20 maart 2020
In Nederland worden kinderen dagelijks gediscrimineerd op hun afkomst of uiterlijk. De impact hiervan is enorm. Als ouder kun je een positieve bijdrage leveren aan het beeld dat je kind heeft over discriminatie. Waar komt discriminatie bij kinderen vandaan en wat kun je als ouder eraan doen? Je leest er hier alles over!
Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau wordt 18% van de kinderen op de basisschool en het voortgezet onderwijs wel eens gediscrimineerd. Als we kijken naar kinderen met een migratieachtergrond, ligt dit getal met 50% nog veel hoger.
Jellie Sierksma is gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht met haar onderzoek naar discriminatie en kinderen. Ze vertelt: “Kinderen vanaf vier jaar zijn al bevooroordeeld: ze vinden kinderen van hun eigen groep leuker, slimmer en aardiger dan kinderen die niet tot hun eigen groep behoren (bijv. op basis van afkomt, sekse, of uiterlijk)
Zo kwam uit het onderzoek naar voren dat als je kinderen tussen de 4 en 7 vraagt met wie ze liever willen spelen, de meesten voor een kind kiezen die dezelfde huidskleur heeft.
Het overkomt vele ouders: je hoort van een andere ouder of van de leerkracht dat jouw kind een ander kind pest door zijn uiterlijk. Je schrikt en denkt meteen het ergste. Dat is gelukkig niet nodig. Anouk Bink, kindercoach, zegt er het volgende over: “Wat allereerst heel belangrijk is om te weten, is dat kinderen van nature vaak trekken naar kinderen die op hen lijken. Het is namelijk heel menselijk om je veilig/vertrouwd te voelen bij mensen waarmee je bepaalde overeenkomsten deelt. Dit kan zowel gericht zijn op uiterlijke kenmerken als op culturele achtergrond, geloofsovertuiging of op het gebied van afkomst of interesses. Dit werkt bij kinderen ook zo.”
Het is dus niet raar dat kinderen iets vinden van iemand die anders is dan zijzelf. Daarnaast weten we natuurlijk allemaal dat kinderen doen wat jij als ouder doet. Dus als jij op een hele open en respectvolle manier omgaat met mensen die niet hetzelfde zijn als jij, zal jouw kind dat ook eerder doen.
Als je merkt dat jouw kind discriminerende uitspraken doet, dan is het van groot belang dat je het gesprek erover aangaat. Waar komt de uitspraak vandaan? Welke overtuiging ligt eronder? En hoe brengen we hier verandering in?Laat het vooral een gesprek zijn waarin je nieuwsgierig bent naar de beweegredenen van je kind, zonder hem te veroordelen.
Als je erachter komt dat jouw kind discrimineert, kun je gevoelens ervaren als schaamte en teleurstelling. Je neemt het jezelf als ouder kwalijk dat je kind zich zo gedraagt en misschien krijg je zelfs wel opmerkingen of blikken van andere ouders. Herken jij jezelf hierin? Dan stellen we je graag gerust: de rol van ouders wordt zwaar overgewaardeerd als het hierop aankomt. Kinderen ontwikkelen nu eenmaal een natuurlijke voorkeur voor kinderen die veel op henzelf lijken. Daarnaast zijn kinderen actieve wezens die alles in de gaten houden en zo hun mening vormen. Zo zien ze in de wereld om hen heen volwassenen met dezelfde huidskleur ook vaak naar elkaar toe trekken, of juist andersom: hoe volwassenen elkaar discrimineren door verschillen in afkomst of uiterlijk. Ook zijn kinderen uitmuntend in het oppikken van non-verbale communicatie. Zo merken ze het bijvoorbeeld direct op als een kind meer hulp krijgt van de juf in de klas omdat hij door een migratieachtergrond meer moeite heeft met de lesstof. Kinderen bouwen snel stereotypes op. Er spelen dus veel meer factoren mee bij het beeld dat kinderen krijgen over anderen dan de boodschap die jij als ouder meegeeft.
Natuurlijk ligt er wel een belangrijke rol bij ouders. “Ouders zijn in de vroege kindertijd de belangrijkste raadgever voor het ontwikkelen van een visie en mening, vanaf de middelbare school moeten ouders plaats maken voor vrienden, die dan met stip op nummer 1 komen als referentiekader. Daarom is het belangrijk om kinderen al op jonge leeftijd een realistisch wereldbeeld mee te geven, zodat ze dit de rest van hun leven met zich meenemen.”, vertelt Jellie.
Het positief bijdragen aan een realistisch wereldbeeld, begint bij jezelf als rolmodel. en dat zit hem al in de kleine dingen. Natuurlijk geef jij het goede voorbeeld door respectvol naar anderen te zijn, als je bijvoorbeeld in de supermarkt loopt. Maar ook dan kan je kind intuïtief al dingen oppikken en ineens fel uit de hoek komen: “Als je zelf wat wantrouwen of minderwaardigheid voelt tegenover mensen die anders zijn dan jij, dan geef je dit je kind ook automatisch mee. Dit voelen ze aan, ook al zeg je iets anders dan je voelt. Je kind is nog een stuk minder tactisch in zijn communicatie dan jij en zou dan zomaar ineens de verschillen die hij ziet kunnen benoemen, daar is hij kind voor.”, legt Anouk uit.
Anouk hoort in haar praktijk vaak de schrijnende verhalen van kinderen die zich gepest voelen. Wat kun je daar als ouder aan doen? Anouk: “Als je merkt dat jouw kind gediscrimineerd wordt, is het van groot belang dat je het gesprek aangaat. Wat gebeurt er precies? Er zijn veel kinderen die zich gepest/gediscrimineerd voelen terwijl de uitspraak van de ander niet heel verontrustend is geweest? Dan gaat het dus vooral om de beleving van je kind. Dit maakt het niet minder erg, maar dat betekent wel dat er vooral aan die beleving aandacht besteed moet worden. Hierbij is het ook handig om te kijken naar hoe dit bij jou zelf werkt. Voel jij je regelmatig tekort gedaan, gepest of gediscrimineerd? Wellicht heeft jouw kind dit dan bij jou gezien of gevoeld. Door er samen over te praten en aan te werken kun je van dit vervelende gevoel afkomen.”
Zijn er echt verontrustende uitspraken gedaan? Dan moet dit altijd besproken worden met de volwassenen die zijdelings betrokken zijn (leerkrachten, begeleiders, ouders). Daarnaast kun je samen met jouw kind werken aan hoe hij in het vervolg met dit soort situaties kan omgaan. Weet jouw kind hoe hij hierop kan reageren? Hij kan hierin namelijk verschillende keuzes maken, bijvoorbeeld:
Bespreek vervolgens ook hoe je dit kan doen. Want alle drie de opties kun je op verschillende wijzen uitvoeren, met verschillende effecten.
Verschillen tussen mensen, verschillende culturen en andere gewoontes zouden een vaste plek moeten krijgen in de opvoeding. Dit klinkt heel beladen, maar dat hoeft het juist niet te zijn. Jonge kinderen zijn van nature nieuwsgierig en leergierig waardoor dit de perfecte leeftijd is om ze te vertellen over verschillende landen in de wereld met hun eigen cultuur, taal en gewoontes. En daarin benadrukken dat het juist zo mooi is dat er zoveel verschillen zijn, zodat we weer van elkaar kunnen leren!
Wat kun je verder doen om samen met je kind hiermee aan de slag te gaan?
Uit onderzoek blijkt dat boeken een positieve bijdrage leveren aan het beeld van kinderen. Met name als het gaat om een hoofdpersoon die lijkt op je kind en die positieve relaties heeft met kinderen die juist niet op hem lijken. We geven je graag een paar boekentips:
Kinderen leren veel van educatieve filmpjes. Zo zou je samen met je kind naar Sesamstraat kunnen kijken.
Ook de keuze voor speelgoed kan bijdragen aan een positief beeld over anderen. Zo zou je kunnen kiezen voor een pop met een andere huidskleur of voor Duplo waarbij de personages een gemixt gezin zijn.
Het helpt enorm als je je als ouder begeeft in sociale kringen met mensen met verschillende achtergronden en uiterlijke kenmerken. En als je kind ook met veel verschillende kinderen speelt!
