20 november 2012 door Justine Pardoen

Exit poppenvilla (maar de Meldcode blijft)

Op 30 oktober 2012 publiceerden we een spraakmakend artikel over de introductie van een poppenhuis op scholen en kinderdagverblijven, bedoeld om kindermishandeling te signaleren. (Zie: Kindermishandelingspoppenhuis baart zorgen.)

Sinds de publicatie van dat artikel is er veel gebeurd. Het belangrijkste is dat die poppenhuizen nu niet meer aangeprezen worden als instrument voor het signaleren van kindermishandeling. Mooi zo! Maar we zijn nog niet klaar.

Hieronder zetten we de laatste ontwikkelingen op een rijtje. Gevolgd door een analyse van de zogenaamde Meldcode, die ons nog steeds zorgen baart.

Update

• Liliane Limpens, de verkoopster van de Liliane-poppenvilla's, heeft op al haar websites het doel van haar poppenhuizen veranderd. Alle verwijzingen naar kindermishandeling zijn verwijderd, en vervangen door teksten als: "In de kinderopvang en het basisonderwijs wordt de poppenvilla gebruikt om het samenspel te stimuleren en ten behoeve van de sociaal-emotionele ontwikkeling."

Ook kunnen scholen vanaf 5 november 2012 geen gratis poppenhuizen meer van haar krijgen. (Scholen konden de poppenhuizen gratis krijgen omdat er een geheime geldschieter was die ze bekostigde. Kennelijk heeft deze zich teruggetrokken. Gederfde inkomsten voor Limpens: 1700 euro per poppenhuis.)

Mevrouw Limpens wil niet persoonlijk in de media reageren.

• Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), dat aanvankelijk enthousiast was over de Liliane-poppenvilla, plaatste begin november een rectificatie om zich te distantiëren van hun eerdere steun. Om onduidelijke redenen is deze rectificatie inmiddels van de site van het NJi verdwenen.

• De Rabobank Almere heeft zijn (lokale) steun aan de poppenvilla ingetrokken. Lopende verplichtingen worden nagekomen, maar nieuwe verplichtingen worden niet meer aangegaan. De Rabobank Almere wil zijn naam niet meer aan het project verbinden.

• Het AD publiceerde twee artikelen over de poppenvilla, naar aanleiding van onze berichtgeving. De teksten staan niet op de site van het AD maar zijn nog wel bij ons beschikbaar als knipsels:
  
  - "Poppenspel zegt niks over kindermishandeling" (8 nov. 2012)
  
  - Verspreiding 'besmette' poppenhuizen stopgezet (9 nov. 2012).

• Een Vandaag zond op 8 november een reportage uit over de poppenvilla, eveneens naar aanleiding van onze berichtgeving. Zie: Vrees voor valse beschuldigingen door 'poppenvilla'.

In die reportage vat pedagoog Steven Pont het nog eens helder samen: een leerkracht of medewerker in de kinderopvang is niet bevoegd om signalen van kindermishandeling te interpreteren. En kinderen laten in speelgedrag van alles zien. Als je gaat zoeken naar verontrustend gedrag, dan zul je fouten maken.

• Het Netwerk PO zond op 8 november een brief naar al zijn coördinatoren, waarin de medewerking aan het poppenvilla-project werd opgezegd. Ze geven toe dat er niet goed is nagedacht over het inzetten van dit speelgoed als instrument bij het signaleren van kindermishandeling.

• Tal van deskundigen op het gebied van kindermishandeling vertelden ons (per mail of per telefoon) dat ze blij waren met ons artikel en de gevolgen daarvan.

Allemaal benadrukten ze dat het heel ernstig zou zijn als professionals de Meldcode Kindermishandeling zouden opvatten als een meldplicht, of als ze de stap zouden overslaan om eerst zelf een gesprek met de ouders te voeren. Daarover straks meer.

• Geen van de deskundigen die ons benaderden, wilde met naam en toenaam geciteerd worden. Er is kritiek op de Meldcode, en op de manier waarop die wordt ingevoerd, en op de druk die hij legt op iedereen die met kinderen werkt. Waarom horen we die kritiek niet in het openbaar? Waar is men bang voor?

Er lijkt een cultuur te zijn ontstaan waarin je alles goed moet vinden wat er ondernomen wordt om kindermishandeling tegen te gaan. Dat is zorgelijk, want ouders moeten wel het gevoel hebben dat de professionals naast hen staan en niet tegenover hen.

Zorgen over de Meldcode

Het risico bestaat dat de 'Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling' (kortweg 'de Meldcode') die in 2013 wordt ingevoerd, zal leiden tot een explosieve toename van het aantal meldingen bij het AMK. Met als gevolg: een evenredig explosieve toename van het aantal false positives, oftewel onterechte verdenkingen en ontwrichte gezinnen.

De Meldcode is weliswaar bedoeld om ervoor te zorgen dat professionals niet meer de andere kant opkijken bij mogelijke problemen, en dat ze hun verantwoordelijkheid niet afschuiven op andere instanties, zoals het AMK. Maar we houden ons hart vast. Want professionals zijn ook maar gewone mensen, die zo hun eigen zorgen over de Meldcode hebben, zoals deze leerkracht die haar hart luchtte op ons Forum:

Als leerkracht eerst de zorgen met de ouders delen. Ik heb dat een keer moeten doen. En ik weet het zeker: dat nóóit meer. Zo'n gesprek kún je niet voeren als leerkracht. Ik deelde mijn zorgen, zonder oordeel en interpretatie, ik vertelde alleen wat mij opviel. Ik had tenslotte goed opgelet op de Pabo. Maar de boodschap was de ouder direct helder. Ivm ieders privacy ga ik daar niet verder op in, maar ik bevond me tijdelijk direct in dezelfde hel als mijn leerling.

En ik heb me voorgenomen: een volgende keer bel ik direct het AMK. Zij hebben er voor doorgeleerd, zij zijn getraind in dit soort gesprekken. De meldcode is leuk, maar echt niet werkbaar.

Als leerkracht ben je wel vaak de persoon die het eerst signaleert dat er iets niet pluis is. En daar heb je geen poppenhuis voor nodig. Liever niet zelfs, dat geeft een verkeerde focus.

Maar alsjeblieft, laat het bij signaleren en een meldplicht blijven. Niks interpreteren en zeker niet het gesprek aangaan om je zorgen te uiten bij de ouders, niks wegen van de zwaarte van de mishandeling, niks zelf organiseren van hulp. Gewoon melden, punt. En dat is niet om verantwoordelijkheid te ontlopen, maar puur om de schoenmaker bij zijn leest te houden. [Forum Ouders Online, 30-10-2012]

De bovenstaande posting staat niet op zichzelf. Hij geeft een algemeen beeld dat wordt bevestigd door trainers die workshops geven in het omgaan met de Meldcode.