31 oktober 2011 door Justine Pardoen
Onlangs verscheen er een spraakmakend rapport van Amerikaanse kinderartsen over kinderen en beeldschermgebruik. Wat moeten we daarmee?
De Amerikaanse Vereniging van kinderartsen (AAP) kwam onlangs met een nieuw rapport waarin ze ouders op het hart drukken om kinderen onder de 2 jaar niet bloot te stellen aan beeldscherm-media, zoals televisie, spelcomputers en internet.
In het rapport wordt verwezen naar onderzoek waaruit blijkt dat de educatieve waarde van media die vaak geclaimd wordt, niet aangetoond kan worden. Sterker nog: er zijn onderzoeken waaruit zou blijken dat veel mediagebruik een slechte invloed heeft op de gezondheid en de ontwikkeling van kinderen.
De waarschuwing van de Amerikaanse kinderartsen klinkt sterker dan toen ze in 1999 ook al opriepen tot voorzichtigheid met televisie.
Moeten Nederlandse ouders zich hier iets van aantrekken?
In Nederland krijgen ouders geen officiële richtlijnen voor mediagebruik. Instanties als de Gezondheidsraad, de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG's), het RIVM, de Vereniging van Kinderartsen, maar ook de Nederlandse overheid laten zich niet uit over wat voor kinderen een verantwoorde hoeveelheid tijd is om tv te kijken, te internetten of te gamen. Voor ouders en professionals is het dus een kwestie van zelf uitproberen en je gezonde verstand gebruiken.
Op het Forum van Ouders Online is het advies van de Amerikaanse kinderartsen op dit moment een belangrijk onderwerp van gesprek. Dat je een baby niet 3 uur per dag voor de televisie zet, spreekt toch vanzelf?
Ouders verbazen zich erover dat zo'n advies nodig is. Maar uit onderzoek blijkt dat er in de Verenigde Staten ouders zijn die de televisie als slaapmiddel gebruiken, en een derde van de 3-jarigen daar heeft al een eigen tv op de kamer. Op het Forum kan niemand zich voorstellen dat je dat doet.
Aan de andere kant: alle ouders kennen het gemak van een peuter die je voor de televisie zet als je moet koken. Zo slecht kan dat toch niet zijn, zeker als je zelf een geschikte dvd uitzoekt, en in ieder geval minder onveilig dan je kind op de keukenvloer te laten rondkruipen tussen de hete vetspetters.
Is het werkelijk zo slecht, een half uurtje kindertelevisie voor het eten?
Peter Nikken, hoogleraar mediaopvoeding aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam, denkt van niet: "Er zijn inderdaad verbanden gevonden tussen veel mediagebruik en een slechte gezondheid zoals obesitas, en problemen in de ontwikkeling. Kinderen die veel tv-kijken hebben vaker gedragsproblemen, zoals agressief gedrag en ADHD, hebben vaker stoornissen in de taalontwikkeling, en lopen vaker achter op school. Het is alleen niet gezegd dat dat ook door het mediagebruik zélf wordt veroorzaakt. 'Een verband' is nog geen oorzakelijk verband."
"Er zijn veel meer factoren die van invloed zijn. Ouders die hun kinderen veel tv laten kijken, of veel laten computeren, zijn misschien ook makkelijker met het geven van snacks en frisdrank, waardoor hun kinderen sneller te zwaar worden. Ook kan het zijn dat kinderen bijvoorbeeld al symptomen hebben van ADHD, autisme of beperkte sociale vaardigheden, en dat ouders daardoor hun kinderen eerder tv laten kijken of laten computeren."
Volgens Nikken hoeft mediagebruik dus niet per se slecht te zijn voor kinderen, maar het is wel belangrijk hoe ze ermee omgaan en wat hun ouders doen. Nikken: "Ouders moeten zich bewust zijn van de rol die zij spelen. Effecten van de media, positief of negatief, treden niet zomaar op. Het hangt ervan af hoe kinderen met de media mogen omgaan en wat hun ouders doen."
Ouders op het Forum vinden het ook belangrijk om onderscheid te maken tussen verschillende soorten mediagebruik. Samen spelen op de Wii is toch van andere orde dan een kind alleen laten met de computer of de televisie. En samen liedjes zingen met YouTube-filmpjes is iets anders dan passief achter de tv zitten.
Sommige ouders vinden de druk die er ligt op ouders om kinderen heel vroeg al aan de media te krijgen, wel te groot. Kiki: "Waanzinnig vind ik het concept 'baby-tv'. Kinderen onder de 2 hebben nog zoveel te doen, zoveel te leren en ontdekken. Die hebben echt geen beeldscherm nodig."
Veel ouders zien een verband tussen 'minder televisie kijken' enerzijds en 'goed kunnen spelen' anderzijds, bij kleuters en schoolkinderen.
Kinderen die zichzelf beter vermaken met eigen spel, kijken minder televisie, en kinderen die veel televisie kijken, moeten in het eigen spel meer op gang geholpen worden.
Maar hierbij is wel de vraag wat oorzaak is en wat het gevolg. Vooral omdat dit verschil in gedrag ook vaak te zien is tussen kinderen binnen één gezin.
Een kind dat zichzelf moeilijk kan vermaken, zal sneller – misschien uit verveling – achter een beeldscherm gaan zitten. En juist voor die kinderen is het belangrijk dat ouders goed opletten en ervoor zorgen dat ze dat niet te vaak en niet te lang doen. Gevarieerd en begrensd mediagebruik is net zo belangrijk als een gevarieerd en begrensd eetgedrag.
En inderdaad is het ook geen probleem als baby's en peuters helemaal geen beeldscherm-media gebruiken. Integendeel. Het dwingt je steeds op zoek te gaan naar nieuwe manieren om hen te laten experimenteren in de fysieke wereld. Beeldscherm-media zijn 'luie media' en het is niet eens duidelijk of kinderen onder de 2 wel begrijpen wat ze zien.
Tess: "Er gaat niets boven de echte wereld. Een beeldscherm is maar een plat, koud ding. Een kuikentje vasthouden op de kinderboerderij is veel leuker, en film in de klas vind ik niet zo'n goede aanvulling. Het mag niet in de plaats komen van contact met de echte natuur."
Jillian: "Maar ik vind het ook niet goed om kinderen bewust weg te houden van informatiebronnen waar ze, mits goed begeleid, zo'n rijkdom uit kunnen halen."
Als kinderen groter worden, speelt er nog iets anders een rol om kinderen wat meer toe te staan. Veel ouders merken dat hun kind er niet bijhoort, als ze niet dezelfde media-ervaringen hebben als andere kinderen in de groep.
Sunja: "Wij hadden vroeger geen tv en ik vond dat eigenlijk niet zo erg, tót ik naar de middelbare school ging. Toen bleek ik een wereldvreemd figuur te zijn omdat ik nooit Toppop zag, of andere programma's waar iedereen naar keek. Ik heb dat mijn ouders destijds wel kwalijk genomen. Nu hang ik dus lekker een dvd-speler in de auto en vind ik het heerlijk om met mijn peuter van 3 liedjes mee te zingen en Buurman & Buurman te kijken!"
Helemaal niet meedoen met media, kan dus bij grotere schoolkinderen juist weer problematisch zijn, hoewel dat niet hoeft te betekenen dat je een Wii koopt zodra je kind erom vraagt, of dat je het dan maar goed vindt dat ze reality-tv zoals Oh Oh Gerzo mogen zien omdat klasgenootjes dat ook doen.
Kortom: wees bewust selectief. Geef ook daarin het goede voorbeeld, en praat met je kinderen over media en de keuzes die je daarin maakt.
Ook is het belangrijk dat ouders hun kinderen meegeven dat er overal grenzen aan zitten. Soms een koekje of wat chips kan geen kwaad, maar een hele familiezak leegsnoepen gaat te ver.
Zo is het ook met beeldschermen. Prima, maar niet als je verder niets anders meer doet. Televisie, gamecomputer, iPad-apps of internet: het kan gerust, en met de jongsten vooral samen met de ouders. Maar ouders moeten ook aangeven wanneer het tijd is voor iets anders, zoals buiten spelen, slapen, eten, of een voorleesboekje.
Nikken: "Als ouders daar consequent in zijn, zullen kinderen snel accepteren dat ze elke dag maar een bepaalde tijd voor de media hebben. Bouw het in je dagritme in. Zo leren ze dat er een regelmaat is, en voorkom je dat ze alleen maar meer en elke keer langer willen tv-kijken, of gamen, of computeren."
Alles goed en wel, maar hoe vind je nou een beetje houvast voor wat normaal is en wat niet?
De stichting Mijn Kind Online heeft onlangs (in het rapport App, noot, muis over mediagebruik door jonge kinderen) een richtlijn gegeven op basis van wat in de meeste gezinnen gebruikelijk is.
Ouders kunnen die richtlijn letterlijk overnemen, of gebruiken als aanleiding om hun eigen media-gedrag eens onder de loep te nemen. Gaat het in jouw gezin ook ongeveer zo, of juist veel minder of meer? Hoe komt dat?
