24 september 2017 door Marijke de Vries en Henk Boeke
Hoe zit dat eigenlijk, met autisme en seks? Ontwikkelen autistische jongeren zich anders dan 'gewone' jongeren, en hoe kun je daar als ouders het beste mee omgaan?
Soms krijgen we vragen zoals deze:
Mijn dochter van 14 heeft autisme en een IQ van 86. Ze heeft extreem veel behoefte om sex te gaan hebben. We proberen er open met haar over te communiceren maar dan zegt ze dat ze het helemaal niet wil. [Met 'het' wordt waarschijnlijk de seks bedoeld, niet het communiceren erover – red.]
Nu hebben we voor de vierde keer ontdekt dat ze weer met jongens praat hierover, en dat ze met hen wil afspreken. Ook laat ze zichzelf online bloot zien en masturbeert ze voor de camera. Het lijkt niet aan te komen dat wat ze doet gevaarlijk kan zijn. Er wordt gesproken over alle soorten sex.
Ik maak me zorgen. Dadelijk krijgt ze hier een trauma van. Want de jongens zijn ook niet echt van haar leeftijd. We denken dat ze zeker 18 jaar of ouder zijn. Ik ben er ziek van maar weet geen oplossing. Heeft u tips of ideeën?
Wat is hier aan de hand? Eigenlijk niet zoveel bijzonders. (Hoewel we ons de zorgen van deze moeder natuurlijk heel goed kunnen voorstellen.) Ook pubers zónder autisme kunnen behoefte hebben aan seks. Of zichzelf online bloot tonen. Of masturberen voor de webcam. En zich niet goed realiseren dat dat ook risico's met zich mee kan brengen. Dat hoort allemaal bij de leeftijd, en niet speciaal bij autistische kinderen.
Dat de intelligentie van dit meisje (IQ 86) wat onder het gemiddelde ligt, maakt het misschien wat lastiger om haar duidelijk te maken wat de risico's van haar gedrag zijn (herhalen, herhalen), en om die risico's ook daadwerkelijk te verminderen (ze wil aandacht, dus geef die aandacht dan ook als ouders, en probeer het online-gedrag om te buigen naar offline-gedrag). Maar nogmaals: met de seksuele ontwikkeling op zich is bij dit meisje niets bijzonders aan de hand.
Voor het volledige antwoord op de vraag, zie: Autistisch en gefixeerd op seks. Help! (14 jr) op onze zustersite Mediaopvoeding.nl.
Jeroen Dewinter, klinisch psycholoog bij de Universiteit van Tilburg, doet onderzoek naar de seksuele ontwikkeling van autistische jongeren. Daarbij gebruikte hij onder andere de standaard-vragenlijst van Seks onder je 25ste, die hij voorlegde aan autistische jongeren.
Verrassend genoeg bleek die ontwikkeling nauwelijks af te wijken van die bij hun niet-autistische leeftijdsgenoten. Ze doen dezelfde ervaringen op: van verliefdheid tot zoenen, en van masturberen tot orale seks. En ook de leeftijden waarop ze dat doen, zijn vrijwel gelijk aan die van 'gewone' jongeren.
Door hun geringere sociale vaardigheden (en contacten) praten autistische jongeren wel minder vaak over seks dan 'gewone' jongeren. Maar dat blijkt geen belemmering te zijn voor hun seksuele ontwikkeling. Omdat ze nog altijd veel informatie over seks en relaties uit hun omgeving oppikken.
Maar let op: die omgeving kan soms wel heel eenzijdig zijn. Denk: een autistische jongen die enig kind is, of alleen een broer heeft, en met een busje naar het speciaal onderwijs gaat, waar grotendeels jongens in de klas zitten, waardoor er ook in het busje alleen maar jongens zitten. Met als gevolg dat zo'n jongen dag in dag uit alleen maar jongens tegenkomt.
Ook een probleem zou kunnen zijn dat jongeren met autisme wel vaak meeluisteren met gesprekken over seks, maar dan niet echt deelnemen. Waardoor ze hun ideeën, angsten, gedachten en vragen niet kunnen toetsen.
Wat wel duidelijk afwijkt (van het niet-autistische gemiddelde) is de grotere diversiteit in gender-beleving bij autistische jongeren. Ter vergelijking: 4% van de vrouwelijke Nederlanders benoemt zichzelf anders dan als 'vrouw', maar bij autistische meiden is dat maar liefst 22%. Bij mannen en jongens is het verschil iets minder groot maar nog steeds aanzienlijk.
Ook noemen autistische jongeren zich minder vaak uitgesproken heteroseksueel dan niet-autistische jongeren. Misschien heeft de eerder beschreven segregatie (dat autistische jongens soms alleen maar andere autistische jongens ontmoeten) daar iets mee te maken.
Seksuele opvoeding is bij autistische kinderen en jongeren net zo belangrijk als bij 'gewone' kinderen en jongeren. De meeste ouders kunnen dat prima zelf, maar voor jongeren die in een instelling wonen, of jongeren met seksueel overschrijdend gedrag, kan er hulp nodig zijn.
Voor jongeren die wat extra hulp nodig hebben, is er de Ik Puber-training, ontwikkeld door medewerkers van het Erasmus MC in Rotterdam.
Deze training wordt inmiddels ook buiten het Erasmus MC gegeven, op diverse plaatsen in Nederland, en omvat een heel scala van onderwerpen, zoals: het verkennen van uiterlijk en onzekerheid, veilig seksueel contact, zwangerschap, en het aangeven van grenzen. Jongeren kunnen deze training volgen als ze een doorverwijzing krijgen van een hulpverlener of een instelling.
Zie verder: Autistische puber minder onhandig na training (Erasmus MC)
