24 juni 2005 door Niels van de Griend
Juridische aspecten van 'samenwonen': wat moet je allemaal regelen?
In deel 1 van deze mini-serie vertelde ik al iets over de juridische verschillen tussen de diverse 'relatievormen'. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap krijg je van de wetgever een behoorlijk aantal aantrekkelijke aanbiedingen. Samenwoners kunnen die ook wel krijgen, maar moeten (bijna) overal zelf achteraan. Hieronder zal ik daar iets meer over vertellen.
Wordt een kind tijdens een huwelijk geboren, dan zijn de erkenning en het – gezamenlijk – ouderlijk gezag meteen al vanaf de geboorte geregeld. Anders niet - dan moet je er wel wat voor doen.
Het gezamenlijk ouderlijk gezag is natuurlijk niet alleen emotioneel van belang; het heeft ook een juridische component. Zo zal het gezag van de vader doorlopen na het overlijden van de moeder. Had alleen de moeder het gezag, dan moet de vader na overlijden van de moeder het gezag aanvragen bij de rechter.
Om alle aantrekkelijke aanbiedingen te verwerven die de wetgever voor u in petto heeft, blijkt in de praktijk een samenlevingscontract van belang, of sterker nog: vereist. Een samenlevingscontract is dus in veel gevallen onontbeerlijk, maar je moet het ook weer niet overschatten. In deel 1 van deze mini-serie vertelde ik daar al iets over.
Nu dan het antwoord op de vraag waarom een samenlevingscontract aan te bevelen is (althans: te prefereren is boven helemaal niets. Want trouwen is altijd nog het voordeligst).
Let op: in de meeste regelingen waarin een samenlevingscontract is voorgeschreven, wordt in feite een notarieel samenlevingscontract bedoeld.
Als je in aanmerking wilt komen voor een zogenaamd 'partnerpensioen', eist uw pensioenfonds vaak een notarieel samenlevingscontract. Pensioenfondsen hebben allemaal hun eigen regels, maar deze eis komt vaak voor. Is dat inderdaad het geval, dan moet je wel. Het is namelijk (dood)zonde als je het partnerpensioen laat schieten.
Even een tip terzijde: als het pensioenfonds of een andere instantie vraagt om een kopie van uw samenlevingscontract, probeer dan eerst of men ook akkoord gaat met een verklaring van de notaris dát er een samenlevingscontract is. In het samenlevingscontract staan namelijk meestal ook zaken die niet voor het pensioenfonds van belang zijn en hen dus eigenlijk ook niet aangaan. Mijn ervaring is dat zo'n verklaring in bijna alle gevallen afdoende is.
Maar als het pensioenfonds zegt dat een notarieel samenlevingscontract vereist is, dan moet je wel. De keuze is dan snel gemaakt. Het is echter geen straf; het samenlevingscontract kan namelijk nog meer doelen dienen.
In een samenlevingscontract wordt de startdatum van de samenwoning vastgelegd. Is dat belangrijk dan? Nou en of! Vooral voor de hoogte van de verschuldigde successiebelasting (dus als je van elkaar erft) kan de startdatum van cruciaal belang zijn. In grote lijnen zit je namelijk als samenwoner pas na 5 jaar samenwonen wat de successiebelasting betreft een beetje oké.
Als bewijs voor de termijn van 5 jaar is alleen een samenlevingscontract niet voldoende, maar het helpt wel de goed kant op.
Voordat de 5 jaar is verstreken, zit je als samenwoner – op aan enkele uitzondering na – in het buurman-tarief (als die buurman geen familie is). Dus het hoogste tarief, omdat er geen sprake is van een familieband.
Om even het verschil aan te geven: een echtgenoot betaalt over de eerste 20.000 euro geërfd vermogen (boven de successie-vrijstelling) 5% successiebelasting. Een samenwoner betaalt gedurende de eerste 5 jaar van het samenwonen in beginsel 41%!
Pas na 5 jaar samenwonen heeft de samenwoner zowel wat betreft het tarief als de vrijstelling (ongeveer 500.000 euro) de "gehuwden-status" te pakken. Da's wel even slikken en schrikken.
Gelukkig is er ook nog goed nieuws. In een volgende column zal ik dit goede nieuws, namelijk de uitzondering op de hoofdregel voor samenwoners, nader uiteenzetten.
Deze uitzondering maakt het mogelijk dat samenwoners wat de successiebelasting betreft gelijk gesteld worden met gehuwden. Maar om bij het vorige punt aan te sluiten: een notarieel samenlevingscontract is sowieso vereist!
