Het forum van Ouders.nl is een online community waar iedereen respectvol met elkaar omgaat. Het forum is er voor ouders met vragen over opvoeding, ouderschap, ontwikkeling, gezondheid, school en alle andere dingen die je als ouder tegenkomt in het leven.
25 november 2002 door Mariska Szabó
Als het over opvoedings-cursussen gaat, gaat het altijd over kindermishandeling. Ouders Online vindt dat niet zinnig. Wat vindt u?
Ieder kind heeft recht op opvoeding, zo staat er in het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (1995). Ouders hebben de wettelijke verplichting om hun kinderen een verantwoorde opvoeding te geven.
Als ouders die taak niet vervullen, moet de overheid kunnen inspringen. In het belang van het kind. Kinderen die mishandeld of verwaarloosd worden, moeten beschermd worden. En hun ouders moeten dan hulp krijgen. So far so good.
Nou ja, goed... Nee, niet goed. Het grote aantal mishandelde kinderen geeft aan dat het niet goed gaat. Men schat dat het gaat om 50.000 kinderen per jaar in Nederland. En per jaar gaan er 50 kinderen aan dood. Dat is bijna een per week.
Tijdens de bijeenkomst in de Rode Hoed sprak onder andere prof. dr. Andries van Dantzig, psychiater en voorzitter van de Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling (RAAK). Deze stichting is in januari 2000 opgericht door Van Dantzig, in samenwerking met Defence for Children International. Van Dantzig kreeg deze week een stimuleringsprijs voor zijn initiatief.
Behalve professor Van Dantzig waren in de Rode Hoed aanwezig: Ben Rensen (jeugdarts te Utrecht), Gert van Harten (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling in Arnhem), en Piet Boekhoud (ROC in Rotterdam). Uit hun bijdragen kwamen schrijnende voorbeelden naar voren van hoe de hulpverlening vaak machteloos staat.
Ook in de media zien we soms schokkende voorbeelden van hoe het mis kan gaan. Het drama in Roermond kwam weer naar boven, waarbij vijf kinderen uit een problematisch gezin dat bekend was bij de hulpverlening, door brandstichting van de vader om het leven kwamen.
In de publieke opinie moet het herkennen van en het reageren op kindermishandeling veel vanzelfsprekender worden. "Als ik mijn kind sla, wordt dat gezien als een privé-zaak. Als ik mijn vrouw een tik geef, staat iedereen op zijn achterste benen", zei een van de sprekers.
Wat de kindermishandeling betreft, vindt Van Dantzig dat zowel de publieke opinie als de politiek is achtergebleven. Het mishandelde kind wordt van alle kanten te weinig beschermd.
Kinderen hebben weliswaar rechten die keurig in de wet zijn vastgelegd, maar ze kunnen die rechten niet uitoefenen of verdedigen. In de praktijk komt er weinig van de bestrijding van kindermishandeling terecht, aldus Van Dantzig.
Zo kun je kinderen die mishandeld worden zien als een onderdrukte groep, die aan het begin staat van een moeizaam emancipatieproces om erkend te worden. Net als de vrouwenbeweging en de homobeweging vroeger.
Het is dan ook terecht dat de stichting RAAK aandacht vraagt voor het voorkomen van kindermishandeling. Maar hoe moet dat dan?
Eén van de manieren zou zijn om ouders cursussen te geven. Opvoedcursussen. Verplicht desnoods. Sterker nog, Van Dantzig vindt dat ouders al vóór het eerste kind geboren is, adviezen voor de opvoeding moeten krijgen. Enkele gemeenten bieden al gratis opvoedcursussen aan voor aanstaande en prille ouders. Maar volgens RAAK is dat nog veel te vrijblijvend.
Van Dantzig was deze week regelmatig present op radio en tv. Wat hij daar zei was het volgende:
"Als de gemeenschap opvoedings-ondersteuning wettelijk verplicht stelt, dan heeft de gemeenschap ook de plicht om te zorgen dat ouders die taak goed kunnen uitvoeren."
"Het kind moet door de ouders, maar ook door de wet, beschermd en gestimuleerd worden om zich lichamelijk en emotioneel goed te kunnen ontwikkelen. De overheid moet daarvoor middelen verschaffen en beleid voeren. Voorlichting en ondersteuning aan ouders moet daarbij een essentieel onderdeel vormen."
Nogmaals: als het mis gaat, moet de overheid natuurlijk kunnen ingrijpen. Als ouders hun kind niet zelf kunnen beschermen, dan moet de overheid dat doen. En als dat niet goed gebeurt, dan faalt die overheid.
Maar waarom zouden alle ouders op opvoedcursus moeten als de overheid faalt in het uitvoeren van haar beschermende taak?
Het is jammer dat de discussie over de manier waarop de overheid ouders zou kunnen helpen bij de opvoeding, altijd gevoerd wordt in het kader van het voorkomen van kindermishandeling. Preventieve opvoedings-ondersteuning is kennelijk niet voor álle ouders bedoeld, maar voor sómmige ouders. Maar voor wie dan? Wie ziet zichzelf nu als risico-groep?
En die andere ouders dan? U en ik? De ouders die zichzelf niet zien als risico-groep, de gewone ouders dus? Willen die dan geen hulp?
Ja, soms wel, maar niet opgedrongen. Stel, je woont in een risico-wijk. Dan ga je nu toch echt overwegen om te verhuizen... Maar hoe dan wel? Waarom vraagt er niemand aan 'gewone' ouders wat ze nodig hebben?
Waar krijgt een gewone ouder ondersteuning? Waar ga je heen als je je kind wel eens slaat en vindt dat dat anders moet kunnen? Waar klop je aan als het je emotioneel te veel wordt en je even niet meer weet hoe je goed met jezelf en met je kind moet omgaan? En wát als je gewoon behoefte hebt aan steun, een gesprek of professionele feedback?
Als je als ouder over je schaamte en onzekerheden heenstapt, en erkent dat het opvoeden van je kind niet meer goed gaat, krijg je dan – als je daarmee naar buiten durft te komen – de juiste mensen tegenover je? Mensen die je vertrouwen kunnen geven en die je handvatten aanreiken om het toch zelf te doen?
Kortom: biedt de overheid ouders ook echt de laagdrempelige steun die zij zelf willen?
Oh ja, er is van alles. Opvoedwinkels, opvoedsteunpunten, Bureau Jeugdzorg, het consultatiebureau... het is een onoverzichtelijke wirwar van instanties en hulpverleners. Ouders kunnen vast wel krijgen wat ze nodig hebben, maar waar, hoe, en tegen welke prijs?
Een onthutsend groot aantal hulpverleningsinstanties en organisaties zet zich in om ouders, kinderen en gezinnen ondersteuning te bieden. In een stad als Rotterdam zijn er 30 à 40 hulp biedende organisaties, die echter niet met elkaar samenwerken. Bovendien zijn er enorme wachtlijsten, en lijkt de hulpverlening vooral ingericht te zijn op de zware problemen. En, zo verzuchtte men in De Rode Hoed, men treedt vaak op als het al te laat is...
Ben Rensen, jeugdarts in Utrecht, constateerde aan de hand van zijn eigen ervaringen: "Roermond kan feitelijk iedere dag opnieuw gebeuren." Bij dat gezin waren maar liefst 22 instanties betrokken. Iedereen deed wel iets, maar niemand wist wie wat deed, en niemand had de grote lijn in handen. Daardoor was níemand verantwoordelijk. Dit is eerder regel dan uitzondering.
Er zijn zeer veel instanties, maar de samenwerking en de samenhang blijkt te ontbreken. De vraag die dan ook centraal stond in de Rode Hoed, was: waarom functioneert de jeugdzorg zo slecht en wat zijn de oplossingen?
Uit cijfers blijkt dat het voor een mishandeld kind gemiddeld 3 jaar duurt voordat het door een instantie wordt gesignaleerd. "In die tijd moeten het kind en het gezin het zelf uitzoeken", aldus Ben Rensen. Het ontbreekt de hulpverlening aan middelen, aan een geïntegreerde aanpak, en aan politiek beleid.
Van Dantzig wil dat ouders makkelijker terecht kunnen bij goed georganiseerde kanalen voor opvoedvragen. Dát lijkt ons een goed uitgangspunt. Er moet opvoedings-ondersteuning mogelijk zijn voor álle ouders; niet alleen voor die gevallen waarin al problemen zijn. Dat kan preventief werken.
Preventie is bovendien goedkoper dan bestrijding. "De kosten van detentie", zo berekent Rensen, "zijn drie maal hoger dan het aanstellen van een gespecialiseerde gezinsverzorgster, die psycho-sociale problemen kan voorkomen."
Om preventie via opvoed-cursussen effectief te kunnen laten zijn, is er een groot draagvlak nodig onder 'gewone' ouders voor dit soort overheids-bemoeienis. Is dat er ook?
is publiciste en volgt een HBO-opleiding pedagogiek in Den Haag.
