Het forum van Ouders.nl is een online community waar iedereen respectvol met elkaar omgaat. Het forum is er voor ouders met vragen over opvoeding, ouderschap, ontwikkeling, gezondheid, school en alle andere dingen die je als ouder tegenkomt in het leven.
3 december 2004 door Justine Pardoen
Knuffels hebben een belangrijke functie, maar ze zijn niet onmisbaar. "Als oma doodgaat leer je je kind toch ook om dat te accepteren?" Zin en onzin van de knuffel.
Niet alleen baby's en kleine kinderen vallen ervoor, ook grote mannen hebben iets met beren. De bekendste is Theodore Roosevelt, ooit president van de Verenigde Staten. De teddybeer heet naar hem. Hij zou ooit tijdens een jacht geweigerd hebben om een berenwelpje te doden. Door een kranten-cartoon werd dit bekend, waarna een slim ondernemers-echtpaar erop insprong door een beer te maken en deze in hun etalage in Brooklyn te zetten, met een kaartje 'Teddy's bear' erbij.
We schrijven 1902 en dat was ook het begin van een rage die vandaag de dag nog voortduurt. Roosevelt verzette zich er niet tegen. In de verkiezingscampagne van 1904 nam hij zelfs een beer als mascotte. De originele teddyberen worden nog steeds geproduceerd en halen hoge bedragen op veilingen.
Heel kleine baby's worden vaak al met een knuffel in de wieg gelegd. Dat slaat eigenlijk nergens op. Hoewel ze het interessant vinden om ernaar te kijken, vooral als er contrasterende vormen en kleuren te zien zijn (zoals zwarte stippen op een wit rond gezichtje), gebruiken ze het nog niet als knuffel.
Pas tegen de tijd dat een baby een half jaar oud is, krijgt hij voor het eerst behoefte aan een knuffel als vervanging voor de moeder.
In een cultuur waar een kind al snel door anderen verzorgd wordt, ontstaat de gewoonte om het kind een voorwerp te geven waar de behoefte aan mama op kan worden overgedragen.
Veel moeders ervaren dat een baby (of een heel jong kind) rustig wordt door de geur van mama op een kledingstuk of een doekje in de wieg. Vooral als er iets aan te frunniken valt.
Het lijkt erop dat het gaat om de combinatie van tactiele bevrediging en geur, van voelen én ruiken. Met de huid (vingers, mond, gezicht) voelt het kind de structuur en met de neus ademt hij mama in.
In sommige culturen is de moeder altijd lijfelijk aanwezig, ook 's nachts. Dat is waarschijnlijk de reden waarom allochtone kinderen vaak geen knuffel hebben. Zolang een kind voortdurend bij mama kan zijn, ook in bed gedurende de nacht, is er geen behoefte aan een vervanging.
Vaak doet het kindje hetzelfde met de knuf als het met de moederborst doet tijdens de voeding: een combinatie van druk uitoefenen en innemen. Trekken, strijken, duwen en snuiven.
De ritmische bewegingen van het gewiegd worden horen daar ook bij. Sommige kinderen bewegen dan ook hun hoofd heen en weer, of schurken zichzelf heen en weer ergens tegenaan. Soms kijken ze daar dan ook nog heel hemels bij. Kijkend in het niets gaan de oogjes vanzelf toe, en dommelen ze heerlijk tevreden en veilig weg.
Knuffels kunnen op den duur zelf, zonder de geur van mama er nog aan, zorgen voor de geborgenheid.
Vaak hoor je dat knuffels niet gewassen mogen worden. Dat klopt gedeeltelijk. Voor een klein kind was je de oorsprong van het geborgen gevoel inderdaad weg in het spoelwater. Maar als een kindje ouder is, kun je de knuffel gerust in de was doen. Dan is 't het ding zélf waar het kind een band mee opgebouwd heeft.
Een 6-jarige die nog met zo'n stinkende lap rondloopt, waar niemand een sopje op zou mogen loslaten, dat is echt onzin.
Soms lijkt de knuffel een vriendje: degene die je helpt als anderen er niet zijn om je te helpen. Je steun en toeverlaat op bange momenten. Kinderen praten met hun knuffel. Ze laten hun knuffel ook wel nare klusjes opknappen die zij zelf niet willen opknappen, en ze geven hun knuffels de schuld van alles wat zij zelf gedaan hebben maar niet durven toe te geven.
Het komt ook voor dat de knuffel niets anders is dan het slachtoffer van de agressie van het kind. Hij wordt dan geslagen, of anderszins hardhandig aangepakt. Dat zal een manier zijn om grip te krijgen op de eigen omgeving en het eigen leven, waar vaak dingen gebeuren waar een peuter met de pet niet bij kan. Je uitleven op een ondergeschikte is een primitieve, maar veel voorkomende reflex; de knuf moet het bezuren.
Sommige kinderen vertonen nooit enige behoefte aan een zacht levenloos ding. Vaak houden zij het bij een duim of speen, maar er zijn ook kinderen die zelfs daar niet naar talen.
Ook die kinderen zijn gezond. Vooralsnog denken wetenschappers niet dat er wat mis is met deze kinderen. Maar waarom zij geen knuffel nodig hebben, terwijl andere kinderen er zoveel aan ontlenen, is niet duidelijk.
1. Let er bij de aanschaf van een knuffel op dat hij goed wasbaar is. Was hem regelmatig, om te voorkomen dat de stank te erg wordt. Maak er een ritueel van, samen met je kind. Wassen, drogen, en verzorgen. De verzorging kan onder andere omvatten: het vastnaaien van losgeraakte delen, het aanbrengen van nieuwe vulling, en het vervangen van kapotte onderdelen. Bijvoorbeeld met de badstof van een washandje of een oude handdoek.
2. Spreek met je kind de regel af dat de knuffels niet mee naar buiten gaan, maar dat ze in bed blijven wachten. Sommige ouders laten hun kind de knuffel overal mee naartoe slepen. De kans dat het ding ergens valt en voor eeuwig achterblijft, is dan groot. Kinderen vinden het in het begin misschien moeilijk om de knuffel achter te laten, maar het is niet onoverkomelijk. Ze leren er bovendien van dat het heel goed mogelijk is om zelfstandig dingen te doen. Dat geeft zelfvertrouwen.
3. Wees niet al te streng met afspraken en regels in tijden van crisis. Kinderen vallen vaak terug naar vroeg-kinderlijk gedrag (regressie) in periodes van hevige stress. Dat kan een periode rond een echtscheiding zijn, maar ook – in onze ogen – lichtere zaken als een verjaardag, proefzwemmen of diploma-zwemmen, of zelfs de Sinterklaastijd. Voor een kind zijn dat allemaal spannende tijden. Een terugval naar een periode waarin ze zwaar leunden op de veiligheid en geborgenheid die de knuffel bood, is dan heel normaal. In dat geval kun je als ouder ook iets soepeler omgaan met de geldende regels. Maar zeg er wel bij dat het tijdelijk is. "Alleen dit weekend, en daarna blijft knuf weer alleen op je kamer", en houd je daar dan ook aan.
4. Maak geen drama van het verlies van een knuffel. Er zijn ouders die hemel en aarde bewegen om een verdwenen knuffel terug te vinden. Enorme bedragen zijn al geboden voor replica's ter vervanging van de oude verdwenen stinkende pop. Soms lijkt het alsof het voor de ouders een groter drama is dan voor het kind. Kinderen kunnen inderdaad enorm van slag zijn als het beest weg is, maar ook dat gaat weer voorbij, als je er goed mee omgaat. Het is dus beter om je kind te leren hoe je om kunt gaan met dit soort verlies. Dat doe je ook als oma dood gaat tenslotte. Dan ga je ook niet als een razende op zoek naar een nieuwe. Dus: praat erover, haal samen herinneringen op, maak een tekening, koop een nieuwe, bedenk er een nieuwe naam voor, bespreek of de oude deze nieuwe ook niet mooi zou vinden, en besteed aandacht aan de eerste nacht samen.
5. Kleineer nooit de liefde van je kind voor zijn knuffel. Plaag een kind nooit met de uitzonderlijke liefde voor zijn knuffel en zet hem ook nooit te kijk waar anderen bij zijn. Het is onfatsoenlijk en kwetsend om geheimpjes van anderen te verklappen, ook als het gaat om in jouw ogen onschuldige dingen als de manier waarop je kind zijn knuffel koestert.
6. Als ge uw knuffel kwijt zijt en u houdt het echt niet langer uit, surf dan naar de Knuffelkwijtsijt.
was hoofdredacteur van Ouders Online (tot 1 september 2018), en is specialist op het gebied van jeugd en media. Ze wordt regelmatig 'ingevlogen' door scholen, wanneer zich akelige incidenten hebben voorgedaan.
