5 juni 2011 door Justine Pardoen
Hoe zit het nou met mobiele telefoons en straling? Twee recente rapporten blazen de discussie over mogelijke schadelijkheid nieuw leven in.
Begin mei [2011 - red.]kwam een commissie van de Raad van Europa met een rapport waarin geadviseerd wordt dat landen meer voorzorgsmaatregelen moeten nemen om de gevolgen van elektromagnetische straling te voorkomen. De commissie komt na onderzoek tot de conclusie dat kwetsbare mensen, kinderen dus, te weinig beschermd worden. Dat zou toch moeten, omdat steeds meer wetenschappers waarschuwen voor de mogelijke schadelijkheid van die straling.
Drie weken daarna, op 31 mei, kwam de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) met een persbericht waarmee ze een opmerkelijke ommezwaai aankondigden: eerst wilden ze er niet aan, dat de elektromagnetische straling van mobiele telefoons kankerverwekkend zou kunnen zijn, maar nu wel.
Is dit nodeloze bangmakerij, of een serieus probleem (à la asbest of tabak)? Niemand weet het. Maar juist omdát niemand het weet, pleiten wij voor voorzichtigheid.
Hieronder: eerst een samenvatting van het probleem. Daarna hoe je er tegenaan kunt kijken.
Elektromagnetische straling is er in allerlei soorten en maten, van veilig tot onveilig. Denk aan:
Of elektromagnetische straling al dan niet schadelijk is, of kan zijn, hangt af van talloze factoren, waaronder het soort straling, het vermogen, de afstand tot de bron, en de tijd dat je eraan wordt blootgesteld. (Zie de voorbeelden hierboven.)
Frequentie - Bij mobiele telefoons, Wifi-accesspoints, babyfoons, DECT-telefoons, etc. gaat het om radiogolven in het gigaherz-frequentiegebied (2,4 gigaherz). Dat is hetzelfde frequentiegebied als van de magnetron. Met deze frequentie kun je dus iets opwarmen.
Vermogen - In theorie zou je met een mobiele telefoon dus ook een pan water aan de kook kunnen krijgen. Maar in de praktijk kan dat niet, omdat het vermogen van een telefoontje veel kleiner is dan het vermogen van een magnetron (een paar watt tegenover een paar honderd watt).
Toch kan een ingeschakeld telefoontje wel degelijk het weefsel van ons lichaam opwarmen. En daar zit dan ook precies het mogelijke gevaar van deze elektromagnetische straling, waar steeds meer onderzoekers op wijzen (getuige de eerder genoemde rapporten).
Al of niet door opwarming kan er iets veranderen in de cellen van ons weefsel, mogelijk zelfs in het DNA, waardoor er tumoren kunnen ontstaan. Ook zijn er aanwijzingen dat er iets kan veranderen in onze hormoonhuishouding.
De stralingsbelasting, oftewel de mate waarin het lichaamsweefsel wordt opgewarmd, wordt uitgedrukt in de zogenaamde SAR-waarde (Specific Absorption Rate). De gebruikte eenheid is W/kg (Watt per Kilogram). Hoe lager de SAR-waarde, hoe minder straling. Bij mobieltjes ligt de SAR-waarde tussen 0,3 en 1,6 W/kg. De SAR-waarde moet vermeld staan in de handleiding van de telefoon.
Hoe lager de waarde, hoe beter. De wettelijk toegestane SAR-waarde is maximaal 2W/kg. Gezondheidsorganisaties adviseren echter al een paar jaar een maximum van 0,6 W/kg. Veelgebruikte smartphones als de iPhone 3G of een Blackberry hebben meer.
Overigens zegt de SAR-waarde ook niet alles, want de uiteindelijke hoeveelheid straling hangt af van de situatie (ben je binnen of buitenshuis, hoe dik zijn de muren, etc.) en van het netwerk waarmee verbonden moet worden. Met name hoe ver je van de dichtstbijzijnde zendmast verwijderd bent.
Hoe minder vermogen de telefoon hoeft te produceren om zijn basisstation te bereiken, hoe minder straling. En hoe harder het apparaat moet werken, hoe meer straling. Dus: een apparaat dat dichtbij zijn basisstation is, produceert minder straling dan hetzelfde apparaat op grotere afstand.
Iets dergelijks geldt voor de stralingsbelasting die je ondervindt van het basisstation, maar dan omgekeerd. Hoe dichter je erbij in de buurt bent, hoe hoger de belasting. Denk bijvoorbeeld aan zendmasten voor mobiele telefonie, maar ook aan het Wifi-accesspoint bij u thuis.
Onderzoekers zijn het er nog steeds niet over eens of de elektromagnetische straling van mobiele telefoons etc. schadelijk is bij normaal dagelijks gebruik. Er is dus niet bewezen dat het schadelijk is, maar ook niet dat het volkomen ónschadelijk is. Met name bij kinderen.
Kinderen lopen het meeste risico, omdat ze nog in de groei zijn. Hun schedel is nog niet uitgehard en hun hersenen zijn nog niet volgroeid. Wat dat precies betekent weet niemand, maar ik zou zeggen: better be safe than sorry. Oftewel: laten we het zekere voor het onzekere nemen en toch enige voorzichtigheid in acht nemen.
Dat is ook het standpunt van de commissie die de Raad van Europa adviseerde. Waarom zou je wachten op definitieve bewijzen van schadelijkheid of onschadelijkheid, als er signalen genoeg zijn om juist bij jonge mensen voorzichtig te zijn?
Overigens gaat het natuurlijk niet om het hoofd alleen. De gevolgen voor andere delen van het lichaam worden minder vaak genoemd, maar het wordt ook afgeraden om voortdurend met een telefoontje dat aanstaat in je broekzak te lopen, omdat het daar dichtbij het onderlijf, met belangrijke (voortplantings-)organen zit.
De commissie die de Raad van Europa adviseerde, kwam met de volgende aanbevelingen (aan Europese lidstaten):
1. Landen moeten meer doen aan voorlichting over elektromagnetische straling, vooral voor ouders en mensen die met kinderen werken.
2. Onderzoekers moeten meer kans krijgen om onderzoek te doen naar mogelijk schadelijke gevolgen en niet tegengewerkt worden als ze met resultaten komen die daarop wijzen.
3. Kinderen en jonge mensen moeten zo min mogelijk aan straling worden blootgesteld, met een verbod in klaslokalen.
4. Landen moeten beleid voeren waarmee actief stralingsvrije ruimten worden gecreëerd, zodat mensen meer keuzemogelijkheid hebben.
5. Er moet meer geïnvesteerd worden in de ontwikkeling van andere telecommunicatie-technologie, die minder belastend is voor mens en milieu.
De commissie adviseerde om een algeheel mobiel-verbod op scholen in te voeren. In België werd dat serieus genomen maar in Nederland niet. (Zie: de berichtgeving in De Morgen.)
Zo'n maatregel lijkt ook al niet meer haalbaar. Talloze scholen hebben immers al een draadloos netwerk aangelegd, en talloze tieners hebben een apparaat dat verbinding maakt met een of ander netwerk. Ook thuis. Daar ligt het mobieltje vaak onder (of naast) hun kussen.
Tijd voor een aantal gezond-verstand tips.
Het enige wat we voorlopig kunnen doen, is ons eigen gezonde verstand gebruiken. Dat leidt tot de onderstaande tips die ook praktisch uitvoerbaar zijn.
1. Praat met je kinderen over elektromagnetische straling en het gebruik van allerlei mobiele apparaten, waardoor ze begrijpen dat je bewust moet omgaan met mobiele technieken. Als ze met vragen komen die je niet kunt beantwoorden, ga dan samen Googlen of stimuleer hen de vragen neer te leggen bij een techniekdocent.
2. Geef kleine kinderen liever geen mobiele telefoon en verbied tieners te slapen met een mobiel apparaat naast – of in de buurt van – hun hoofd. (En doe dat zelf ook niet).
3. Zet een Wifi-accesspoint of draadloze router zo neer dat niemand daar dicht bij in de buurt hoeft te zitten. Houd minimaal een meter afstand, dus liever niet op een bureau.
4. Houd gesprekken zo kort mogelijk. Hoe korter het gesprek, hoe beter. Zo houd je de stralingsbelasting klein. Een mobiele telefoon straalt namelijk vooral tijdens het telefoneren zelf, in de standby-stand is de straling geringer.
5. SMS-en, pingen, mobiel twitteren, etc. heeft de voorkeur boven spraak, omdat je het toestel dan niet in de buurt van je hoofd hebt. Als je een veelbeller bent, gebruik dan bij voorkeur een headset.
6. Gebruik een laptop (of tablet) die online is, niet letterlijk als schoot-computer, maar zet hem liever op tafel. Een beetje uit de buurt van je onderbuik dus.
7. Draag een ingeschakeld mobieltje het liefst niet direct op het lichaam, maar in een tas. Hoe verder het apparaat van het lichaam verwijderd is, hoe beter.
8. Vooral zwangere vrouwen kunnen hun (ingeschakelde) mobieltje beter niet in de buurt van hun buik dragen.
9. Gebruik de mobiele telefoon liever niet als je weinig bereik hebt. De straling verdubbelt wanneer de signaalsterkte met 25% daalt.
10. Telefoneer liever niet in de auto. Het bereik is dan slechter, waardoor de straling toeneemt.
En tenslotte: laat je niet verleiden tot de aanschaf van anti-stralingsproducten.
Er zijn producten in de handel, waaronder schildjes en hoesjes, die beloven de straling te verminderen. Als ze dat al doen (wat nog maar de vraag is, want ook hier spreken de onderzoeken elkaar tegen), dan is dat juist een reden om ze niet te gebruiken. Een mobiele telefoon gaat namelijk meer vermogen produceren naarmate hij meer moeite heeft om zijn basisstation te bereiken. Elke vorm van afscherming leidt dus juist tot meer straling in plaats van minder.
Het advies aan de Raad van Europa is niet meer dan een advies. Dat zal nog een tijdje blijven liggen, en daarna moet de Raad nog bedenken wat ermee gedaan moet worden.
Het kan dus nog wel een tijdje duren, voor er iets gaat gebeuren. Tegen de tijd dat landen genoodzaakt zijn om maatregelen te nemen, zijn uw kinderen al het huis uit...
Vandaar óns advies om in de tussentijd het gezonde verstand te gebruiken.
