Als opa of oma overlijdt, dan kan het lastig zijn: wat vertel je wel en niet aan je kind? Bij het overlijden van opa of oma, jouw (schoon)moeder of (schoon)vader, heb je te maken met je eigen verdriet en rouwproces. Tegelijkertijd wil je je kinderen beschermen tegen de pijn en het verlies wat bij het verlies van hun opa of oma hoort. Aan de andere kant horen de verdrietige en zware dingen ook bij het leven. Hoe praat je over de dood met je kind? Wanneer vertel je wat? En wat zijn handige tips? We zochten het voor je uit.
Het begrip 'dood' is voor jonge kinderen nog lastig te plaatsen. Daarom is het handig om te weten wat jouw kind er eigenlijk al van begrijpt.
Vanaf de geboorte tot ongeveer 2 jaar: kinderen snappen het fenomeen dood nog niet.
2 tot 5 jaar: peuters hebben nog geen tijdsbesef, dus dood is voor hen iets tijdelijks. Ook snappen ze het verschil tussen dood en levenloos nog niet. In periodes van rouw nemen ze de reacties van hun ouders over.
5 tot 8 jaar: ze begrijpen dat dood voor altijd is en dat alles wat leeft ook een keer dood gaat. Ze snappen het verlies maar weten niet goed hoe ze ermee om moeten gaan.
8 tot 12 jaar: kinderen van deze leeftijd snappen dat ook zij een keer dood gaan. Als een dierbare overlijdt, kunnen ze (tijdelijk) terugschieten in kinderlijker gedrag.
12 tot 21 jaar: de dood en het verlies wat erbij hoort, kan tieners afschrikken. Ze willen zich terugtrekken in het gevoel van toen ze klein waren, toen ze nog beschermd waren voor de dood. Tel daar puberteit bij op en dat kan dit een ingewikkeld onderwerp maken.
Het is belangrijk om je kind zo snel mogelijk te vertellen dat opa of oma is overleden. Kinderen voelen vaak aan dat er iets aan de hand is en het is beter als ze het nieuws direct van jou horen. Zo voorkom je dat ze het van iemand anders vernemen of zelf conclusies trekken uit gesprekken van volwassenen. Dit kan verwarrend zijn en het nieuws een eigen leven laten leiden in hun hoofd.
Probeer het hele gezin bij elkaar te brengen om het verdrietige nieuws te delen. Sommige kinderen zullen meteen vragen stellen of hun verdriet uiten, terwijl anderen misschien stil worden en tijd nodig hebben om het nieuws te verwerken. Neem daarna de tijd om apart met je kind(eren) te zitten en te praten over hun gevoelens. Luister aandachtig en vul niets in voor je kind, maar laat hen hun gedachten en emoties vrijuit delen.
Een slechtnieuwsgesprek voeren is niet leuk, maar wel heel belangrijk. Door dit op een goede manier te doen, kun je je kind helpen met de rouwverwerking. Hieronder vind je een voorbeeld van wat je zou kunnen zeggen:
"Lieverd, er is iets heel verdrietigs gebeurd waar ik met je over wil praten. Weet je nog hoe we het soms over de dood hebben gehad en hoe dat een deel van het leven is? Vandaag is opa/oma overleden. Dat betekent dat hij/zij niet meer bij ons is en dat we hem/haar niet meer kunnen zien of horen. Ik weet dat dit heel moeilijk is om te begrijpen en dat het je verdrietig maakt. Het is oké om te huilen en het is oké om boos te zijn. We gaan samen door deze moeilijke tijd heen en we kunnen altijd praten over hoe we ons voelen. We houden heel veel van opa/oma en we zullen altijd mooie herinneringen aan hem/haar hebben."
Dit zijn nog enkele tips voor een ‘goed’ slechtnieuwsgesprek:
Stop je het gesprek na het slechte nieuws dat opa of oma dood is of leg je nog meer uit? Dat is net als bij veel dingen in het ouderschap aan jou. Jij kent je kind het best en weet wat hij wel en niet aankan. Over het algemeen geldt: hoe jonger je kind, hoe korter de boodschap. Oudere kinderen willen vaak meer weten over de oorzaak en hebben meer vragen. Maar ook bij oudere kinderen kun je het kort houden. Er komt namelijk vrijwel niets meer binnen zodra je hebt verteld dat opa of oma dood is. Kijk dus eerst hoe je kind reageert en sluit hierop aan. Knuffel, geef troost of beantwoord vragen.
Het is heel begrijpelijk als je de pijn voor je kind wilt verzachten door iets te zeggen als ‘opa slaapt voor altijd’ of ‘oma is een sterretje geworden’. Toch is het belangrijk om eerlijk te zijn en het woord ‘dood’ te gebruiken. Kinderen begrijpen zulke verzachtende boodschappen vaak niet goed en het kan zelfs angst veroorzaken, bijvoorbeeld dat ze zelf bang worden om te gaan slapen.
Leg rustig en duidelijk uit wat ‘dood’ betekent. Dit helpt je kind om beter om te gaan met dit moeilijke onderwerp. Hoewel je niet kunt voorkomen dat je kind met de dood te maken krijgt, kun je hem of haar wel helpen om hier op een goede en gezonde manier mee om te leren gaan.
Kinderen verwerken emoties en gebeurtenissen anders dan volwassenen. Het kan fijn zijn om samen het nieuws en verdriet een plek te geven op een andere manier dan met woorden.
Het helpt als je van een afstand naar de dood kunt kijken om het beter te begrijpen. Je ziet iemand anders in dezelfde situatie en kunt het vergelijken met jezelf. Dat geldt voor kinderen en voor grote mensen. Boeken kunnen hierbij helpen. Wat voelt de hoofdpersoon? Heb jij dat ook? Is het voor jou anders?
Voor kinderen van 3 tot 6 jaar
Voor kinderen van 4 tot 7 jaar
Voor kinderen van 8 tot 12 jaar
Hoewel dood en rouw bij het leven hoort, is het niet iets waar we graag over praten. Toch hoeft het niet ingewikkeld te zijn om het bespreekbaar te maken. We kunnen tips geven, maar het is aan jou om te kijken wat er bij jou, je kind en je gezin past. Er komt na het overlijden van Opa of Oma veel op jullie af. Vaak moet er binnen een week van alles geregeld worden. Een uitvaartverzorger kan daarbij helpen. Zij nemen je de zorg uit handen, zodat jullie rustig op jullie manier afscheid kunnen nemen en een begin kunnen maken aan het rouwproces.
Heb jij al nagedacht over je eigen uitvaart? Met een uitvaartverzekering weet je zeker dat je je geliefden alle praktische en financiële zorgen uit handen neemt. Bekijk de mogelijkheden hier.
Misschien vind je dit ook interessant:
Is jouw (schoon)vader of (schoon)moeder overleden en wil je hem of haar blijven herinneren binnen jullie gezin? Lees deze tips om herinneringen levend te houden.
De dood bespreekbaar maken, kan moeilijk zijn. Je vindt hier tips om met je kind te praten over leven en dood.
Hebben jullie al een voogd aangewezen voor jullie kind(eren)? Lees hier hoe je dit kunt doen!
Dit artikel is samen met kennispartner Monuta geschreven.
