30 juli 2020
Pubers zijn hard bezig om een eigen identiteit te vormen, zelfstandig te worden en zich zowel lichamelijk als emotioneel in sneltreinvaart te ontwikkelen. Een druk bestaan dus! Daarnaast gieren de hormonen door het lijf, zijn er vriendjes of vriendinnetjes in het spel en is social media van levensbelang. En dan moeten ze ook nog van alles thuis, zoals huiswerk maken, hun kamer opruimen, op tijd thuis zijn en zo nu en dan helpen met koken of andere huishoudelijke taken. Heel vermoeiend, volgens de gemiddelde puber. Dit kan vaker dan eens voor strijd zorgen, omdat jij als vader of moeder bepaalde verwachtingen hebt en op je strepen gaat staan. Hoe zorg je ervoor dat je het leuk houdt thuis met een of meerdere pubers in huis? Puberexpert Michanou Selberie geeft tips voor de meest voorkomende situaties én geeft je een inkijkje in de irritaties die ze zelf heeft als moeder van twee puberende kinderen.
“Tijdens week 3 van de intelligente lockdown ben ik met verheven stem correctie brullend en dreigend op mijn kinderen afgelopen waarbij ik brullend verkondigde dat als ze niet mijn werkplek in de keuken gingen respecteren ik ze persoonlijk terug zou brengen naar Amsterdam. Deze moodswing kwam niet door mijn hormonale disbalans, nee, ik noem het de ‘ik wil weer mijn eigen plek/ laat me met rust/ laat mij huilen syndroom’.”
Dramatisch uitbarstingen van woede of verdriet, verbaal geweld (scheldwoorden die je nog nooit eerder hebt gehoord) tot dagenlang zwijgzaam door het huis ronddolen waarbij ze je boos aankijken. Allemaal voorbeelden van typisch pubergedrag. Wat kun je doen? “Ga vooral geen discussie aan, negeer de bui en blijf herhalen wat je van ze verwacht. Dit houdt in dat je soms de kamerdeur moet dichttrekken en afwachten totdat je puber geen enkel schoon kledingstuk meer in de kast heeft liggen. Haal dan diep adem en verzoek je heerlijke kind om zijn kamer op te ruimen, inclusief de vuile was in de wasmand te doen, omdat ze dan als resultaat schone en frisse kleding krijgen. Een puber is een hormoonbal met moodswings en hij is druk bezig met zijn autonomie ontwikkeling, dit vraagt om loslaten en met liefde sturen. Pubers hebben het recht om zich af en toe slecht te voelen, daar groeien ze van.”
“Na een lange dag werken kwam ik thuis en ik moest echt nodig naar het toilet. Toen ik de deur opendeed, zag ik een spijkerbroek en een paar sneakers met sokken ernaast op de grond liggen. Mijn eerste irritatie hierover negeer ik nog omdat ik twijfel of mijn kind ziek geworden. Waarna ik met een ongerust gevoel mijn toiletbezoek afrond. Vervolgens loop ik de huiskamer binnen waarna ik een vol keukenaanrecht ziet, omdat zoonlief met 3 vrienden een kilo kaas en een heel bruinbrood heeft gebruikt voor tosti’s, hij lacht wel vriendelijk en vraagt ‘he mam wat gaan we vanavond eten?’. Vervolgens draai ik me om en zie mijn dochter in haar joggingbroek naar beneden komen. Ze ziet er gezond uit dus alle zorgen zijn weg en hup, de irritatie is terug. Ik roep “RUIM OP!” en wijs met mijn vinger naar de wc. Dochter kijkt mij met vermoeide ogen aan en vindt dat ik mij aanstel.”
Huishoudelijke klusjes, iets voor een ander doen in huis. Niet de koelkast leegeten, en doe een keer boodschappen of laat de hond uit. Dit zijn enkele voorbeelden van dingen die de meeste ouders op zijn minst verwachten van hun puber(s). Helaas gaat dit in de praktijk niet zo makkelijk als gedacht. Hoe zorg je ervoor dat het huis leefbaar blijft? “Maak met je puber duidelijke afspraken. Bord in de vaatwasser, schoenen op de gang. Lege pakken melk in de vuilnisbak. Zorg dat je met elkaar op een gezamenlijk moment in de week bespreekt waar je tegenaan bent gelopen. Geef ze de vrijheid om zelf een keuze te maken wanneer ze hun kamer opruimen, en vertrouw erop dat ze het op hun manier echt doen, dit is zeer belangrijk voor hun persoonlijke ontwikkeling.”
“In de loop van de middelbare school jaren heb ik ontdekt dat de intrinsieke motivatie bij het ene kind van nature aanwezig is, en bij anderen niet. Waar mijn zoon met niets doen, en af en toe een spurt zijn Havo heeft doorlopen, werd mijn dochter in 4 VWO opeens enorm gedisciplineerd en doorliep hierdoor fluitend de laatste 2 jaren van de middelbare school. Beiden hadden hun aandacht hierbij nodig. Hoe vaak ik niet smekend mijn zoon aansprak op het afmaken van zijn schoolprojecten, zijn boekenlijst moest opstellen. Bij mijn dochter kon ik aan de gang met haar perfectionisme.”
Pubers lijken er alles aan te doen om maar niet aan hun huiswerk te hoeven. Buitenshuis of online – dat is waar het gebeurt! En daar moeten pubers bij zijn, anders missen ze te veel wat er speelt onder leeftijdsgenoten of ‘horen ze er niet bij’. “Voor pubers is hun vriendengroep enorm belangrijk. Ze zijn bezig zich los te maken van hun ouders. Hun vriendengroep biedt hun ervaringen en helpt ze oefenen met een eigen stijl te ontwikkelen of hun muzieksmaak te ontdekken. Maar pubers kunnen ook onder druk komen te staan van hun vriendengroep omdat ze geaccepteerd willen worden. Dit kan soms leiden tot risicovol gedrag, zoals drinken, roken of op andere manieren experimenteren.”, vertelt Michanou.
Best ingewikkeld dus voor ouders, de grote rol die vrienden hebben in het leven van een puber. Vooral als je graag wil dat je kind zijn huiswerk maakt, leert voor toetsen en er niet met de pet naar gooit. Hoezo is het nu zo lastig om pubers te motiveren?
Michanou: “Het plannen van het huiswerk voor school of op een gestructureerde wijze werken naar een toets kan voor sommige pubers problemen opleveren. Het puberbrein is nog niet helemaal goed ontwikkeld. Zo zijn er drie belangrijke hersenstructuren betrokken bij pubergedrag. De amygdala regelt de emoties. Het striatum is, behalve bij emoties, ook betrokken bij motivatie en beloning. En de prefrontale cortex stuurt verschillende cognitieve functies aan en is onderdeel van de rationele hersengebieden. Omdat deze hersengebieden in de puberteit nog niet optimaal communiceren met elkaar, vertonen pubers vaak extreem en tegenstrijdig gedrag. Zo voelen ze minder remmingen en zoeken ze vaak risico’s op (zoals veel drinken en sexting). Ook kunnen ze hun emoties minder goed onder controle houden, zijn ze snel afgeleid en hebben ze moeite met plannen. Ze overzien daardoor de gevolgen van hun gedrag op de lange termijn minder goed. Plannen is dus lastig, en pubers liggen vaak in de clinch met hun dag- en nachtritme.”
En dan zijn er tegenwoordig nogal wat afleidingen en verleidingen voor jongeren om hun aandacht naartoe te laten gaan. “Veel jongeren verliezen zichzelf en hun tijd in games. Gamen is een geweldige en zeer verleidelijke afleiding om niet met je huiswerk bezig te hoeven zijn. En zoals ik begrijp bij veel gezinnen een grote bron van irritatie of soms zelf zorgen.”, legt Michanou uit. (bron: het puberende brein Evelien Crone 2009)
Duidelijk dus. Pubers worstelen met de balans vinden en hun brein is nog niet in staat om altijd de beste keuzes te maken. Daar ligt een uitdaging en een belangrijke rol bij ouders. Wat kun je doen? Michanou heeft een paar goede tips:
Pubers opvoeden vraagt geduld en meebewegen. Maar ook goed voor jezelf zorgen en je grenzen aangeven. Uitbarstingen zijn niet handig, maar soms verheldert het wel veel, en is er weer een opening voor een gesprek. Heb vertrouwen in je kind(eren), op een dag komt alles weer goed!
