29 maart 2021 door Bureau Geluk(t)
De opvoeding van hoogbegaafde kinderen: dit heeft je kind van jou nodig
Als ouder van een hoogbegaafd kind ken je ze vast wel: de goedbedoelde opvoedadviezen die bij alle kinderen lijken te werken behalve bij die van jou. Of de oordelende blikken wanneer je ervoor kiest om er op dit moment even niets van te zeggen. Familieleden die keer op keer blijven herhalen dat jij hem of haar nu echt moet “aanpakken” en jou/jullie laten voelen dat het aan jullie opvoeding ligt dat jullie kind niet “in het gareel” loopt. Maar jij weet: straffen werkt bij mijn kind averechts.
Hoe komt het dat hoogbegaafde kinderen iets anders nodig hebben in de opvoeding?
Om hier een duidelijk beeld van te geven gebruiken we de zijnskenmerken van drs. T. Kieboom als leidraad met aanvullend hierop het kenmerk autonomie dat binnen het Delphi model genoemd wordt. Deze stellen dat hoogbegaafdheid echt meer is dan alleen een hoge intelligentie.
Zij stellen dat deze kenmerken bij deze kinderen sterker aanwezig zijn dan bij gemiddeld begaafde kinderen:
- Autonoom: je kind wil alles zelf bepalen, regels zijn in de basis vooral reden tot weerstand en discussie.
- Rechtvaardigheidsgevoel: “dat is niet eerlijk!”. Straffen wordt ervaren als onevenredig en niet eerlijk, dit kan leiden tot nog meer ongewenst gedrag of zelfs wraakgevoelens.
- Kritisch: de meeste hoogbegaafde kinderen zijn in de basis al kritisch naar zichzelf. Als een dierbare benadrukt wat het kind niet goed doet, leidt dit tot een nog kritischer zelfbeeld. Een kritisch zelfbeeld kan leiden tot sombere gevoelens en/of (faal)angst.
- Perfectionistisch: wanneer je graag iets goed doet kan het enorm frustrerend zijn als benadrukt wordt wat er niet goed gaat, en frustratie leidt snel tot boosheid.
- Gevoelig: bij een gevoelig kind kan boosheid zo sterk binnenkomen dat het zorgt voor een vlucht-, vecht- of een bevries reactie. Waardoor de boodschap van wat je zegt niet aankomt. Een kind kan zich zelfs zo afsluiten dat het niet gevoelig lijkt voor jouw boosheid. Een machtsstrijd ligt op de loer.
Hoe kan je sensitief opvoeden?
Ten eerste.. ook hoogbegaafde kinderen zijn net gewone mensen 😉. Ze verschillen dus ook enorm onderling. Kijk eens goed naar je kind, welke van bovenstaande kenmerken zijn sterk aanwezig, en welke wat minder? Pas hier je opvoeding op aan. Ten tweede: hoogbegaafdheid is genetisch doorgegeven. Dat betekent dat het ook belangrijk is te kijken naar jezelf; wat heb jij nodig om je fijn te voelen? Leef voor
Gratis webinar over hoogbegaafdheid
In dit eenmalige, exclusieve én gratis webinar vertelt Tessa Kieboom wat belangrijk is om de opvoeding van hoogbegaafde kinderen op een positieve manier aan te pakken en hoe je om kunt gaan met de uitdagingen die je tegenkomt in het ouderschap.
Meer informatie of direct aanmelden? Dat kan hier.
Tips in de opvoeding van hoogbegaafde kinderen
- Voorkom een machtsstrijd. Een van de meest voorkomende valkuilen bij de opvoeding van hoogbegaafde kinderen, is het vervallen in een machtsstrijd. Probeer dit ten alle tijden te vermijden. Wees selectief in de discussies die je met je kind voert (‘pick your battles’) en ga zeker niet mee in alles. Maar geef ze wanneer het kan vooral ook de ruimte hun mening te geven en laat ze voelen dat deze ook gerespecteerd en/of overgenomen wordt. Hierdoor zal het zelfvertrouwen van je kind groeien. Dat is uiteindelijk toch wat je wil bereiken als ouder?
- Maak afspraken en leg ze vast. Om discussiëren of een machtsstrijd te vermijden, is het van belang duidelijke afspraken te maken met elkaar. De perfectionist vindt immers met zijn kritische blik de mazen in de wet wel😉 Het maken van de afspraken kan in bijvoorbeeld een wekelijks terugkerend gezinsoverleg. Hierin kunnen afspraken gemaakt, maar ook geëvalueerd worden. De afspraken zijn duidelijk, en wat vooral ook belangrijk is: het doel ervan moet helder zijn (bv. Doel: we willen fijn met elkaar leven in huis. Afspraak: we praten op een aardige toon tegen elkaar). Wanneer de kaders duidelijk zijn, laat je je minder snel verleiden door de (vaak goede) argumenten van je kind. Het lukt beter bij jezelf te blijven en vriendelijk maar vastberaden vast te houden aan de afspraken.
- Houd je aan de afspraken. Houd je zelf ten alle tijde aan de afspraken en laat ook duidelijk merken dat je dit ook van je kind verwacht. En wanneer er uitzonderingen zijn omdat er voor volwassenen nou eenmaal andere dingen gelden, is het belangrijk dit ook duidelijk uit te leggen aan het kind. Dit om te voorkomen dat er een strijd ontstaat vanuit het grote gevoel van rechtvaardigheid dat je kind heeft.
- Benadruk oorzaak en gevolg. Dreig niet met straffen, maar vertel wat het logische gevolg is van het gedrag. Bijvoorbeeld als jij je was niet in de wasmand gooit, wordt het niet in de wasmachine gestopt. Blijf hier dan bij en ga het niet oplossen.
- Organiseer regelmatig een overlegmoment. Gezien de grote behoefte aan autonomie, geef op een rustig moment (bijvoorbeeld in het gezinsoverleg) ook de ruimte om de gemaakte afspraken aan de kaak te stellen en misschien zelfs wel te veranderen als jullie denken dat dit beter zou werken om het gezamenlijke doel te dienen. Het gezamenlijk opstellen van de afspraken zorgt voor een gevoel van eigenaarschap en dit zorgt ervoor dat de afspraken gemakkelijker aanvaard en gevolgd zullen worden.
- Creëer structuur en voorspelbaarheid. Hoogbegaafde kinderen hebben een sterk en complex denkvermogen waardoor ze soms ver doordenken. Dit maakt dat nieuwe of onverwachte gebeurtenissen spanning of angst kunnen uitlokken. Hierdoor hebben ook hoogbegaafde kinderen een grote behoefte aan structuur en voorspelbaarheid. In de thuisomgeving kan dit o.a aangeboden worden via een familiekalender/weekkalender of met pictogrammen. Om de overgang tussen activiteiten te vergemakkelijken, kan het handig zijn dat activiteiten aangekondigd worden (bv. ‘we gaan eten over 5 min.’). Om tijd af te bakenen, kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt worden van een timer.
- Erken de gevoelens van je kind. Gezien de emotionele gevoeligheid van hoogbegaafde kinderen kunnen emoties heel heftig aanvoelen. Erken het gevoel en keur het nooit af. Ook helpt het je kind woorden te geven aan de gevoelens die het voelt. Het hebben van een bepaald gevoel, bijvoorbeeld angst, is niet altijd een reden om iets te vermijden, maar het gevoel is er wel degelijk, dus wuif het niet weg. Ga samen met je kind op zoek naar manieren om met de gevoelens om te gaan, bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen, eventjes afleiding zoeken of een rustig plekje zoeken om af te koelen. Maak hierover gezamenlijke afspraken op een rustig moment, zodat je op het moment waarop de emotie hoog is, alleen nog maar hoeft uit te voeren wat jullie toen hebben bedacht.
- Waardeer het proces in plaats van het resultaat. Hoogbegaafde kinderen zijn kritisch, naar anderen maar ook naar zichzelf. Vaak is het niet nodig de dingen die niet goed gaan te benoemen, dat hebben ze zelf al lang bedacht. Richt je vooral op wat wel goed gaat en benoem dan het proces i.p.v. het resultaat, bijvoorbeeld “Ik heb gezien hoe hard je hiervoor gewerkt hebt.. je zult wel trots zijn op jezelf”.
- Zoek steun. De opvoeding van hoogbegaafde kinderen brengt, zoals hierboven omschreven, specifieke uitdagingen met zich mee, wat ook een weerslag kan hebben op het welbevinden en functioneren van ouders. Als ouder is het dan ook belangrijk om zelf realistische verwachtingen te vormen t.o.v. de opvoeding van je kind. Opvoeden is een leerproces wat natuurlijkerwijze gepaard gaat met vallen en opstaan. Het is oké om te falen en geen enkele ouder is perfect! Zoek steun van mensen die snappen waar het over gaat (andere ouders, familie, hulpverlening) en creëer ruimte voor jezelf om stil te staan bij wat je nodig hebt om in balans te blijven.
