6 november 2018 door Monique de Jong
Een klein glaasje tijdens de zwangerschap kan geen kwaad, toch? Fout. Alcohol drinken als je zwanger bent, kan grote gevolgen hebben voor jouw kindje.
De meningen zijn er over verdeeld; kan af en toe een glaasje alcohol tijdens de zwangerschap kwaad? Het antwoord is en blijft hetzelfde; zelfs één glaasje wijn kan schade veroorzaken bij jouw ongeboren kindje. Er wordt steeds meer bekend over de gevolgen van alcohol bij het ongeboren kind. Alcohol komt in dezelfde hoeveelheid als de moeder het drinkt in de baarmoeder terecht. De lever van een ongeboren baby kan alcohol nog niet afbreken, en komt dus ongefilterd in de placenta terecht. Met alle mogelijke gevolgen van dien.
De Foetaal Alcohol Syndroom Stichting Nederland (FAS Stichting) houdt zich bezig met voorlichting over de gevolgen van alcohol bij het ongeboren kind. De officiële benaming voor alle neurologische beschadigingen veroorzaakt door alcoholgebruik tijdens de zwangerschap heet FASD (fetal alcohol spectrum disorder). De diagnose die gesteld wordt bij kinderen of volwassenen heet FAS (fetal alcohol syndrome). Deze diagnose wordt vastgesteld op het gebied van neurologische schade, groeiachterstanden en specifieke gezichtskenmerken in combinatie met bevestigd drankgebruik tijdens de zwangerschap.
FASD komt veel voor, maar wordt vaak niet herkend en gediagnosticeerd (het komt echter vaker voor dan bijvoorbeeld autisme). Een zo vroeg mogelijke diagnose is van groot belang, aangezien deze kinderen te maken krijgen met problemen op cognitief, lichamelijk en sociaal emotioneel gebied, tot in de volwassenheid aan toe. Het niet krijgen van de juiste diagnose en begeleiding kan zelfs leiden tot verergering van de problematiek. De cijfers liegen er niet om; maar liefst 80% van de kinderen met FAS krijgt in eerste instantie op jonge leeftijd een verkeerde diagnose zoals ADHD, autisme, PDD-NOS, hechtingsstoornis, ODD, Gilles de la Tourette etc. De oorzakelijke diagnose (hersenbeschadiging door FASD) wordt te vaak over het hoofd gezien. Medicatie en begeleiding of therapie passend bij de verkeerd gestelde diagnose, werken daarom niet altijd, of zorgen juist voor verergering van de problematiek. Alle kinderen en volwassenen met FASD worden door hun omgeving overschat en overvraagd, aangezien hun taalvaardigheid en schijnbare 'normale' IQ en uiterlijk maskeert wat daarachter schuil gaat, namelijk hun gebrekkige begrip en zelfredzaamheid, jongere denken en werkelijke functioneren. Dit kan leiden tot frustratie, gedragsproblematiek en gevaar voor het kind of omgeving.
FASD komt voor in alle lagen van de bevolking, en er is geen veilige ondergrens aan te geven van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Ook af en toe een glaasje kan schade toebrengen, aangezien alcohol ongefilterd door de placenta het ongeboren kind bereikt en het kind nog niet de lever-enzymen heeft die bij volwassenen de alcohol afbreken. Niet iedereen die alcohol drinkt tijdens de zwangerschap krijgt een kind met FASD, maar welke vrouwen wel risico lopen of bij welke hoeveelheid alcohol welke schade ontstaat, is niet in het algemeen te zeggen. De enige manier om FASD te voorkomen is dan ook geheel geen alcohol te gebruiken als men zwanger wil worden of zwanger is. Deskundigen raden tevens mannen aan om te stoppen met alcoholgebruik indien een stel zwanger wil worden, aangezien de spermakwaliteit ook negatief wordt beïnvloed door alcohol en dus de kans op een gezonde bevruchting kan doen afnemen.
Bij sommige groepen kinderen, zoals bijvoorbeeld adoptie- en pleegkinderen, komt FASD veel vaker voor, vaak in combinatie met hechtingsproblematiek, ADHD of andere diagnoses. Dit heeft alles te maken met de complexiteit van trauma’s in het leven van een jong kind, waarbij biologische, psychologische en omgevingsaspecten allemaal een rol spelen bij deze kinderen. Dit kan tot heftige problemen leiden bij zowel het kind als de gezinnen waarbinnen ze opgroeien. Daarom is vroege (en de juiste) diagnosticering van groot belang, evenals educatie en ondersteuning van ouders/verzorgers en professionele hulpverlening op school, om zo te zorgen voor een zo goed mogelijk toekomstperspectief.
De meeste diagnostici, zorg- en hulpverleners zijn helaas niet goed bekend met FASD. Gelukkig is er in Nederland een netwerk aan gespecialiseerde poli's met multi-disciplinaire teams, en er is een aantal gespecialiseerde hulpverleners. Bij de FAS Stichting Nederland kunnen ouders/verzorgers, volwassenen met FASD en professionals terecht voor wetenschappelijke informatie en advies. De stichting verzorgt tevens gastlessen en workshops op aanvraag bij hulpverleningsinstanties, scholen en zorginstellingen.
