1 juni 2009 door Marion Duimel
Onderzoek wijst uit dat tieners die meer ervaring hebben met het bewerken van hun eigen foto's, minder ontevreden zijn met hun eigen lijf.
Onderzoek van de Stichting Mijn Kind Online laat zien dat tieners die meer ervaring hebben met het bewerken van hun eigen foto's, minder ontevreden zijn met hun eigen lijf. Actief bezig zijn met media kan dus bijdragen aan een beter gevoel.
Wat onderzoek ons leert, is altijd een goede basis voor beslissingen in de opvoeding. Dat geldt ook voor (On)bewerkt beroemd, het onderzoek van Mijn Kind Online. In dit artikel praten we u even snel bij.
Voor ouders is het soms moeilijk als een kind in de puberteit komt en zichzelf ineens zo kritisch gaat bekijken en vergelijken met anderen. Ineens vinden ze dat er van alles mis is. Ze hebben lelijke benen, een te grote neus, een te dikke buik, te platte billen, een lelijke huid, flaporen, verkeerde haarkleur... Wat moet je daarmee als ouder? Je kunt nog zo vaak zeggen dat ze deugen, en dat ze goed zijn zoals ze zijn, maar dat helpt weinig.
Ze moeten er doorheen: die periode waarin ze kritisch worden. Niet alleen over anderen maar vooral over zichzelf. Je hoopt dan dat ze tot dezelfde conclusie komen als jij, namelijk dat ze goed zijn zoals ze zijn.
Maar ondertussen werken de media niet mee. Ze worden dagelijks gebombardeerd met beelden van perfectie, mooie mensen die met hun uiterlijk geld verdienen, maar ook met het aanbod van de cosmetische industrie om van alles aan jezelf te veranderen. Is je neus te groot of zijn je borsten te klein? Nou, dan doe je daar toch iets aan?
Bovendien willen de meeste tieners (61%) tegenwoordig beroemd worden. Dat je jezelf daarvoor moet presenteren aan een groot publiek, dat is hen bekend. Ze groeien op met tv-programma's als Holland's got talent, Idols, X-factor en Hollands Next Topmodel.
Als kinderen veelvuldig in aanraking komen met ideaalbeelden in de media, zou dat afbreuk kunnen doen aan het zelfvertrouwen van tieners over hun uiterlijk. Dat lijkt een open deur. Maar toch ligt het heel gecompliceerd.
Uit het onderzoek van de Stichting Mijn Kind Online blijkt geen directe relatie tussen media-consumptie enerzijds en al of niet tevreden zijn met je uiterlijk anderzijds. Tieners die vaker tijdschriften zoals Yes, CosmoGirl, Story of Privé lezen, en vaker kijken naar MTV, TMF en programma's zoals Hollands Next Topmodel, Extreme make-over en Shownieuws, zijn niet ontevredener met hoe ze eruit zien dan jongeren die hier minder vaak naar kijken.
Maar we ontdekten wel iets anders. Deze media-consumerende tieners zijn zich meer bewust van de maakbaarheid van het eigen uiterlijk.
Tieners die vaker naar dergelijke media kijken, zijn dus niet minder tevreden, maar ze willen wel vaker iets aan zichzelf veranderen. Het gaat dan om veranderingen aan de borsten, billen of buik, een mooiere huid en dunner zijn. Tegelijkertijd vinden tieners die vaker naar de genoemde media kijken meer dingen mooi aan zichzelf. Dan noemen ze vooral hun ogen, hun haar en hun mond.
Het lijkt erop dat deze groep tieners heel bewust heeft leren kijken. Niet alleen naar anderen maar ook naar zichzelf. Ze vergelijken zichzelf met wat ze zien, en ontdekken wat hun minder mooie kanten zijn, maar ook wat er juist wel heel mooi is aan henzelf.
Zo ontwikkelen ze in het gunstigste geval een kritisch, maar ook realistisch zelfbeeld: "Ik heb dan wel een dikke buik, maar ik heb wel mooie ogen." In ongunstiger gevallen is dat beeld minder uitgebalanceerd, en willen ze ook echt een operatie (1 op de 7 tieners), alhoewel slechts 3% daarvan daar ook voor zou willen betalen.
En nu komt het. Wat we ontdekten, was dat de tieners die geopereerd willen worden, minder goed op de hoogte zijn van het aandeel geshopte beelden in de media dan de tieners die geen operatie willen. De groep die zichzelf wil laten opereren, denkt vaker dat alle mensen in de media er echt zo mooi uitzien.
Dat je foto's kunt bewerken (fotoshoppen), weten de meeste tieners wel. Maar dat alle foto's die ze zelf zien van anderen op internet, in tijdschriften, etc. gefotoshopt zijn, beseffen ze niet.
We hebben ze gevraagd hoeveel van de modelfoto's in reclames en tijdschriften volgens hen zijn gefotoshopt. Slechts 62% denkt dat vrijwel alle foto's in reclames en bladen mooier gemaakt zijn (16% denkt dat het om driekwart gaat en 14% de helft; 4% schat in dat ongeveer een kwart van alle foto's in bladen en reclames geshopt is en een zelfde aantal gaat ervan uit dat niets geshopt is).
Leeftijd en schooltype zijn daarbij belangrijk: hoe jonger en hoe lager het opleidingsniveau, hoe groter zij het aandeel onbewerkte foto's in de media inschatten. Zij doorzien dus een stuk minder dat beelden vaak niet echt zijn.
Voor ouders is dit de belangrijkste les uit het onderzoek: vertel tieners dat álle foto's in de media gemanipuleerd worden. Dat alle beelden gefotoshopt zijn en dat geen mens in de wereld voldoet aan die gecreëerde ideaalbeelden. Want alleen dan kunnen ze de norm van perfectie die ze voorgeschoteld krijgen, leren relativeren. En dat is belangrijk voor hun zelfbeeld.
Maar praten alleen is waarschijnlijk niet genoeg. Er is meer nodig.
Heeft u wel eens een foto gemaakt van uzelf? Waarschijnlijk niet. Een rondje in onze eigen vriendenkring leerde ons dat niemand dat ooit gedaan heeft. Van de twintigers en dertigers is er een klein groepje dat het wel eens gedaan heeft, maar van de veertigers en vijftigers bijna niemand.
Dus: zo geregeld als tieners foto's van zichzelf maken, is uniek in de geschiedenis. Driekwart van hen maakt foto's van zichzelf. Zouden alle tieners een apparaat hebben om foto's te kunnen maken, dan zou het percentage waarschijnlijk nog groter zijn.
Wij kijken misschien raar op, als we op straat een meisjes een foto van zichzelf zien nemen, maar hun leeftijdsgenoten niet. Ze doen het allemaal. Ze fotograferen zichzelf op straat, samen met vrienden, voor de webcam, met hun mobiel, en met de zelfontspanner.
Ruim de helft van de 11- tot 17-jarigen bewerkt hun foto's; vooral meisjes zijn hiermee bezig. De top-3 ziet er zo uit:
Pukkeltjes wegwerken doet één op de vijf tieners en 7% verandert iets aan de ogen of mond.
Het hoopgevende is dat het onderzoek nog een opmerkelijk verband toont: ervaring met fotoshoppen hangt samen met meer begrip. Hoe vaardiger ze zelf zijn in het bewerken van foto's, hoe meer ze beseffen dat alles wat ze zien, gemanipuleerd is. Dat hangt dan weer samen met een grotere tevredenheid over het eigen uiterlijk.
Kinderen die zelf aan de gang gaan met Photoshop, zijn als 'kenners' beter op de hoogte van wat er allemaal uitgespookt wordt met foto's.
Tieners beseffen nog lang niet allemaal dat de beelden die ze dagelijks zien, vrijwel allemaal in zekere mate gemanipuleerd zijn. Het risico bestaat dat ze zichzelf dan dus gaan vergelijken met een norm voor perfectie die nep is.
Leren kijken is dus belangrijk. Zoek samen eens op YouTube naar 'The magic of Photoshop'. Of bekijk de onderstaande filmpjes.
Praat hierover, dat is belangrijk voor het ontwikkelen van een realistisch zelfbeeld. Maar keur het niet meteen af als uw kinderen zelf aan de gang gaan met Photoshop, want als ze zelf leren hoe het werkt, is dat misschien nog wel effectiever dan praten.
Ouders kunnen hun kinderen dus met gerust hart aan de gang laten gaan met het maken en bewerken van foto's, voordat ze die online zetten. Je zou het zelfs kunnen stimuleren. Praat erover en maak je kind kritisch over hoever je kunt gaan (is er een grens aan wat je kunt veranderen?) en waarom en voor wie je het beeld van jezelf wilt perfectioneren (wanneer wordt fotoshoppen ook echt fotojokken?)
Maar bedenk: met software iets aan jezelf veranderen kan al heel bevredigend zijn, en het is een stuk minder ingrijpend dan met het mes. Tieners die actief aan de gang kunnen gaan met foto's van zichzelf, zitten misschien wel beter in hun vel dan tieners die dat niet doen. In ieder geval verzacht het hun oordeel over anderen én zichzelf. Wat wil je nog meer?
