5 oktober 2009 door Willy Hilverda
Sinds 1998 kunnen ouders zelf bepalen of hun kind de naam van de moeder of de naam van de vader krijgt. Toch wordt er weinig gebruik gemaakt van die mogelijkheid; kennelijk maakt onbekend nog steeds onbemind. Willy Hilverda zet de belangrijkste punten voor u op een rijtje.
Mijn oma riep vroeger wel eens dat het toch zo jammer was dat haar bijzondere achternaam – Van der Hogt – met uitsterven werd bedreigd. Ze had weinig familie en vooral mannelijke verwanten waren dungezaaid. Als ze nu had geleefd en nu haar kinderen op de wereld had gezet zou ze er vast voor gekozen hebben haar kinderen haar eigen achternaam te geven. Sinds de nieuwe naamwet van 1998 is het mogelijk om binnen het huwelijk kinderen de naam van de moeder te geven.
Hoewel de nieuwe wet al sinds 1998 van kracht is, wordt er weinig gebruik van gemaakt. Volgens ambtenaar Jannie de Bruin is het in de Rotterdamse deelgemeente Prins Alexander nog maar één keer voorgekomen dat een echtpaar de naam van de moeder koos voor hun kind. De traditie om kinderen de achternaam van de vader te geven lijkt sterk. Andere ambtenaren van de burgerlijke stand in Rotterdam bevestigen dat beeld.
Toch zijn er goede redenen voor aanstaande ouders om zich terdege te bezinnen over de vraag welke familienaam ze aan het nageslacht willen doorgeven. Enige tijd geleden stond in de kranten een berichtje over een onderzoek naar achternamen. Uit de onderzoeksresultaten bleek dat zeldzame achternamen verdwijnen, terwijl veel voorkomende achternamen als De Jong en De Vries juist in aantal toenemen.
Let op: de naam die u voor uw eerste kind kiest, is bepalend voor alle kinderen die daarna komen. De wet eist namelijk dat alle kinderen in een gezin dezelfde achternaam moeten hebben.
In het kort komt de naamwet hier op neer: wie getrouwd is en niets regelt, geeft het kind automatisch de achternaam van de vader. Wie niet getrouwd is en niets onderneemt, geeft het kind automatisch de achternaam van de moeder.
Hoe het vastleggen van de achternaam in z'n werk gaat wordt hierna uit de doeken gedaan aan de hand van fictieve aanstaande ouders.
Els en Jan weten al voordat ze trouwen dat de achternaam van Els ook de achternaam van hun kinderen gaat worden. Wanneer ze trouwen laten ze dit vastleggen.
Het kan ook zijn dat Els en Jan pas over achternamen gaan nadenken als Els zwanger is. Omdat Els het belangrijk vindt dat haar kind haar naam zal dragen en omdat ze bang is dat ze drie dagen na de bevalling nog niet in staat zal zijn naar het gemeentehuis te gaan, gaat ze al tijdens de zwangerschap met Jan naar het gemeentehuis. Samen laten ze vastleggen dat hun kind haar achternaam krijgt.
Natuurlijk is het ook mogelijk dat Jan en Els pas bij de geboorte van hun kind een beslissing nemen over de achternaam. Want ze hebben afgesproken dat een dochter moeders naam krijgt en een zoon vaders naam en tijdens de zwangerschap weten ze nog niet welk geslacht hun kind heeft. Els zal dan toch samen met Jan binnen drie dagen na de bevalling naar het gemeentehuis moeten om dit te regelen. Mocht het kind via een keizersnede ter wereld zijn gekomen en Els echt niet in staat zijn de ambtenaar burgerlijke stand te bezoeken, dan kunnen zij en Jan een afspraak maken om de geboorte-aangifte uit te stellen.
Als Jan in z'n eentje naar de burgerlijke stand gaat en er niets van tevoren is vastgelegd, dan krijgt het kind Jans achternaam.
Marja en Kees zijn niet getrouwd en willen graag dat hun kind de achternaam van Kees krijgt. Als Marja zwanger is gaan ze samen naar de burgerlijke stand. In het bijzijn van de aanstaande moeder erkent Kees het kind. Op het moment dat het kind erkend wordt, wordt ook de achternaam vastgelegd. Erkennen kan eventueel ook na de geboorte van het kind, maar het verdient de voorkeur het vooraf te regelen.
Wanneer Kees en Marja pas na de geboorte besluiten dat het kind de achternaam van de vader krijgt, moeten ze binnen drie dagen na de bevalling samen naar de burgerlijke stand.
Het kan zijn dat Kees en Marja er niet over hebben gesproken of geen keuze hebben gemaakt. Het kind krijgt dan de achternaam van de moeder. Kees of Marja kunnen in dat geval ook alleen aangifte doen.
Bij het doen van aangifte kan Kees het kind niet zijn naam geven als er voorheen niets is vastgelegd in het bijzijn van de ambtenaar van de burgerlijke stand.
Roos is niet getrouwd en de vader heeft het kind niet erkend. Het kind krijgt de achternaam van de moeder.
Gea's echtgenoot is overleden voordat ze hun beslissing over de achternaam van hun eerste kind hebben vastgelegd. Gea bepaalt of ze het kind haar eigen achternaam of die van de vader geeft en laat dit vastleggen bij de ambtenaar burgerlijke stand.
Wim en Anja gaan een kind adopteren. Het wordt hun eerste kind. Ze beslissen over de achternaam en laten het vastleggen als de adoptie wordt geregeld bij de rechter.
Tina is zwanger van haar eerste kind en wil het samen met haar vriendin Joke opvoeden. Als ze niets regelen, krijgt het kind automatisch de achternaam van Tina.
Beiden willen graag dat Joke voor de wet ook ouder van het kind wordt en dat het kind haar achternaam krijgt. Joke moet in dat geval het kind adopteren. Het vastleggen van de achternaam kan gelijktijdig bij de rechter geregeld worden.
Het kan ook zijn dat Tina en Joke het niet nodig vinden om Joke tot wettige ouder te maken. Wel willen ze graag dat het kind Jokes achternaam krijgt. Bij de rechter kunnen ze dan een verzoek indienen om, zoals dat heet, belast te worden met het gezamenlijk gezag. Op dat moment moet ook het verzoek worden ingediend om het kind de achternaam van Joke te geven.
