binnen een jaar je oog op een ander laat vallen.
Mensen die een verlies hebben geleden, gaan daar allemaal op hun eigen manier mee om (zie http://ddraven.tripod.com/psh/articlecnn.html).
Verdriet om verlies slijt, maar gaat nooit helemaal over. Het is voor velen een opluchting wanneer zij ondanks hun verdriet weer interesse in het leven krijgen. Dat is geen kwestie van gewoon weer de draad oppikken, maar van het weer kunnen en willen ontvangen en geven van liefde. Openstaan voor liefde is openstaan voor het leven.
Een moeder van een overleden baby zal in veel gevallen weer zwanger willen worden, nog voordat de rouw-arbeid verricht is. Maar het is niet gezegd dat haar angsten op een later tijdstip niet even hard naar voren zouden komen. Er is geen goed of fout moment. Waar het omgaat, is dat het verdriet niet weggestopt wordt, dat het bespreekbaar blijft. Dat geldt evenzeer voor weduwen en weduwnaars.
Juist het willen investeren in de toekomst kan als een ode aan de herinnering van de geliefde overledene worden gezien. Alleen de ouders van een overleden baby en de partner van een overledene kunnen weten wanneer de tijd daar rijp voor is.
