11 november 2013
Afgelopen week [november 2013 - red.] nam de Tweede Kamer een motie aan waarin gevraagd werd om 'de kleutertoets' af te schaffen. Iedereen leek enthousiast en tevreden. Maar misschien is er te vroeg gejuicht.
Kleutertoetsen - waaronder de Cito-kleutertoets - die de ontwikkeling van kinderen van 4 jaar moeten meten, liggen al geruime tijd onder vuur. De Kamerleden die afgelopen week het woord 'toetsgekte' in de mond namen, baseerden zich onder andere op het - kennelijk succesvolle - lobbywerk van de Werk- en Steungroep Kleuteronderwijs (WSK), een groep verontruste kleuterkenners onder leiding van de ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet.
De WSK huldigt de volgende principes:
1. Kleutertoetsen zijn een oneigenlijk meetinstrument. De uitslag geeft alleen maar aan hoeveel een kind afwijkt van het gemiddelde. Daardoor kunnen zulke toetsen geen onderscheid maken tussen kinderen die ergens niet aan toe zijn enerzijds, en kinderen die ergens wel aan toe zijn anderzijds, maar die laag scoren omdat ze slecht onderwijs krijgen, of een persoonlijk probleem hebben, of een echtscheiding meemaken.
2. Kleutertoetsen bevatten vragen over stof waar kleuters nog niet aan toe zijn, zoals letterkennis, cijferkennis en terugtellen.
3. Er is een reëel alternatief, namelijk het observeren van kleuters en het afnemen van reeds bestaande proeven. De leesrijpheid van een kind kan bijvoorbeeld eenvoudig worden vastgesteld met de schrijfproef en de leesproef.
Wat ook geholpen zal hebben is het zwartboek Kleuters in de knel (april 2013), eveneens afkomstig van de WSK, met 101 schrijnende verhalen van docenten die soms zelfs al ontslag hebben genomen vanwege hun weerzin tegen het huidige kleuteronderwijs. Hun boodschap is dat de kleutertoets een momentopname is die niets zegt over de ontwikkeling van kleuters. Ook televisieprogramma's over de kleutertoets op 29 april (De slag om Nederland, VPRO) en op 29 september (Brandpunt, KRO) maakten veel los.
Het enthousiasme over de anti-kleutertoets-motie van 5 november lijkt wat voorbarig te zijn. De discussie over de kleutertoets speelde namelijk al in 2005/2006 en ook toen stemde de Kamer in meerderheid tegen. Sindsdien is er niet veel veranderd. Integendeel.
Ondanks het parlementaire verzet van 2005/2006 zijn steeds meer scholen de Cito-kleutertoets gaan afnemen. Waarom? De kleutertoets is niet wettelijk verplicht maar de inspectie rekent scholen er wel op af.
Het woord 'kleutertoets' staat niet letterlijk in het zogenaamde 'toezichtskader primair onderwijs' van de inspectie. Toch beoordeelt de inspectie de kwaliteit van het onderwijs mede op basis van de aanwezigheid van een kleutertoets. Een school moet kinderen in groep 1-2 minstens één keer een methode-onafhankelijke, landelijk genormeerde toets afnemen. En in de praktijk is dat vaak de Cito-kleutertoets. Weigert een school kleuters op die manier te toetsen, dan komt er een minnetje in het schoolrapport. (Bron: Didactief, 7 november 2013)
De inspectie is na 2005/2006 dus gewoon doorgegaan met het afrekenen van scholen op het gebruik van kleutertoetsen. De vraag is hoe die praktijk alsnog gestopt kan worden.
Daarnaast is er de lobby van het Cito. Dat is gewoon een winkel, die zijn omzet probeert te maximaliseren. De methodes van dit instituut doen sterk denken aan die van de farmaceutische industrie, die wel weet hoe je artsen moet benaderen:
Het Cito probeert ondertussen het draagvlak onder kleuterjuffen voor de kleutertoets te vergroten. Leraren worden actief benaderd om met het toetsinstituut 'in gesprek' te gaan. En op de Cito-website staat onder meer: "Wij zijn benieuwd wat u van de toetsen vindt, waar u enthousiast over bent of juist minder, of u iets mist. Waar maakt u zich zorgen over?" Er zijn inmiddels twee bijeenkomsten gehouden in Arnhem en Amsterdam eind oktober en begin november, in Groningen is er op 20 november een bijeenkomst, overige provincies volgen nog. Er is plek voor maximaal twintig kleuterjuffen.(Bron: Didactief, 7 november 2013)
Even terzijde: het hier geciteerde onderwijsvakblad Didactief publiceerde in september een huiveringwekkende analyse van het Cito, dat een ware money machine blijkt te zijn. Zie: Van Arnhem tot de Bahama's: Powered by Cito.
Kortom: moties zijn leuk voor de bühne, maar hoe effectief zijn ze werkelijk? De Kamerleden die nu zo dapper riepen dat die kleutertoetsen moeten stoppen, moeten nog wel even doorbijten. Daarbij moeten ze vooral kijken naar het feitelijke gedrag van de onderwijsinspectie en de lobby-praktijken van het Cito.
