14 maart 2021 door Loth van Veen
We leren onze kinderen thuis en op school van alles. Lopen, fietsen, ruzies oplossen, Franse woordjes en scheikundige formules. Kiezen is een vaardigheid waar veel jongeren moeite mee hebben. Kijk bijvoorbeeld naar het aantal jongeren dat struikelt over de studiekeuze. Zouden we onze kinderen niet beter moeten begeleiden bij het maken van keuzes? Keuzestress? Keuzeles!
Omdat er veel te kiezen valt! We leven in een tijd van keuzeovervloed. Of het nu gaat om het kiezen van een film uit het aanbod op Netflix of een pot pindakaas: de keuze is reuze. En die keuzeovervloed, heeft invloed op de manier waaróp we keuzes maken.
Allereerst zijn onze hersenen niet ingesteld op het maken van keuzes uit een te groot aanbod. Door de grote hoeveelheid opties, kunnen de hersenen niet meer het onderscheid maken tussen de opties.
Een groot aantal opties doet ook iets met onze verwachtingen over de keuze die we maken. Het feit dat er zoveel opties zijn, geeft het idee dat die perfécte keuze ertussen moet zitten. Die gedachte belemmeren of druk opleveren in het keuzeproces.
Keuzeovervloed maakt mensen ook minder tevreden met de gekozen optie. Als je een keuze maakt uit 100 opties, dan kies je er 99 niet. Kiezen is dus eigenlijk verliezen. En dan ligt opgeven op de loer: je keuze pakt anders uit dan gehoopt of verwacht. Dan ben je snel geneigd te denken: een andere optie was vast een betere geweest, toch?
Middelbare scholen bieden leerlingen begeleiding bij het maken van toekomstkeuzes, zoals de studiekeuze. Vanaf de brugklas tot en met het examenjaar wordt Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (LOB) aangeboden. LOB bestaat uit lessen en activiteiten die leerlingen ondersteunen bij het maken van loopbaankeuzes.
Maar zou het leren kiezen niet ook in de opvoeding meegenomen moeten worden? Jongeren van nu zien hun ouders als belangrijke sparringpartners bij het maken van keuzes. Als ouder zou je een grote bijdrage kunnen leveren aan de keuzevaardigheid van je kind. En leer je je kind hoe hij moet kiezen, dan geef je je kind regie over zijn eigen loopbaan, met studiesucces en studiegeluk als mogelijke uitkomsten.
Tip 1: Bekijk samen de keuze waar je kind voor staat
Per dag maken we zo’n 70 keuzes. Je kind kan het dus al: kiezen! Die gedachte kan motiverend werken. We maken allemaal voortdurend keuzes. Bewust en onbewust en met twijfel en zonder twijfel.
Als je kind voor een grotere keuze staat, zoals een studiekeuze, kan dit voor stress zorgen. Misschien voelt de keuze voor je kind allesbepalend en ervaart je kind veel druk om de juiste keuze te maken. Bespreek samen de keuze waar je kind voor staat. Hoe kijkt je kind tegen de keuze aan? Welk gevoel heeft hij/zij daarbij? Wat is het effect daarvan?
Ook kan het helpen om terug te blikken op eerdere (grote) keuzes die je kind maakte. Hoe heeft hij het toen aangepakt? Wat werkte goed? En wat zou hij deze keer anders kunnen doen?
Tip 2: Deel de keuze op in stapjes
De meeste grote keuzes, zoals de studiekeuze, worden niet plotsklaps gemaakt. Otto Taborsky, psycholoog en expert in studie- en beroepskeuzes, deelde bijvoorbeeld het studiekeuzeproces op in zes fases:
Fase 1: Het besef ‘ik moet kiezen’
Fase 2: Het accepteren van keuzeonzekerheid
Fase 3: Informatie verzamelen, verkennen en onderzoeken
Fase 4: Kritisch kijken en vergelijken
Fase 5: De keuze maken
Fase 6: De uitvoering
Door een keuze op te delen in kleinere stappen, creëer je overzicht. Het is steeds duidelijk welke volgende stap gezet kan worden. Ook worden er op meerdere momenten succeservaringen beleefd en wordt je kind gemotiveerd om aan de slag te gaan. Probeer de keuze waar jouw kind voor staat ook op te delen in kleinere stapjes.
Tip 3: Stimuleer je kind zichzelf beter te leren kennen
Het maken van keuzes, gaat over de persoon die de keuze maakt: je kind dus. Je kind heeft zelfkennis nodig en ervaring met de wereld om je heen, om te kiezen wat bij jou past. Help je kind zelfkennis en ervaring op te doen. Dit kan op heel veel verschillende manieren. Stimuleer je kind om nieuwe dingen te gaan doen of ga met je kind in gesprek over jullie interesses, drijfveren, ambities. Heeft je kind vroeger vriendenboekjes in laten vullen door klasgenootjes? Pak het boekje er eens bij, de antwoorden bieden ongetwijfeld aanknopingspunten voor een gesprek over hobby’s, interesses en talenten vroeger én nu.
Tip 4: Deel jouw ervaring met kiezen
Net als bij andere opvoedkwesties geldt ook hier: geef (het goede) voorbeeld! Laat zien hoe jij keuzes maakt. Teken bijvoorbeeld je loopbaan eens uit voor je kind. Uit welke stapjes bestaat jouw loopbaan? Welke factoren waren van invloed op die stapjes? Laat niet alleen keuzes zien die succesvol uitpakten, maar deel ook de missers en hoe je daarmee omging. Stimuleer je kind ook met andere professionals dit gesprek aan te gaan! Je kind leert op die manier dat alle loopbanen uit stukjes bestaan en welke factoren van invloed kunnen zijn op een loopbaan. Dit kan inspirerend en relativerend werken. Bovendien doet je kind nieuwe ervaringen op, die weer zelfkennis opleveren!
Wil je meer lezen over je kind leren kiezen? Het boek Coach je kind bij toekomstkeuzes geeft hier heldere en praktische uitleg over.
