26 oktober 2002 door Justine Pardoen
Ouders spelen een grote rol bij de ontwikkeling van de creativiteit van hun kinderen. Als je weet waar je op moet letten, kan iedereen de talenten van zijn kinderen herkennen en stimuleren.
"Je geloof in de mogelijkheden van je kind is bepalend voor zijn ontwikkeling", schrijft Dorothy Einon aan het begin van haar boek Het creatieve kind, waarna ze verwijst naar het klassieke onderzoek waarbij geëxperimenteerd is met vooroordelen van leerkrachten. Vertel een leerkracht dat een kind slim is, en het zal nog slimmer worden, zo bleek uit dat onderzoek. Vertel de leerkracht dat het kind dom is, en het zal dom blijven. Als experiment ziet het er immoreel uit, maar in de praktijk gebeurt het natuurlijk dagelijks: vooroordelen maken zichzelf waar.
Er is dus alle reden om je kind in zijn ontwikkeling te stimuleren, al roepen ze op het consultatiebureau en in alle handboeken voor ouders altijd geruststellend dat elk kind nu eenmaal zijn eigen tempo van ontwikkeling heeft. De een staat eerder, de ander praat eerder. En dat is ook zo.
Dat neemt echter niet weg dat het leuk en zinvol is om je kind te stimuleren. Niet omdat je als een pushende ouder bezig bent met een training tot superkinderen, maar omdat je kind een uitdagende omgeving nodig heeft om te worden wie hij of zij is.
Er is een heel verschil tussen een kind dwingen tot iets waar het eigenlijk nog niet toe in staat is, en het aanreiken van een nieuwe mogelijkheid om vaardigheden verder te ontwikkelen.
Het eerste deel van het boek legt uit wat creativiteit is en wat het verband is met fantasie, intelligentie en talent. De schrijfster heeft het daarbij ook over de rol van de omgeving, het geslacht en de plaats in het gezin.
In ontwikkelingstabellen voor 2 tot 6 jaar (met stapjes van een half jaar) laat het boek zien wat het gemiddelde kind kan doen op een bepaalde leeftijd. Aan de orde komen: de grove en fijne motoriek, taal, sociale vaardigheden, en het leerproces. De controlelijsten door het boek heen kun je gebruiken om te leren herkennen welke talenten je kind heeft en welke ontwikkeling je op welk moment kunt stimuleren.
Dat klinkt allemaal heel technisch en klinisch, maar in het boek wordt het aantrekkelijk gepresenteerd met kleurige kadertjes en fleurige illustraties. Als je het boek in handen hebt, ziet het er meer uit als een vakantie-doe-boek dan als een gedegen studie. In feite is het allebei.
Creativiteit heeft niet zozeer te maken met wát je doet, maar meer met de manier waaróp je iets doet: vernieuwing, dáár gaat het om. Iets bedenken of doen wat nieuw is, anders dan de vaste manieren die je geleerd hebt.
Nu zijn kleine kinderen eigenlijk van nature creatief: omdat ze nog geen vaste manieren kennen, is alles wat ze doen nieuw. Als een kind alsmaar te horen krijgt dat zijn pogingen niet goed zijn, of anders moeten, dan zal hij vanzelf stoppen met dat gedrag. Het is dus belangrijk om het kind de ruimte te geven om veel te ontdekken, veel te doen en dus ook veel fouten te maken.
Er zijn ook kinderen die meer kijken dan doen: zij lijken vanaf het begin erg gericht te zijn op het vermijden van fouten. Deze kinderen kun je stimuleren om toch nieuwe dingen te blijven doen, ook al gaat het verkeerd.
Als ze heel klein zijn, vinden de meeste kinderen het trouwens erg fijn om iets samen met papa of mama uit te proberen en niet alleen.
Dat samen-doen heeft veel voordelen. Het geeft het kind meer zelfvertrouwen en de ouders leren het kind kennen. Zoals: zijn sterke en zwakke kanten, en zijn strategieën om problemen op te lossen. In de ontwikkeling van creativiteit speelt de manier waarop ouders reageren op het kind een grote rol.
Zelfvertrouwen is heel belangrijk bij creativiteit. Kinderen met een groot gevoel van eigenwaarde zijn creatiever en minder conformistisch. En andersom: creatieve kinderen hebben vaak een groot zelfvertrouwen. Ze dúrven. Voldoende zelfvertrouwen is nodig om creatief te kunnen zijn, maar creatieve ervaringen zelf zijn ook weer goed voor het zelfvertrouwen.
Pas dus goed op bij het spelen met je kind; dat je hem niet te veel boven zijn of haar macht laat werken. Kies dus liever geen speelgoed of uitdagingen waarvoor hij of zij de vaardigheden nog niet beheerst. En zorg voor genoeg succes-ervaringen.
Houd ook zoveel mogelijk rekening met het karakter van het kind: sommige kinderen vragen van nature al te veel van zichzelf. Dan is het goed om te begrijpen wat ze willen, en ze te helpen dat te bereiken. Maar wel zo, dat het kind het gevoel heeft dat het zijn succes zelf bereikt heeft. Want hoe kan zo'n kind zijn of haar frustratie overwinnen als de ouders steeds inspringen?
Het idee heerst dat het oudste kind in een gezin vaker succesvol is dan hun jongere broertjes of zusjes. Oudste kinderen hebben de unieke ervaring om een tijdje de exclusieve aandacht van hun ouders te hebben gehad.
Ouders hebben hoge verwachtingen van hun eerste kind en dat eerste kind is daar ook sterk van doordrongen.
Dat heeft twee gevolgen, zo is de gedachte. Aan de ene kant hebben oudste kinderen de neiging om die hoge verwachtingen te willen waarmaken, waardoor het goede presteerders worden. Aan de andere kant (de keerzijde van dezelfde medaille) hebben ze de goedkeuring van hun ouders meer nodig en groeien ze vaker op tot onzekere mensen, met weinig zelfvertrouwen en bang om anderen teleur te stellen.
Uit onderzoek blijkt dat de verwachting van ouders ten aanzien van hun verschillende kinderen grote invloed heeft op hun ontwikkeling. Die invloed is uiteindelijk groter dan de plaats in de geboorte-volgorde.
Anders gezegd: de verschillen tussen oudste kinderen en jongere kinderen wordt dus vooral veroorzaakt door de manier waarop de ouders met deze kinderen omgaan!
Dat betekent dat ouders er goed aan zouden doen om elk kind in het gezin zo nu en dan eens de eerste plaats te geven, met alles wat daarbij hoort.
In de verschillende delen van het boek is er ruim aandacht voor alle mogelijke creatieve uitingsvormen: tekenen, knippen en plakken, boetseren, bouwen, toneel spelen, fantasiespelletjes spelen, verkleden, muziek maken, zingen, dansen, denken, taalspelletjes doen, verhaaltjes vertellen, getalsbegrip oefenen, wetenschappelijke ontdekkingen doen, lees- en schrijfoefeningen doen, koken, tuinieren en sociale vaardigheden oefenen, zoals het omgaan met huisdieren en vriendjes.
Door het hele boek staan talloze tips voor spelletjes en speelgoed. Maar ook stof tot nadenken. (Geven we ons kind wel of geen speelgoed-geweertjes?)
Voor iedereen met dreumesen, peuters en kleuters biedt het een grote hoeveelheid concrete suggesties, en veel inspiratie. Ook voor het gebruik van huis-, tuin- en keukenmiddelen in plaats van duur speelgoed bijvoorbeeld. Kortom, aanschaffen voordat het winter wordt, zou ik zeggen.
