9 augustus 2009 door Justine Pardoen
Dit is deel 2 van een korte serie over gezond zwanger zijn. Deze week gaat het over infectieziekten en besmettings-gevaar.
De meeste vrouwen weten nog wel dat rode hond gevaarlijk is voor een ongeboren vrucht. Vooral in de eerste drie maanden. Als je als meisje die ziekte dus niet hebt doorgemaakt en er ook niet tegen ingeënt bent, dan kun je dat dus het beste alsnog laten doen. Tegenwoordig worden kinderen via het Rijksvaccinatieprogramma ingeënt tegen rode hond.
Maar er zijn nog een aantal andere infectieziekten die vooral tijdens de zwangerschap risico's met zich meebrengen. Een overzicht.
Toxoplasmose komt veel voor en wordt veroorzaakt door een parasiet die wordt overgebracht door mensen, andere zoogdieren zoals katten, runderen en schapen en door vogels.
Je loopt toxoplasmose op doordat je in contact komt met besmette aarde (kattenpoep, niet goed gewassen fruit en groente van de koude grond), maar ook door rauw vlees. Een groot deel van het rundvlees is besmet met toxoplasmose en vrijwel al het schapenvlees. De parasiet gaat dood als je het vlees goed doorbakt.
Ongeveer de helft van de volwassenen is al besmet met toxoplasmose. Als dat zo is, zul je dus tijdens je zwangerschap geen infectie meer doormaken. Als dat niet zo is (een bloedonderzoek geeft uitsluitsel), moet je dus erg voorzichtig zijn: vermijd contact met aarde, maak de kattenbak niet meer zelf schoon, was je groeten en fruit goed en eet geen rauw vlees.
Listeriose is een infectie door de listeria-bacterie, die binnenkomt via besmet voedsel. Het kan leiden tot sepsis (bloedvergiftiging) of meningitis (hersenvliesontsteking). Meestal verloopt een besmetting mild, als een lichte griep, een beetje koorts, spierpijn. Maar in alle gevallen is het een risico voor een zwangerschap.
De listeria-bacterie zit in rauwe melk, oftewel melk die direct onder de koe vandaan komt. Drink daarom geen ongepasteuriseerde melk en eet geen ongepasteuriseerde kaas of boter (van de boer). Maar ook rauw vlees kan gevaarlijk zijn en niet goed gewassen rauwe groente van de koude grond. Eet geen paté, maar ook geen gerookte zalm als je geen risico wilt nemen.
Herpes simplex aan de geslachtsdelen (herpes genitalis) ontstaat door een virus. In veel gevallen merk je er nauwelijks iets van. Soms is de huid rood, jeukt het vaak en ontstaan er pijnlijke blaasjes. Meestal ben je wat moe, in het algemeen wat appelig, met hoofdpijn of spierpijn. Als het virus eenmaal in je lichaam zit, gaat het niet meer weg. Het komt terug in tijden van verminderde weerstand. Naarmate het vaker terugkomt, zullen de verschijnselen minder merkbaar zijn.
Herpes simplex is een seksueel overdraagbare aandoening, maar je krijgt het ook via speeksel (zoenen).
Een koortslip ontstaat ook door het herpes simplex virus, maar is niet gevaarlijk tijdens de zwangerschap. Een koortslip kan echter wél gevaarlijk zijn voor een pasgeboren baby. Zorg er na de bevalling dus voor dat je mensen met koortsblaasjes niet in de buurt van je baby laat. Moeders met koortsblaasjes moeten ook extra maatregelen nemen (niet knuffelen, mondkapje dragen).
Het is niet fijn om tijdens een zwangerschap een geslachtsziekte op te lopen. De gevolgen van een besmetting in de baarmoeder leiden lang niet altijd tot een miskraam of een vroeggeboorte, maar wel tot min of meer ernstige afwijkingen.
Het lijkt erop dat het aantal geslachtsziekten de laatste tijd weer toeneemt. Vooral gonorroe (druiper) en chlamydia worden steeds vaker geconstateerd. Op syfilis (lues, harde sjanker) en hepatitis-B wordt getest bij het standaard-bloedonderzoek. Als u denkt dat u tot de risico-groep hoort voor hiv (dat aids kan veroorzaken), meld dat dan aan de verloskundige of gynaecoloog.
Als u denkt dat u mogelijke een geslachtsziekte hebt, ga dan zo snel mogelijk naar een arts. Hoe eerder hoe beter, want er zijn mogelijkheden om de ziekte met antibiotica te behandelen. Hoe verder de zwangerschap gevorderd is, hoe groter het risico voor het ongeboren kind.
Cytomegalie is een virus uit de herpes-groep. Net als andere herpes-virussen blijft het altijd in je lichaam aanwezig als je eenmaal besmet bent. Zo nu en dan kan het virus opnieuw actief worden. Veel mensen komen met het virus in contact zonder dat ze er ooit iets van merken. Een besmetting in de baarmoeder heeft wel grote gevolgen voor het ongeboren kind.
Bij mensen met een zwakke weerstand (bijvoorbeeld als er al een andere ziekte aanwezig is), kan het virus zeer heftig toeslaan: alle organen raken aangedaan. De klachten variëren van koorts, opgezette lymfeklieren, een ziek gevoel, en stoornis in de functie van de lever.
Cytomegalie krijg je door besmetting via lichaamsvloeistoffen (seks, bloed, speeksel, urine). Als je werkt in de gezondheidszorg of veel in contact bent met kleine kinderen, loop je een grote kans op een besmetting. Het grootste gedeelte van de volwassenen draagt het virus namelijk bij zich.
De kinderziekte waterpokken (varicella) wordt veroorzaakt door het varicella-zoster-virus. Net als gordelroos (herpes zoster) is het een virus uit de herpes-groep.
De eerste keer dat je besmet raakt met varicella-zoster, krijg je waterpokken. Waterpokken krijg je meestal maar één keer, maar het virus blijft wel in je lichaam. Een volgende keer manifesteert het zich als gordelroos. Als je volwassen bent wanneer je waterpokken krijgt, ziet de ziekte er veel heftiger uit (met complicaties als longontsteking of hersenontsteking) dan wanneer je kind bent. Geen pretje dus.
Het is dus belangrijk om te weten of je waterpokken hebt gehad als kind. Als dat niet geval is, moet je voorkomen dat je in aanraking komt met het virus: niet in de buurt van zieke kinderen komen dus. Het virus verspreidt zich door de lucht. Ook een hand geven aan een besmet kind kan tot besmetting leiden, of wanneer je een handdoek of zakdoek gebruikt waar het virus in zit.
De vijfde ziekte (erythema infectiosum) is het gevolg van een besmetting met het parvo-virus B19. Dit virus kennen we nog niet zo lang. Het veroorzaakt vaak chronische bloedarmoede bij mensen met een gebrekkige weerstand. Als je de ziekte eenmaal gehad hebt, ben je je leven lang beschermd.
De vijfde ziekte uit zich als 'algemeen ziek zijn': koorts, je ziek voelen, spierpijn, hoofdpijn en jeuk, met na ongeveer een week een vlekkerig gezicht (appelwangen). Later kan dat ook over de rest van het lichaam voorkomen. Bij volwassenen gaat de vijfde ziekte tevens gepaard met gewrichtsklachten op (pijn, stijfheid).
Ongeveer 1% van alle zwangeren maakt tijdens de zwangerschap een infectie met het parvo-virus door. Als u de kans op besmetting wilt vermijden, blijf dan uit de buurt van zieke kinderen. Ze dragen het over via druppeltjes uit mond en neus (hoesten, praten, snottebellen).
Als u zelf al kinderen hebt, loopt u risico om via uw eigen kind besmet te raken. Dat is eigenlijk niet te vermijden, want voordat je ziet dat je kind ziek is, is het al besmettelijk.
De groep-B-streptokok is een bacterie die bij veel vrouwen (20%) in de vagina aanwezig is. Tijdens de geboorte komt de baby er dan mee in aanraking. Van alle pasgeborenen is 10% besmet met de bacterie, maar slechts in een enkel geval leidt dat tot een ernstige infectie (1 op de 1000 baby's).
Als je tijdens de zwangerschap een blaasontsteking krijgt, zou dat het gevolg kunnen zijn van GBS. Je kunt erop bedacht zijn, maar verder kun je helaas niets doen om een GBS-infectie te voorkomen. Zwangeren die in het ziekenhuis hebben gelegen vanwege vroege weeën, worden extra in de gaten gehouden.
Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
www.rivm.nl
Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding (LCI)
www.infectieziekten.info
Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)
www.nvog.nl
