28 april 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Welk kind zegt er tegenwoordig nog: 'Dank u wel, mevrouw' als het iets krijgt? Meestal zeggen ze helemaal niets: ze pakken het gebodene aan en draaien zich om. Geen 'u', 'geen dank u wel' om van het met-twee-woorden-spreken maar te zwijgen.
Een paar jaar geleden vonden ouders op Ouders Online de verzuchting dat kinderen geen goede manieren meer hebben, niet van deze tijd en overdreven negatief. Nu is dat anders: ouders wisselen omstandig hun slechte ervaringen uit met de mondige, maar slecht gemanierde kinderen van tegenwoordig. Dat ze zonder te groeten je huis binnenkomen alsof het een hotel is en meteen vragen om snoep en limonade. Of dat ze voor niemand meer opstaan in de bus: als je erom vraagt word je uitgelachen.
Cecile vraagt nog heel deemoedig of het misschien aan haar ligt -- ze komt oorspronkelijk uit Frankrijk --, maar ze ziet dat veel ouders zo laks zijn. Vera: "Nee hoor, je bent niet de enige. Ook op school klagen de leerkrachten erover. Zelf houden ze niet op het goede voorbeeld te geven. De leraren leren de kinderen niet tussen pratende volwassenen door te lopen, door ze zachtjes bij hun schouder te pakken en ze achterlangs sturen. Op school leren onze kinderen een deur open te houden voor een ander, maar ook hoe je iets vraagt. Niet: 'ik moet', maar 'mag ik alstublieft'. Leraren zijn verbaasd dat ouders zoveel verdragen van hun kinderen. Tja, waarom? Uit gemakzucht? Vinden ze hun kinderen zo ontzettend lief? Is het desinteresse? Hebben ze een hekel aan vormen en manieren?"
"Van alles een beetje", denkt Bas Levering, pedagoog aan de Universiteit van Utrecht. "Ouders hebben soms te weinig tijd en in de tijd die ze hebben, willen ze dat hun kinderen het fijn hebben. Die enorme kindgerichtheid is typisch Nederlands en dat is al heel lang zo. In de Franse, Duitse of Engelse opvoeding speelt de gedachte dat kinderen de ruimte moeten krijgen, lang niet zo'n grote rol als bij ons."
In de jaren zeventig vonden veel pedagogen een opvoeding in omgangsvormen ouderwets en overbodig: loze vorm leidt maar tot 'aangeleerd aapjesgedrag'. Er zijn ouders die het overdreven vinden als een kind bij het groeten een volwassene een handje moet geven. Maar wat is er nu eigenlijk zo mis mee? Levering: "Met het afschudden van de rigide, autoritaire structuren en de daarbij horende vanzelfsprekendheid van starre regeltjes is er ook veel goeds verloren gegaan. We zijn iets te ver doorgeschoten. Het wordt tijd dat we dat onderkennen en dat we onze kinderen weer bij gaan brengen dat het prettig is om aardig te doen tegen elkaar, want daar is helemaal niets mis mee. Maar we moeten niet denken dat we daarmee ook een oplossing gevonden hebben voor het maatschappelijk probleem van de toegenomen criminaliteit, want dat is natuurlijk wel van een andere orde."
Ook al is hij onderzoeker, als Levering de kans krijgt, pleit hij voor herinvoering van een vroege opvoeding in etiquette. "Omgangsregels leren kinderen nu eenmaal niet uit zichzelf. Je moet kinderen de weg wijzen: als je ze leert hoe ze aangenaam met anderen kunnen omgaan, doe je ze daar een groot plezier mee." Hij bestrijdt de gedachte dat je kinderen daarmee onnodig beknot in hun vrijheid: "Je houden aan bepaalde gedragsregels is geen beperking, het schept juist ruimte. Ruimte voor wederzijds respect. En respect is nu eenmaal een voorwaarde voor persoonlijke groei."
Levering: "Ik houd natuurlijk geen pleidooi om je kind alleen een paar regeltjes te leren zonder de bijbehorende gedachte. Al met een kind van vier kun je heel goed praten over waarom jij wilt dat je kind zich volgens bepaalde regels gedraagt. Je sociaal gedragen houdt bijvoorbeeld ook in dat je je eigen behoeftebevrediging soms even moet uitstellen. Maar als je als ouder dat zelf niet doet, dan kun je ook niet verwachten dat je kind dat leert."
Ouders die zich mengen in de discussie op het Forum zijn zich bewust van hun voorbeeldfunctie. Maar wat kinderen thuis leren, moet natuurlijk ook buiten de deur een beetje bevestigd worden. En daar zit het probleem: veel ouders voelen zich niet gesteund door hun omgeving. Daar sta je dan met je goede gedrag. Erna: "Niet alleen ik, maar ook mijn beleefde kind staat op een eilandje". Veel ouders uiten nostalgische verlangens naar de duidelijkheid van vervlogen tijden. In de jaren vijftig wist iedereen waar hij aan toe was. Natasja: "Ik had een oma in een stijve jurk. Nu hebben we over de grond kruipende grootouders in spijkerbroek. Dat is heel gezellig, maar ook onduidelijk."
Ouders voelen dat er veel van hen verwacht wordt. Natasja: "We moeten onze kinderen opvoeden tot perfecte burgers, in perfecte huizen en in perfecte buurten." En dan nog. Je kunt als ouder nog zo verschrikkelijk je best doen, het geeft geen garanties. Mirjam: "Er zijn inderdaad kinderen die niet goed opgevoed worden. Maar er zijn ook nog heel veel kinderen die heel aardig en lief zijn, maar die af en toe gewoon een beetje mot met de regels hebben. Mijn zoon knapt wel eens van al die regels." En om ze te duidelijk te maken dat dat ook okee is, lezen ouders hun kinderen dan voor uit het werk van Annie M.G. Schmidt. Maar om daar echt lol aan te kunnen beleven, moet een kind die regeltjes natuurlijk wel eerst geleerd hebben.
[De pagina's die hier genoemd werden, zijn inmiddels verouderd of niet meer beschikbaar]
