3 mei 2019
Als je kind de diagnose dyslexie krijgt, lijkt dat meestal alleen maar problematisch. En in een schoolsysteem dat gestoeld is op lezen en schrijven ís het natuurlijk ook een hindernis. Maar tegelijkertijd biedt dyslexie ook kansen en zijn dyslectische mensen juist bovengemiddeld getalenteerd als het gaat om ruimtelijk inzicht, verbanden leggen en creativiteit. Als die talenten erkend en verder ontwikkeld worden, krijgt een kind met dyslexie zijn of haar zelfvertrouwen terug.
Als je kind dyslectisch is, heeft het vaak niet alleen moeite met het leren lezen en schrijven. Vaak gaat dyslexie gepaard met faalangst of weinig zelfvertrouwen. Doordat lezen en schrijven essentieel zijn voor andere vakken, is leren voor dyslectische kinderen moeilijk.
Dyslexie heeft dus niets te maken met de intelligentie van een kind. In het recent verschenen boek Dyslexie als kans wordt wetenschappelijk onderzoek aangehaald dat aantoont dat de hersenstructuur van dyslectische mensen simpelweg anders is en dat dat bepaalde voordelen biedt. Het boek is geschreven door twee neurowetenschappers, Brock en Fernette Eide, die jarenlang onderzoek naar dyslexie hebben gedaan. Zij ontdekten dat dyslecten belangrijke cognitieve kenmerken gemeen hebben, die per persoon kunnen verschillen maar ook herkenbare patronen vormen. Dyslecten kunnen inderdaad problemen ondervinden met leren en informatieverwerking, maar aan de andere kant hebben ze ook veel capaciteiten: talenten die we scharen onder de noemer ‘dyslectisch voordeel’.
De kernboodschap van het boek is dat de hersenen van dyslecten niet kapot zijn, maar gewoon anders werken. Dit verschil in bedrading leidt vaak tot bijzondere gaven op het gebied van de verwerking van allerlei soorten informatie, en die gaven maken de alom bekende dyslectische uitdagingen vaak meer dan goed. En als dyslecten leren hoe ze hun gaven kunnen herkennen en ontwikkelen, kunnen ze uitermate succesvol worden. Zo zijn bijvoorbeeld bovengemiddeld veel succesvolle ondernemers, architecten, advocaten en chirurgen dyslectisch. Denk bijvoorbeeld aan modeontwerper Jan Taminiau, schrijver Adriaan van Dis en acteurs Natalie Portman en Orlando Bloom.
Onze twee hersenhelften verwerken informatie op geheel eigen wijze. Kortgezegd kun je stellen dat de linkerhersenhelft gespecialiseerd is in fijnmazige verwerking. Deze helft splitst objecten of concepten op in kleine stukjes en categoriseert ze. De rechterhersenhelft is gespecialiseerd in de verwerking van de grootschalige, algemene of ‘ruwe’ aspecten van objecten of concepten. Deze hersenhelft is vooral goed in het leggen van verbanden, het begrijpen van hoe onderdelen gerelateerd zijn aan het geheel, het herkennen van de essentie van een object of concept en het identificeren van relevante context.
Uit onderzoek komt naar voren dat dyslecten een opvallende ‘rechterhersenhelftstijl’ vertonen in de manier waarop ze informatie verwerken, daarnaast gebruiken dyslecten voor lezen vaker hun rechterhersenhelft dan niet-dyslecten. Wat zijn de gevolgen hiervan voor het dyslectische denkpatroon?
Waar de linkerhersenhelft helpt bij het snel en efficiënt produceren van taal, stimuleert de rechterhersenhelft betekenissen als woorddefinities en woordrelaties, beeldspraak of grappige verbanden. Dit bredere activeringspatroon gaat langzamer, maar is ook veel rijker. Dat is waarom de rechterhersenhelft met name handig is voor de interpretatie van dubbelzinnige, complexe of symbolische boodschappen. Omdat dyslecten langere en wijdverspreidere connecties in de rechterhersenhelft maken, wordt de druk op het werkgeheugen verhoogd, vooral bij taken waarbij veel details moeten worden verwerkt. De langere connecties leiden daarnaast tot tragere, minder efficiënte, minder accurate en moeizamere informatieverwerking.
Daar staat tegenover dat die lange connecties het voor dyslecten mogelijk maken om verafgelegen hersengebieden aan elkaar te koppelen. Daarom zijn ze zeer creatief en uitermate bedreven in het met elkaar in verband brengen van verschillende concepten, al gaan ze vaker de mist in met het verwerken van details. Het feit dat dit enkele verschil in hersenstructuur ervoor zorgt dat zoveel mensen te maken krijgen met de voor- en nadelen van dyslexie onderstreept het potentiële belang ervan. De voordelen van dyslexie zijn te omschrijven als de zogenoemde STER-krachten:
De voor- en nadelen van iedere kracht worden in Dyslexie als kans uitgelegd aan de hand van verhalen uit de praktijk. Je krijgt daardoor niet alleen meer inzicht in de manier waarop het dyslectische brein in de praktijk werkt, maar ook een handleiding hoe om te gaan met je dyslectische kind en hoe je zijn of haar talenten verder kunt ontwikkelen. Want als je eenmaal de juiste talenten van je dyslectische kind weet te stimuleren, dan krijgen ze niet alleen veel meer plezier in dingen leren, maar dan is the sky the limit.
Dyslexie als kans is in Nederland verschenen bij Maven Publishing nadat de HOI Foundation het belang ervan benadrukte bij de uitgeverij. Deze stichting, opgericht door twee succesvolle dyslectische vrouwen, Stephanie Raber en Tamara Vreeken, heeft als missie het beeld van dyslexie te veranderen van een brein met een stoornis naar een brein dat anders werkt en eigen voordelen en nadelen heeft. Zoals hierboven beschreven onderbouwen moderne wetenschappelijke onderzoeken deze visie. Het wordt tijd dat dyslecten hun talenten gaan ontdekken en benutten, zonder schaamte of angst. Daarom organiseert HOI onder andere workshops voor dyslectische kinderen waar ze met hun STER-krachten aan de slag gaan en geven ze lezingen bij bedrijven.
