4 november 2005 door Niels van de Griend
Welke achternaam kan een kind krijgen? En hoe kun je hem eventueel laten wijzigen?
Nadat ik vorig jaar een artikel over naamswijziging had geschreven op de site van Planet Internet, kwam er een storm van reacties. De wijziging van de geslachtsnaam is dus blijkbaar niet zomaar iets. Het Ministerie van Justitie onderkent dat ook, en heeft voor de wijziging een heel goede folder (mét aanvraagformulier) opgesteld. Hieronder zal ik die folder in mijn eigen woorden navertellen.
Laten we beginnen bij het begin. Oftewel: de verkrijging van een geslachtsnaam door een kind. Dan gelden er de volgende regels:
1. Alleen een moeder:
2. Huwelijk - wordt een kind geboren uit een gehuwd paar, dan kunnen de ouders vóór of ter gelegenheid van de aangifte een naamskeuze maken. Wordt er geen keuze gemaakt, dan krijgt het kind de naam van de man.
3. Adoptie, normaal - wordt een kind geadopteerd door een gehuwd paar van verschillende sekse, dan krijgt het kind de naam van de man, tenzij gekozen wordt voor de naam van de vrouw.
4. Adoptie, speciaal - is het adoptiepaar ongehuwd of gehuwd maar van gelijke kunne, dan houdt het kind zijn eigen geslachtsnaam, tenzij verklaard wordt dat het kind de naam van één van beiden krijgt.
5. Ouders onbekend - zijn zowel de vader als de moeder onbekend, dan neemt de ambtenaar van de burgerlijke stand een voorlopige voornaam en geslachtsnaam op in de geboorteakte, totdat bij een Koninklijk Besluit de uiteindelijke naam wordt vastgesteld. (Ongetwijfeld zullen er richtlijnen bestaan voor de ambtenaar, omtrent die voorlopige vaststelling van de naam. Ik kan me moeilijk voorstellen dat een ambtenaar volledige vrijheid daarbij heeft, maar dit terzijde.)
6. Adel - een leuk weetje: is de vader van adel, maar krijgt het kind niet de naam van de vader, dan gaat de adeldom ook niet over op het kind.
7. Naam overnemen - een tussenvorm is het aannemen van de naam van een ander. Een vrouw die gehuwd is, of gehuwd is geweest (of als partner geregistreerd is), kan de naam van haar echtgenoot gaan voeren. Dat kan zijn: alléén zijn naam, of zijn naam in combinatie met de naam van zijn vrouw. Voor de man geldt trouwens precies hetzelfde. Ook hij kan de naam van zijn vrouw (of ex-vrouw) gaan voeren.
In sommige gevallen kan de geslachtsnaam gewijzigd worden. Doorgaans komt zo'n wijziging tot stand via een Koninklijk Besluit. Het desbetreffende verzoek (aan de koningin) kan worden gedaan om de volgende redenen:
Uiteraard kun je niet zomaar – voor elk wissewasje – je naam wijzigen. Per categorie van wijziging zijn uitgebreide richtlijnen opgesteld.
Recente wetgeving maakt het mogelijk dat de geslachtsnaam van een minderjarig kind gewijzigd wordt in die van de verzorgende ouder, de nieuwe partner van de verzorgende ouder, of zelfs de pleegouder.
Het verzoek tot wijziging van de geslachtsnaam (door de ouder en de niet-ouder) kan tegelijk met het verzoek tot gezamenlijk gezag worden gedaan. Hetzelfde geldt bij het gezamenlijk verzoek door een voogd en een niet-voogd.
Het ligt voor de hand dat de bovenstaande gevallen tot heftige emoties kunnen leiden, vooral ten opzichte van de andere ouder. Vandaar dat een wijziging hoogstwaarschijnlijk wél zal worden toegestaan als beide (!) ouders daarom verzoeken. De kans daarop bestaat, maar zal in de praktijk klein zijn.
Is één van beide ouders het niet eens met de wijziging, dan is een wijziging weliswaar mogelijk, maar slechts op een beperkt aantal gronden.
Een van die gronden is als de weigerachtige ouder een strafrechtelijk verleden heeft. Wordt het verzoek gedaan door het kind zelf, en is het kind ouder dan 12 jaar, dan zal het verzoek hoogst-waarschijnlijk wel worden toegekend.
Uitgangspunt van zowel de wet zelf als de toepassing daarvan, is het idee dat de geslachtsnaam mede uitdrukking geeft aan de identiteit van een persoon en dat er dus zeer terughoudend omgegaan moet worden met een eventuele wijziging daarvan.
Kortom: het kán wel, maar niet zonder slag of stoot.
